In de laatste editie van Doorbraak Magazine verscheen een onthullend interview met Karianne Boer, een onderzoekster die zich onder meer toelegt op de studie van transhumanisme. Zij definieert deze leer als een filosofie die de versmelting van mens en technologie nastreeft. Zij waarschuwt ons en argumenteert hoe deze doctrine het menselijk bestaan aantast als een sluipend gif.

Ook binnen onze dagelijkse werkomgeving zet dit fenomeen zich door zonder dat we het vaak beseffen. Een bepaalde school van bedrijfsleiders, zeker binnen grotere firma’s, faciliteert dit tot en met. Zij geloven in de voortschrijdende centralisatie en automatisatie van alle processen. Dit gaat veel verder dan de klassieke productiesystemen en omvat werkelijk alle werksituaties binnen een bedrijf. Medewerkers vervallen hierbij stelselmatig tot losse individuen, aan elkaar geklonken via het internet. Ze krijgen niet langer de status van unieke werknemers binnen een team, die samen door ervaring en engagement het verschil maken. Ze vervallen tot verlengstukken bij een stelsel van apps, en ontmenselijken structureel tot omruilbare wisselstukken.

Thuisarbeid, vloek of zegen?

Tijdens de coronacrisis versnelde de technologisering van ons werk door de verplichte thuisarbeid. En zoals vaak krijg je dan te maken met een onomkeerbaar proces. Het genereerde immers kostenbesparende maatregelen, die men niet meer wil loslaten.

Dit laat zich treffend illustreren door het feit dat klassieke klassikale opleidingen sinds covid veelal tot het rariteitenkabinet behoren. Groepen die les volgen en samen leren, om onder leiding van een trainer elkaar vooruit te helpen en dus sneller en beter te leren, ziet men vandaag eerder als een netto kost. De nieuwe norm heet ‘hier zie, hier is een filmpje’, dus kijk en zoek het zelf maar uit.

Bugs en frustraties

IT-applicaties gaan steeds live nog lang voor men alle foutjes eruit kan halen. Medewerkers lopen dan ook te pas en te onpas vast door allerlei bugs die hun dag komen vergallen. En hoe meer apps, hoe meer bugs, hoe groter de dosis frustratie. Toch los je dit vandaag ook op langs technologische weg.

Je stuurt via een anoniem platform een zogenaamd ticket met je verzoek aan een totaal onbekende persoon, veelal in Indië. Ondertussen draai je niet met je duimen, en ploeter je voort tot je een sluitende oplossing krijgt. Maar ook dat is niet altijd meer zeker. Sommige raadsels weet men af en toe gewoon niet op te lossen. En doordat de betrokkenheid van een persoon in ‘Verweggistan’ nooit het niveau haalt van dat van een technicus die je persoonlijk kent, accumuleert het aantal onopgeloste problemen sneller dan ooit.

Burn-outs, beroepsziekte nummer 1?

Niet iedereen beschikt over de nodige resistentie om in deze sfeer van ontmenselijking te gedijen. Het mag ons dan ook niet verbazen dat binnen het huidige bedrijfsleven burn-outs uitgroeiden tot een van de meest ernstige beroepsziekten. Sommige klasseren het zelfs gewoon direct als beroepsziekte nummer 1. Aangezien veel bedrijven tijdens de coronacrisis de ‘maatregelen’ hoog in het vaandel hielden, leidt dat soms tot een bittere grap: ‘De covid, die mochten we niet krijgen, maar een burn-out? Bwah’.

Het probleem met burn-outs kwam trouwens niet uit de lucht vallen. Reeds bij het aantreden van de Zweedse regering in 2014, ging Kris Peeters (ondertussen politiek zaliger) deze kwaal eens structureel aanpakken. We wachten er wel nog altijd op. Door de voortschrijdende ontmenselijking op de werkvloer, blijft het dweilen met de kraan open.

Directe versus indirecte winst

In de context van deze evolutie, maant Karianne Boer bedrijfsleiders dan ook aan om na te denken hoe ze een menselijke meerwaarde kunnen bieden. Maar eigenlijk zouden ze gewoon opnieuw moeten leren hoe onze evidente menselijke meerwaarde te gebruiken. De inbreng van technologie levert misschien wel een directe kostenbesparing op, een winst op korte termijn. Maar het vertaalt zich evengoed in een verlies van resultaat op langere termijn.

Ook al valt er uiteindelijk maar een kleinere fractie van de werknemers met een burn-out uit, de ontmenselijking knaagt aan iedereen. Werknemers vervallen tot minder gemotiveerde individuen, voelen zich minder en minder betrokken. Velen krijgen uiteindelijk last van enige merkbare lethargie. Dit alles leidt tot een terugval in productiviteit en een netto verlies aan resultaat. Doet deze kwaal ons niet denken aan de gang van zaken binnen een voormalig Sovjetsysteem?

‘In the cloud’

Karianne Boer omschrijft transhumanisme dan ook geregeld als transcommunisme. Niet alleen weten zulke systemen mensen structureel te demotiveren, zij steunen ook op het maniakaal verzamelen van data om controle te verwerven over het individu.

Met de introductie van werken ‘in the cloud’, kreeg een werkgever reeds toegang tot het hele doen en laten van een werknemer binnen zijn werk. Daarbij stimuleert men werknemers ook meer en meer om hun eigen sociale media te verbinden met deze van het bedrijf, wat het controleproces dreigt te vervolledigen tot de privé omgeving.

De QR-code maatschappij

Sinds corona werken veel bedrijven verder met een hybride werkvloer waarbij thuiswerken en werken op een locatie elkaar afwisselen. Voor de werkgever een netto besparing. Hij dient minder te investeren in werkplekken (en dus in vastgoed) en materiaal op kantoor. De werknemer verliest minder tijd door woon-werkverkeer en files. Een ogenschijnlijke win-win.

Maar ook hier blijven grotere bedrijven data verzamelen door te meten en te registreren. Systemen die de toegang tot je werkplek verschaffen via jouw unieke QR-code, doen hierbij hun intrede. Deze codes dienen als een alternatief voor de vroegere badge. Ze maken het echter ook mogelijk om je gaan en komen over verschillende locaties van het bedrijf te volgen. De QR-code maatschappij, weet je nog?

Slaat de slinger ooit nog terug?

Hopelijk laat het menselijke aspect zich binnen kleinere bedrijven moeilijk wegcijferen, zodat we blijven zien hoe het samengaan van mensen die elkaar aanvullen en versterken het resultaat op alle niveaus ten goede komt. En mogelijk groeien deze goed draaiende teams dan ooit uit tot de inspiratiebron van morgen. Soms doet de mensheid wel eens niet meer dan het warm water, het wiel en het buskruit samen heruit te vinden.

it-applicaties

Ontmenselijking op de werkvloer