Eerder deze week verscheen er in NRC Handelsblad en De Morgen een opiniestuk van de hand van Hidde Boersma en Maarten Boudry, waarin de heren pleiten voor een verdere intensivering van de landbouw. Tegelijk stellen ze dat de korte keten maar weinig positiefs aanbrengt. Standpunten waar ik, vanuit mijn ervaring, serieuze bedenkingen bij heb.

De mist in

De afgelopen weken vonden veel mensen de weg naar de lokale boer. De coronacrisis en de – al dan niet kunstmatige – tekorten in de winkels maakten de korte keten plots zeer aantrekkelijk. Dat beweren de heren gelezen te hebben in De Standaard. Ze gooien in hun stuk de korte keten en de bio-landbouw op een hoopje, alsof ze onlosmakelijk verbonden zijn, en daar gaan ze meteen de mist in. Beide zaken staan namelijk los van elkaar. Een conventionele boer kan zijn producten zonder problemen kwijt in de korte keten, een bio-boer kan via de veiling en opkopers terecht in de supermarkten met zijn producten.

Daarnaast krijgen lokale en biologische producten de stempel van ‘luxeproducten’. Het klopt dat biologisch in de winkel duurder is, hoewel de bio-boer zelf daar weinig van merkt, maar om lokaal als luxe te gaan omschrijven, dat zijn enkele stappen te ver. In een dichtbevolkte streek als Vlaanderen kan iedereen, arm of rijk, op fietsafstand lokale producten als aardappelen, fruit, groenten, zuivel en vlees vinden. Het volstaat om op een website als Recht van bij de boer je postcode in te geven en de resultaten te filteren.

De basis van onze landbouw

‘Lokale landbouw heeft bestaansrecht, zeker, maar als nichemarkt’, stellen ze verder. Ook daar ga ik graag op in. Onze Vlaamse, en bij uitbreiding Belgische, landbouw is lokaal verankerd: lokale landbouw heeft geen bestaansrecht, ook niet als nichemarkt, lokale landbouw bestààt. Onze lokale producten worden via een systeem van veilingen en distributeurs ook weer lokaal verkocht. En we exporteren de producten waar we grote hoeveelheden van kunnen produceren.

Zelfs de geëxporteerde producten blijven in zekere mate lokaal, want 57% van de export gaat naar onze buurlanden. Slechts 18% van alle export heeft een bestemming buiten de Europese Unie. Daarnaast importeren we de producten die we niet (goedkoop) lokaal kunnen produceren. Maar de basis van onze landbouw ìs lokaal. Lokale landbouw inefficiënt noemen is dus met de haren getrokken.

Lokaan en efficiënt

Het ontgaat mij eigenlijk wat Boersma en Boudry precies willen. Willen zij grote velden waarop machines uiterst efficiënt kunnen planten, verzorgen en oogsten? Want die zijn er: terwijl ik dit typ kan ik over mijn rechterschouder uitkijken over verschillende velden van ettelijke hectares waarop nu aardappelen, witloof en maïs groeien. Aan de andere kant van de straat groeit gerst en tarwe. Al die velden zijn bewerkt en beplant door tractoren met een GPS-installatie waardoor het mogelijk is tot op 2 cm nauwkeurig te werken.

Van verschillende van deze percelen zijn deze winter bodemkaarten gemaakt om zeer precies te kunnen bemesten, om met een minimale input een maximaal rendement te halen. Van efficiëntie gesproken! De vruchten die we hier telen, zijn hoofdzakelijk bedoeld voor de Belgische markt. Kijk eens aan: lokaal én efficiënt!

Ouderwets?

Een ding is duidelijk: aan kennis van de (biologische) landbouw ontbreekt het bij de beide heren. Over het verschil in opbrengst tussen traditionele en bio-landbouw ga ik niet strijden, het klopt dat bio over het algemeen een lagere opbrengst levert. Maar ‘bio’ wil niet zeggen dat er geen bestrijdingsmiddelen mogen gebruikt worden: in biologische teelten mogen (moderne) bestrijdingsmiddelen ingezet worden, zolang ze van biologische afkomst zijn. In bio-landbouw kan en mag moderne technologie gebruikt worden.

