Bij de slag om Baghuz, een dorpje op de Syrisch-Iraakse grens, verloor de Islamitische Staat haar laatste morzel grondgebied. Bijna drie jaar later blijft de groep echter actief. De Islamitische Staat is officieel verslagen en zelfverklaard kalief Abu Bakr al-Baghdadi werd door een Amerikaanse aanval uitgeschakeld. Maar de Islamitische Staat blijft wereldwijd aanslagen opeisen.

A’maq News Agency

IS blijft groot in Irak

Naar goede gewoonte propageert de Islamitische Staat elk jaar een overzicht van haar operaties. In 2021 was dit goed voor maar liefst 2.748 opgeëiste aanslagen en aanvallen. Die resulteerden in 8.039 doden en gewonden. Zo eiste de Islamitische Staat maar liefst 203 hinderlagen, 23 Inghimasi- en zelfmoordaanslagen, 1.065 bomaanslagen, 855 gevechten, 279 moorden en 323 andere operaties (wat dat dan ook moge betekenen) op. Dit betekent een lichte daling ten opzichte van 2020 met 18 aanslagen.

Wat buitengewoon opvallend is, is dat de Islamitische staat maar liefst 43% van haar aanvallen uitvoerde in Irak, hoewel de groepering daar sinds december 2017 uit alle grote steden verdreven is. De Islamitische Staat ontstond evenwel in Irak. Het is daar dat ze de kracht vond om zich te ontwikkelen tot een (tijdelijke) wereldspeler van formaat. En ze blijft er uiteindelijk vechten als de spreekwoordelijke duivel in het wijwatervat. 2021 heeft daar alvast de bewijzen van gezien.

Wat opviel is dat IS in toenemende mate aanvallen uitvoerde op civiele infrastructuur. Zo werden er maar liefst 314 hoogspanningsmasten vernietigd. Dat veroorzaakt een onvermijdelijke chaos in een regio waar gegarandeerde elektriciteit 24/7 eerder uitzondering is dan regel.

Aanvallen tegen sektarische minderheden

Een andere, aanhoudende, trend is dat de Islamitische Staat zich blijft richten op sektarische minderheden zoals christenen, hindoes en voornamelijk sjiitische moslims. IS claimde 7 aanvallen op kerken volgens bovenstaande infografiek. Maar in werkelijkheid werden er 47 aanvallen uitgevoerd tegen christenen. Die werden meestal geïdentificeerd als kruisvaarders. Deze aanvallen waren verspreid over Congo, Nigeria, Indonesië, Mali, Mozambique en Tanzania. Het aantal sjiitische doelwitten werd niet vermeld in de infografiek. Data-analyse heeft echter aangetoond dat er 44 aanvallen op sjiitische doelwitten hebben plaatsgevonden in Irak, Afghanistan en Pakistan.

Sinds 15 augustus 2021, de dag dat de Taliban geheel Afghanistan veroverden, is het aantal aanslagen in het land drastisch gestegen. De eerste massale aanslag na de machtsovername door de Taliban was op 26 augustus. Tijdens de evacuatie van de luchthaven van Kaboel blies een IS-strijder zich op midden in de menigte. IS eiste 160 doden en gewonden op, onder wie 13 Amerikaanse soldaten. Dit was bij uitstek de zwaarste aanslag van IS in Afghanistan. Maar er volgden er nog. Op 3 oktober blies een IS-Jihadi zich op tijdens de afscheidsplechtigheid voor de moeder van een Talibanwoordvoerder. Dit was de eerste rechtstreekse aanslag op Talibanleiders, en bovenal werd de aanslag uitgevoerd in een moskee.

Nieuwe assen

Een andere trend, die zich al begon te manifesteren in 2018, is de toenemende activiteit van aan IS gelieerde branches in zowat heel Afrika. Waar IS ooit een machtsbasis had, in Libië en Tunesië, worden nog amper aanvallen uitgevoerd. Momenteel zijn er twee assen waar de Islamitische Staat bijzonder actief is: een Oost-Westelijke as in het noorden doorheen de Sahel, en een zuidelijker as die zich voornamelijk richt op de Democratische Republiek Congo en Mozambique.

Veruit de meeste aanslagen werden gepleegd door de noordelijke alliantie. Dat zijn twee provincies van de Islamitische Staat die recentelijk quasi in elkaar zijn opgegaan, namelijk ISGS (The Islamic State in the Greater Sahara) en ISWAP (The Islamic State in Western Africa Province). Deze groep eiste het merendeel van alle aanslagen op in Nigeria, in totaal 415. Wat opvalt in Nigeria is dat de Islamitische Staat niet alleen kleine guerrilla-aanvallen uitvoert. Ze slaagt er zelfs in om grootschalige operaties op te zetten. Daarbij worden legerkampen overrompeld, uitgemoord en geplunderd. Nigeria was al niet echt stabiel te noemen, maar de situatie is er absoluut niet op verbeterd het voorbije jaar.

Paniek in zuidelijk Afrika

Zuidelijker in Afrika begint een aanslepende rebellie van de zogenaamde Allied Democratic Forces zich hoe langer hoe meer te manifesteren als een branche van de Islamitische Staat. Met 125 aanslagen in de DRC en 68 in Mozambique werd de aanhoudende trend verder gezet. In 2021 slaagde deze tak van de Islamitische Staat er bovendien in om gedurende enkele maanden de strategische havenstad Cabo Delgado in te nemen.

De onrust in Congo en vooral in Mozambique leidde tot paniekreacties in Zuid-Afrika. Daar werd alles in stelling werd gebracht voor een anti-ISCAP-coalitie. En de situatie in Congo escaleerde nog dramatischer. ADF/ISCAP-strijders slaagden er namelijk zelfs in om vanuit de DRC vier gerichte aanslagen uit te voeren in de Oegandese hoofdstad Kampala. Daarbij vielen 40 slachtoffers. Het was de eerste keer ooit dat de Islamitische Staat aanslagen opeiste in Oeganda.

In Zuidoost-Azië ten slotte blijft de Islamitische Staat actief in de Filippijnen en Indonesië, maar op een opmerkelijk lager pitje dan in 2017. Toen had IS bijna een geheel Filipijns eiland in handen. Naar alle verwachting zullen de IS-operaties in Zuidoost-Azië blijven aanslepen en uiteindelijk uitdoven. Dat zagen we ook in Tunesië en Libië. Op andere fronten zal de Islamitische Staat blijven inzetten. De situatie, in Afrika in het bijzonder, blijft bijzonder precair. Voor een verslagen groepering is de dreiging die van de Islamitische Staat uitgaat, er niet meteen minder op geworden.

(cijfers: Oded Berkowitz @Oded121351)

Jaaroverzicht

2021: de Islamitische Staat – een jaaroverzicht

Het jaaroverzicht op VRT: een oefening in virtuele realiteit