In een school in het Franse stadje Issou hebben de leraars afgelopen vrijdag gestaakt omdat ze de verdachtmakingen van hun leerlingen en ouders niet meer aankunnen. Alles was begonnen toen in een les kunstgeschiedenis een zeventiende-eeuws schilderij werd getoond waarop vijf naakte vrouwen afgebeeld zijn die verrast worden door een man.

Dat bekend werk van de Italiaan Giuseppe Cesari uit het Louvre zorgde voor hevige reacties van moslimstudenten, die verontwaardigd weigerden ernaar te kijken. Onmiddellijk na de les werd de lerares ervan beschuldigd moslimleerlingen te hebben geprovoceerd. Dat was volledig verzonnen, maar de ouders geloofden de uitleg van hun kinderen en kwamen heftig protesteren in de school.

Extremisme

De leraars moesten uiteraard terugdenken aan Samuel Paty, die in 2020 door een extremist werd onthoofd omdat hij de cartoons van Charlie Hebdo in zijn les getoond had. Deze week werden een aantal scholieren in die zaak wegens medeplichtigheid veroordeeld. Een onder hen gaf toe dat ze had verzonnen dat Paty moslims onder zijn studenten zou geprovoceerd hebben. Die leugen begon te leven op de sociale media en leidde uiteindelijk tot de moord op Paty.

Bij de leraars leeft ook de herinnering aan een ander bloedig feit. In oktober werd in Arras een collega zonder enige reden met een mes doodgestoken door een moslimstudent die zich benadeeld voelde door de school. Net nu maakte de Frans-Arabische zender Elmanya TV een enquête bij Franse moslims bekend.

Daaruit blijkt dat 20 procent van ondervraagde moslims de zinloze moord op een leraar in Arras niet wil veroordelen

Daaruit blijkt dat 20 procent van ondervraagden de zinloze moord op een leraar in Arras niet wil veroordelen en er zelfs begrip voor toont. Blijkbaar deden ze dat vanuit een ideologische religieuze solidariteit met de moordenaar. Bij schoolgaande islamitische jongeren liep dat percentage zelfs op tot meer dan 30 procent. Dat zijn verontrustende cijfers die de leraren van de school in Issou niet meteen gerust zullen stellen.

Toenemende religiositeit

Daaruit kan niet anders dan geconcludeerd worden dat de religiositeit almaar toeneemt in de moslimgemeenschap. Terwijl amper 12 procent van de Fransen zichzelf gelovig en praktiserend noemt, ligt dat cijfer op 66 procent bij moslims. Bij jongeren tot 34 jaar stijgt dat percentage tot 75 procent. 18 procent van de Fransen verklaart zich atheïst. Bij moslims ligt dat zes keer lager, wat door de foutenmarge eigenlijk dicht bij nul komt.

Dat beeld gaat helemaal in tegen wat men tot het einde van vorige eeuw verwachtte, namelijk dat de islam net als de andere godsdiensten tot persoonlijke beleving zou evolueren. Maar dat is dus helemaal niet zo. Net zomin als het idee dat religiositeit zou afnemen bij jongeren en maatschappelijk welstellende groepen met een hogere opleiding. De enquête bewijst het tegendeel.

Laïcité

Dat zijn spectaculaire bevindingen in het land waar de overheid per definitie neutraal is: de ‘laïcité’ wil een totale scheiding tussen kerk en staat. Maar over wat de term nu juist wil zeggen, bestaat een groot misverstand binnen de Franse bevolking, zo blijkt uit de enquête.

Een meerderheid ziet er het resultaat in van secularisatie, waarbij de kerk zich niet bemoeit met de staat. Maar moslims interpreteren de ‘laïcité’ helemaal anders, enkel als een middel om godsdienstvrijheid te garanderen. Interferentie van religie in openbare aangelegenheden is voor hen niet problematisch en zelfs gewenst.

Geen subsidies

De Franse overheid geeft geen subsidies aan godsdienstige instanties, zoals dat in België gebeurt. Het katholieke onderwijs moet zichzelf financieren. Die scholen worden ‘écoles privées’ genoemd. Dat was ooit anders, toen Napoleon in 1801 een concordaat afsloot met de paus en Frankrijk zich engageerde om het kerkelijk personeel te betalen. Die regeling bleef bestaan tot het begin van vorige eeuw. Vanaf dan werd de basis gelegd van het huidige strikte systeem van ‘laïcité’.

Maar uit het onderzoek blijkt dat 60 procent van moslimjongeren terug wil naar het negentiende-eeuwse concordaat. De Franse linkerzijde heeft steeds hardnekkig gevochten tegen elke restauratie van het Napoleontisch systeem. Maar ook in die politieke hoek blijkt een merkwaardige verschuiving. De helft van de militanten van het extreemlinkse ‘La Franse Insoumise’ wil af van de ‘laïcité’. Daarmee komen ze in de buurt van extreemrechts dat altijd al terug wou naar het negentiende-eeuwse Frankrijk.

Hoofddoek

De godsdienstige overtuiging van moslims is niet afgenomen, zoals dat bij katholieken het geval is. Integendeel, 78 procent van de moslims vindt de wet uit 2004 discriminerend, waarbij het dragen van religieuze tekens in scholen verboden werd. En bijna evenveel gelovigen zijn gekant tegen het deze zomer ingevoerd verbod op religieus geïnspireerde kleding.

Een recent welsprekendheidstoernooi gaf een goede illustratie van die evolutie. Liefst zeven jonge meisjes vertelden hoezeer ze verontwaardigd waren dat ze niet met de hoofddoek naar school mochten. Ze gaven niet bepaald met gematigdheid uiting aan hun religieuze overtuiging, met uitspraken als: ‘De laïciteit is de doodskist voor vrouwen’.

Goddelijke schepping

Ook de invloed van de koran blijkt bijzonder groot. Waar katholieken de bijbel eerder zien als een filosofische of morele gids, wordt het heilige boek van de islam nog altijd als een rigide leidraad gezien. 76 procent van de moslims gelooft dat het universum een goddelijke schepping is. 80 procent van de Fransen neemt de wetenschappelijke theorieën voor waar aan.

De enquête bevestigt het beeld van een gemeenschap die zich op zichzelf terugplooit en zich vindt in een identiteit die gebaseerd is op een strenge interpretatie van religieuze regels vanuit een wereldbeeld dat burgers opdeelt in gelovigen en ongelovigen. Dat zorgt voor een gevaarlijke polarisatie en almaar minder gedeelde maatschappelijke waarden.

De andere kijk op de ‘laïcité’ is een voorbeeld van hoe religieuze voorschriften als superieur tegenover het democratische wettelijke kader gezien worden. Dat een grote groep jongeren begrip heeft voor een moordenaar, alleen omdat die tot hun geloofsgroep behoort, is een alarmerend teken. En dat we ons hoofd zouden moeten afwenden voor een schilderij met naakte schoonheden, is dat ook.

Issou

Heilige oorlog tegen naakte vrouwen