De bio-landbouw omarmde als eerste GPS technologie om mechanische onkruidbestrijding efficiënter te maken. Ook veredelde gewassen en hybriden mogen zonder problemen in de bio-landbouw gebruikt worden. Volgens wat ik lees in het opiniestuk zou bio-landbouw gelijk staan aan ouderwets, simpel en inefficiënt, maar niets is minder waar.

Betaalbaar voedsel

Dat niet iedereen het geluk heeft om een volledig aanbod aan voedingswaren te vinden in een wijde omtrek rond zijn deur, dat klopt. Er zijn streken waar de ene soort al beter gedijt dan de andere. Maar als wij kiezen voor lokaal, zetten we niemand in de kou. Integendeel: we mogen gerust nog veel lokaler gaan consumeren en zouden daarmee niemands voedsel ontnemen. Efficiënter telen op de juiste plekken wil echter niet zeggen dat uitstoot vermeden wordt, zoals in het opiniestuk geclaimd wordt.

Om avocado’s uit Mexico hier in de rekken te krijgen zijn heel wat kilogram CO2 uitgestoten, ook al is Mexico de juiste plek om avocado’s te kweken… Door veel lokaler te gaan eten en minder exotische producten in onze menu’s te verwerken zouden we heel wat CO2-uitstoot kunnen vermijden. Het zou er eveneens voor zorgen dat minder gegoede mensen in die streken betaalbaar voedsel ter beschikking hebben.

Gestegen prijzen

Dat globalisering en modernisering leiden tot goedkoper voedsel is een feit. Weliswaar een spijtig feit. Voor de burger is het een zegen dat het eten zo goedkoop in de rekken ligt. De keerzijde van de medaille is dat boeren dikwijls in armoede leven. Niet alleen in Afrika of Azië, maar ook hier. De graanprijzen zijn de laatste 30 jaar quasi ongewijzigd gebleven, en schommelden tussen €105 en €205 per ton op de wereldmarkt. De broodprijs, die is in dezelfde periode echter sterk gestegen en meer dan verdubbeld.

Aardappelen liggen in het rek aan prijzen tussen €1,5 en €3 per kilo, niet overdreven duur. Op dit ogenblik krijgt de boer €0,1 per kilogram. Iemand moet de gevolgen van de globalisering dragen en het is jammer dat de belangrijkste schakel in de productie van dat goedkoop voedsel, namelijk de boeren, over het hoofd gezien worden in dit stuk. Nochtans is het schrijnend dat net zij in de kou blijven staan om het voedsel dat zij produceren aan lage prijzen te kunnen verkopen.

Fotobanken

Zelfs de foto die voor het stuk gekozen is, stuit me tegen de borst. De lezers zien een grote Amerikaanse tractor met een machine die in onze contreien niet eens gebruikt wordt, velden vol sla vernietigen. Daarmee is de sfeer van het stuk meteen gezet, maar het klopt gewoon niet. Online fotobanken zijn handig, maar mochten de auteurs van het stuk iets van de sector kennen, dan hadden ze heel snel een vergelijkbaar beeld gevonden op onze akkers.

Iedereen mag een opinie hebben, en door in discussie te gaan leren we allemaal bij. In dit stuk worden echter enkele – niet gefundeerde – meningen als feiten voorgesteld zonder dat er een echte onderbouwing voor is. Ik hou er een ‘schoenmaker, blijf bij je leest’-gevoel aan over. Niets mis met een unpopular opinion of zaken in vraag te stellen, maar ik zou de concrete oplossingen voor een bepaalde problematiek toch echt aan de mensen met de nodige kennis van zaken laten.

intensivering

Moet landbouw echt verder intensiveren?