Een chips-oorlog kan ons harder treffen dan het Rusland/Oekraïne conflict.

De technologie, en zeker de chemie van chips laten we achterwege. Chips zijn voor ons de herkenbare blokjes, dikwijls een vingertop groot qua oppervlak en enkele millimeter hoog, die op elektronica-circuits vastzitten met een resem pinnetjes. Mits sturing door gepaste software maken ze het mogelijk dat we onze smartphone, laptop, wasmachine, microgolfoven, speelgoed… taken laten uitvoeren die we enkele decennia geleden niet kenden. Nu zijn we er verslaafd aan. Het maken van chips gebeurt zowat overal ter wereld, maar sommige landen produceren nu eenmaal massaal en andere minimaal. Petroleum en gas is ook overal ter wereld te vinden, maar als een grote leverancier de kraan dichtdraait wordt het voor ons ‘se débrouiller’, zoals Mobutu het liederlijk verwoordde. Hoe zit dat eigenlijk met chips?

Chips moeten eerst ontworpen worden, en daarna geproduceerd in massale hoeveelheden. Ontwerp en productie zitten dikwijls door mekaar verstrengeld in dezelfde bedrijven. In volgorde van winstmarges hebben we het hier anno 2022 over Samsung (Zd Korea), Intel (VS), TSMC (Taiwan), Qualcomm (VS) en Apple (VS). Ook Japan en Duitsland spreken een woordje mee. Voor een apart stukje technologie, namelijk het ontwerpen van de, ik zal ze ‘printer’-machines noemen, kan je niet naast de Nederlands/Belgische ASML/IMEC-combinatie kijken. Je hebt hun top-fotolithografie machines nodig, of deze van enkele Japanse bedrijven. Je merkt al direct dat dit halfgeleider clubje tot de Westerse doctrine/invloedssfeer behoort. Voorlopig zoals zal blijken.

Epicentrum

Chips kwamen plots in de aandacht toen door toedoen van covid enkele belangrijke producenten begonnen te sputteren. Taiwan is het epicentrum van de chips-productie. Als het vertraagt dan is er paniek bij velen, onder andere bij Apple, Intel, BMW etc… Vooral de VS voelden plots dat hun computerchips geleverd werden door Taiwan. Dat eilandje is voor chips wat Saoedi-Arabië is voor energie. Het produceert 63% van de chips voor de rest van de wereld. TSMC is hun belangrijkste bedrijf. Enkel TSMC en Samsung kunnen anno 2022 de meest geavanceerde chips produceren (geavanceerde chips). En laat deze nu net belangrijk zijn voor de nieuwste militaire toepassingen, voor autonoom rijden, voor artificiële intelligentie.

TSMC-chips mogen naar de VS en China blijven vloeien, maar superchips maken voor China is verboden. In Armenië, een ex Sovjetrepubliek met Taiwan-allures, komen plots 500 extra Russische hightech bedrijven zich vestigen sinds de oorlog in Oekraïne (ICT Armenië). Net nu de ICT-samenwerking met Amerikaanse universiteiten en de bijhorende diaspora zo vlot liep, heerst er chaos. ‘Oh my God’, stuur superwoman Nancy Pelosi naar Taiwan en naar Armenië! Zeg mensenrechten, denk ook chips, Nancy.

Aziatisch blok

Je hebt ook recent in het nieuws vernomen dat er zich langzaam een soort Aziatisch blok vormt met China als trekker: de ‘Shanghai Cooperation Organization’ (SCO). Met vaste waarden zoals China, Rusland, Indië, Iran, Kazakstan, Kyrgystan, Pakistan, Tajikistan en Oezbekistan, en ‘geïnteresseerde’ landen zoals Turkije, Egypte, Qatar, Saoedi Arabië en nog enkele andere. Landen die inzien dat technologie en wetenschap doctrines zijn die comfort en macht kunnen verschaffen. En op dit ogenblik staat de halfgeleider technologie, de chip-industrie, aangestipt als één van de krachtigste middelen om westerse hegemonie kwijt te raken of gewoon om mee te spelen in de chips wereldranglijst, zoals blijkt uit een persmededeling van China’s ministerie voor buitenlandse zaken (SCO en chips). Ook de bestaande Chinese chips verhandelen voor Russische grondstoffen lijkt voor de hand liggend.

Wetenschap, technologie, economie, grondstoffen… zijn natuurlijk altijd een concurrentiële bedrijvigheid geweest. Vreedzaam samenwerken in een multiculturele wereld klinkt mooi. Samen aan een beter individu in een betere maatschappij werken. De visie hoe die er moeten uitzien is natuurlijk een probleem, en leidt tot botsingen tussen de in bovenstaande paragraaf beschreven club en de westerse invloedssfeer.

Het Nederlands/Belgische ASML/IMEC zal geen geavanceerde chips lithografie machines mogen leveren aan het zich ontwikkelende Chinese Semiconductor Manufacturing International Corporation, ‘SMIC’. Dat moest het voorlopig stellen met machines die 14 nanometer grote transistors konden printen op de chips, maar ondertussen zou SMIC er al 7 nanometer grote (kleine) transistors op krijgen (Chinese chips). Hoe kleiner de transistors, hoe meer je er op een chip krijgt, en hoe meer de chip in wonderbaarlijke toepassingen past. Ter vergelijking: 10 nanometer is ongeveer 10.000 maal dunner dan een mensenhaar.

Nieuwe fabrieken

China startte een soort ‘Manhattan project’ voor de productie van chips (China’s chips). De VS deed een analoge inspanning. Alleen de wijze waarop beide blokken dit aanpakken is verschillend. China richt onder andere 31 nieuwe fabrieken op die rond 2025 moeten klaar zijn. De VS investeert meer in privébedrijven. Dergelijke projecten zullen vruchten afwerpen indien ze maatschappelijk voldoende ondersteund zijn. Technologie en wetenschap zijn nog altijd niet volledig planbaar. Je moet talent hebben, fantasie, creativiteit, geluk, hard werk, goede opleidingen en motivatie. Eén en ander zal artificiële intelligentie toepassingen, 5G, autonoom rijden, gesofisticeerde oorlogsvoering etc. mogelijk maken.

Uiteraard zit daar heel wat economisch ontwikkelingspotentieel in. Ik zou soms een slimmere auto kunnen gebruiken die zijn snelheid aanpast aan de voortdurend wisselende toegestane snelheid. Ook mijn sportapp Strava is prima en mag nog wat slimmer worden. Een slimme app met veel Belgische inbreng, Obsidentify, geeft me gegevens omtrent planten of dieren als ik er een fotootje van neem. Soms is het nuttig dat een veraf gelegen server (‘cloud’) denkt dat ik een nieuwe fietsband nodig heb. Maar in de wereld zal de nadruk op economische en militaire toepassingen belangrijker zijn.

Dus ja, die ‘kunstmatig slimme’ apps verslaan ons brein op verschillende terreinen. Maar dit brein past niet alleen zijn data, maar ook zijn software aan door neuronale connecties te veranderen. Ook terwijl je deze tekst leest. En dat doet het je ganse leven. Het heeft geen contact met een server nodig om bij te leren, wel contact met anderen en met studiemateriaal. We hebben geen idee hoe die ‘vermoedelijk meest complexe structuur in het universum’, dit doet. AI en chips zijn een goede maar ook riskante aanvulling van dit brein, en de Chinezen lijken ook hier niet tevreden met een tweederangsrol.

Intel

China wil ook wereldleider worden in chips-technologie.

Intel schoffeert grote geldschieters Frankrijk en Vlaanderen