Racisme, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag. Klachten met zulke beschuldigingen worden uiterst ernstig genomen bij de instituten die zich hierover moeten buigen, en maar goed ook. Evenzeer wanneer vermeende feiten gepleegd worden binnen een sportgemeenschap. Alleen is het dan toch aangewezen om een houvast te hebben om naar terug te grijpen, een basis om zo juist mogelijk te kunnen beoordelen. Want wat mag wel en wat niet?

In welke mate is die houvast aanwezig om eventuele sancties en straffen op te baseren? Die zou alvast het voordeel van de duidelijkheid bieden, zeker als het gaat om bepaalde uitlatingen van personen. We trokken naar het Vlaams Sporttribunaal en de Belgische voetbalbond met de vraag of er een lijst bestaat van uitspraken die niet door de beugel kunnen en die dan aan een welomschreven sanctie gekoppeld kunnen worden.

‘De Rechtbank’

Niet toevallig bij deze twee instanties. In het voorbije twaalfde seizoen van het Play 4-programma ‘De Rechtbank’ kwamen immers ook verhoren aan bod van het tuchtorgaan Vlaams Sporttribunaal en van de Nationale Kamer in de strijd tegen Racisme en Discriminatie, een orgaan van de voetbalfederatie. Bij deze zittingen is dus geen sprake van een correctionele rechtbank. Een verdict speelt zich altijd af binnen het sportgegeven.

Al wil dat niet zeggen dat de gevolgen niet heel verregaand kunnen zijn voor de betrokkenen. Dat werd in de eerste aflevering al duidelijk: een ploegverantwoordelijke werd uitgesloten als lid bij Basket Vlaanderen na een zedenfeit ten opzichte van een 18-jarige basketbalspeler. In het voetbalwereldje zijn ook al uitspraken gedaan die doorwegen op lange termijn. Een speler die een scheidsrechter beledigde werd zes maanden geschorst, waarvan vier met uitstel. Termen als ‘kutchinees’ en ‘spleetoog’ zouden hierbij gevallen zijn.

Schorsing of vrijspraak

Een andere speler kreeg dan weer een schorsing van zes maanden, waarvan drie met uitstel, omdat die ‘ga terug naar uw land’ tegen een tegenstander gezegd zou hebben. Een voetbalster die een terreinafgevaardigde ‘zwartzak’ of ‘zwarte aap’ genoemd zou hebben, werd dan weer vrijgesproken. Veeleer omdat het niet duidelijk was omdat deze verklaringen van haar kwamen of van haar tweelingzus. Wat er nu juist gezegd werd, daar bestond ook wat twijfel over. Bovendien was het vermeende slachtoffer niet aanwezig op de zitting.

Dat laatste is altijd iets dat zwaar doorweegt. Onder andere omstandigheden was het misschien dus wel tot een straf gekomen. Een wederkerend patroon bij deze incidenten is dat het vaak woord tegen woord is. Al kunnen sommige ‘woorden’ uiteraard kracht bijgezet worden door andere getuigenissen. In elk geval worden de precieze omschrijvingen vaak tot het einde ontkend door het kamp van de vermeende dader. Daarom zou een lijst met begrippen die niet oké zijn, wel van pas komen.

Definitie discriminatie

Die lijst is er bij de voetbalbond niet, bevestigt inclusiemanager Samia Ahrouch. ‘We hebben geen lijst met woorden die niet uitgesproken mogen worden. Het bondsparket en de Nationale Kamer in de strijd tegen Discriminatie en Racisme baseren zich op wat de wetgeving omschrijft als zijnde discriminatie.’ Een definitie van discriminatie is wel opgenomen in artikel B11.234 van het bondsreglement.

‘Elke club of aangeslotene onthoudt zich van elke vorm van discriminatie tegenover aangeslotenen of derden op basis van één van de volgende of andere in België wettelijk beschermde gronden: 1° nationaliteit, zogenaamd ras, huidskleur, nationale of etnische afkomst of afstamming; 2° geslacht, genderidentiteit of genderexpressie met inbegrip van de gelijkgestelde criteria zwangerschap, bevalling, moederschap en geslachtsverandering; 3° leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, handicap, een fysieke of genetische eigenschap.’

Grensoverschrijdend gedrag aangekaart bij VST

In het Vlaams Sporttribunaal ligt het sowieso al anders, omdat het daar vooral gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag of fysieke agressie. Zo had de hockeyfederatie een klacht ingediend vanwege een wansmakelijke grap van een speler en trainer, die uiteindelijk een waarschuwing kreeg en één jaar lang niet als trainer mocht functioneren. Nog bij het VST had een trainer een berisping overgehouden aan een zedenfeit ten aanzien van een voetbalster.

Ook bij het Vlaams Sporttribunaal overigens geen lijst waar naar teruggegrepen wordt wanneer zulke zaken voorkomen. ‘Een specifieke lijst met verwoordingen bestaat niet. Het is onmogelijk om grensoverschrijdend gedrag vooraf helemaal te vatten in een lijst van woorden of gedragingen. De beoordeling gebeurt zaak per zaak’, meldt medewerker communicatie en planning Stijn De Koker.

Afbakening geen overbodige luxe

Het is een waardig argument dat wangedrag niet volledig te vatten valt in een document. Het serieus nemen van elke melding, spreekt ook voor zich. Slachtoffers dienen ten allen tijde beschermd te worden. Alles dient in het werk gesteld te worden om trauma’s en andere fysieke en mentale schade opgelopen worden bij incidenten die niet op en rond sportvelden horen. Al is enige afbakening toch ook lang geen overbodige luxe.

Het is immers ook geen gezonde situatie wanneer vermeende daders of zelfs gewoon de buitenwereld een gevoel overhoudt van ‘wie beslist wat en waarom’. In afleveringen 5 en 6 behandelde de Nationale Kamer in de strijd tegen Racisme en Discriminatie cases waarbij scheidsrechters geviseerd werden door supporters. En beledigingen incasseren mag dan niet fijn zijn, dat valt in principe nog wel onder zoiets als vrijheid van meningsuiting. En op basis waarvan wordt beslist dat beledigingen overgaan in discriminatie?

Sensibiliseren

Uiteraard kwam het in deze zaken niet tot de zwaarste uitspraken. Een sensibiliseringscampagne werd vooropgesteld, al moest in het geval waarbij uitgegaan werd van discriminerende opmerkingen de club in kwestie wel een thuismatch achter gesloten deuren spelen. Niet min in een tijdperk waarin vele clubs het financieel niet breed hebben. In het andere geval ging het dus enkel over — weliswaar aanhoudende — verwensingen als ‘vuile aap’ en andere scheldwoorden. Frappant dat het hierbij überhaupt tot een zitting kwam.

Het is sowieso een moeilijke evenwichtsoefening om zwaar beladen onderwerpen als racisme, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag te behandelen. Hoe concreter het kader, hoe meer kans op een rechtvaardige uitkomst. Eenvoudig om dat op punt te stellen, is het niet. Het is wel iets waar binnen de brede sportgemeenschap nog werk voor aan de winkel is. Dan hebben daders achteraf ook weinig tegen getroffen sancties in te brengen.

instituten

Sporttribunalen behandelen klachten over racisme en grensoverschrijdend gedrag op basis van…?