Ik stapte op klare dag door een banale straat in Sint-Gillis, toen ik midden op het trottoir een jonge man op een stoel zag zitten. Naast hem stond een klein tafeltje waarop kleine pakjes lagen. Ik had een paar momenten nodig om te beseffen dat hij een verkoper was van allerhande soorten drugs. Niemand leek op te kijken van zijn handeltje. Hij zei vriendelijk: ‘Bonjour.’

Sinds maanden is in Brussel de openlijke verkoop van vooral het goedkope ‘crack’ genormaliseerd. Dat is al langer het geval in de buurt van de Hallepoort. Op het vlakbij gelegen Jacques Franckplein kan iedereen zien hoe makkelijk drugs van de handen van de dealer in een oogwenk naar die van de gebruiker gaan. Begin dit jaar viel er een dode bij een schietpartij tussen bendes die een territoriaal conflict hadden.

De drugskanker is uitgezaaid in het ruime gebied rond het Zuidstation. Ik kom vaak op het Betlehemplein in Sint-Gillis, ook al omdat daar een paar Griekse restaurants zijn. Het is een mooi plein, dat enkele jaren werd gerenoveerd. Aan de ene kant is er een speelplein dat zeer populair is bij jonge kinderen in de volkse wijk.

Maar wie goed kijkt, ziet dat het andere deel van het plein, net voorbij de glijbaan, een heel ander publiek aantrekt

Maar wie goed kijkt, ziet dat het andere deel van het plein, net voorbij de glijbaan, een heel ander publiek aantrekt. Daar bieden dealers op elk uur van de dag hun waren aan. Op X is een filmpje te zien dat toont hoe een lange rij kopers geduldig haar beurt afwacht. Dat is blijkbaar de normaalste zaak ter wereld geworden in de buurt.

Drugssupermarkt

Iedereen weet wat daar gebeurt. Een drugssupermarkt in open lucht. Van vroeg in de ochtend tot laat in de avond.

Het is niet dat de politie niets doet. Wel integendeel: de agenten duiken regelmatig op, net zoals ze dat doen op andere Brusselse ‘hotspots’. Maar de dealers verdwijnen dan bij toverslag. Ze zijn al gewaarschuwd door hun vaak zeer jonge hulpjes die op de uitkijk staan.

In geen tijd is er nauwelijks nog een spoor van de handel en is het plein weer het terrein van spelende kinderen. Even, want na het vertrek van de politiepatrouille begint alles opnieuw.

De stoel

De politie slaagt er soms in om een medeplichtige even vast te houden. Maar door hun uitgekiend systeem kan hun weinig ten laste worden gelegd. De drugs en het geld zijn snel verborgen of doorgegeven aan een snelle medeplichtige.

Vaak is het enige dat niet ontsnapt bij een razzia een stoel, een essentieel onderdeel van de handel. Die neemt de politie in beslag. Want de stoel is een belangrijk onderdeel van het imago van de dealer. Het is zoveel als een troon: iedereen ziet hem zitten. Het maakt het de consument makkelijker om te weten waar hij moet zijn.

Verhinderende structuur

U zal zich natuurlijk afvragen hoe het zover is kunnen komen. Daar is geen eenvoudige uitleg voor, maar toch is het niet onbelangrijk enige elementen in herinnering te brengen.

Er is eerst en vooral de structuur van Brussel, die enkel de Franstalige partijen optimaal blijven vinden. Zij zien geen probleem in het gelijktijdig bestaan van zes politiezones, negentien gemeenten en een gewest. De burgemeesters, die regelmatig samen overleggen in hun plechtstatige ‘Conferentie’, stellen zelfs voor nog een overlegorgaan extra op te richten waarin ongeveer alle betrokken partijen vertegenwoordigd zouden zijn, samen met de federale drugscommissaris.

Dat dit soort ‘overleg’ van meer dan dertig mensen weinig efficiënt zou zijn en het toch beter op het niveau van het gewest zou gebeuren, onder leiding van de minister-president, daar willen ze niet van horen omdat ze er een aantasting in zien van hun eigen macht. En de minister-president, die bijna altijd zelf ‘verhinderd’ burgemeester is, denkt er niet aan om tegen zijn collega’s in te gaan.

Spinette

Tegelijk geven de burgemeesters toe dat ze het probleem niet meer aankunnen. Neem nu de burgemeester van Sint-Gillis, die kandidaat is om zichzelf op te volgen. Jean Spinette (PS) had als commentaar op de hallucinante beelden van het Betlehemplein dat de drugshandel ‘geïndustrialiseerd’ was.

Eerder had hij zijn onmacht al toegegeven toen buurtbewoners rond het Zuidstation de onleefbaarheid van hun buurt kwamen aanklagen. Hij stelde zelfs voor om het station onder Europese curatele te plaatsen…

Verleden

Het is in dit verband niet oninteressant het verleden van burgemeester Spinette in herinnering te brengen. In de coronajaren was hij schepen in het bestuur van zijn voorganger Charles Picqué (PS). Die had een speciale nabijheidspolitie opgericht om de toenemende criminaliteit in Sint-Gillis aan te pakken.

Na het incident met de schreeuwende Spinette werd de eenheid opgedoekt

Dat was niet naar de zin van schepen Spinette. Hij trok naar het Jacques Franckplein, waar de politie actief was en begon met hen een hoogoplopende discussie die in een openlijke ruzie ontaardde. Iedereen, de criminelen incluis, kon zo zien hoe een plaatselijk politicus de agenten in diskrediet bracht.

Omdat er een paar incidenten geweest waren met jongeren uit de buurt, was er vanuit een activistische hoek verzet gerezen tegen de nabijheidspolitie, die racistisch gedrag werd verweten. Na het incident met de schreeuwende Spinette werd de eenheid opgedoekt. De dealers lachten in hun vuistje. Ze konden ongestraft hun imperium verder uitbouwen.

Berouw na de zonde

Spinette volgde Picqué op als burgemeester en liet zich vooral kennen door zijn zeer koleriek karakter. Zijn verhouding met de politie was begrijpelijkerwijs niet optimaal, maar omdat de klachten van burgers over onveiligheid in zijn gemeente bleven toenemen, moest hij wel zijn discours aanpassen.

Zeker toen hij zelf onzacht kennismaakte met een gewelddadige junkie die hem in het zicht van de volle terrasjes een slag in het gezicht verkocht. Berouw komt altijd pas na de zonde.

Geest niet terug in de fles

Spinette kan het probleem niet aan. Hij krijgt de geest niet terug in de fles. Dat is een gevolg van een onbegrijpelijke tolerantie op een moment dat de drugshandelaren de grenzen aftastten van wat mogelijk was. Spinette floot toen de politie terug en liet de criminaliteit floreren.

De gevolgen van dat soort aanpak zijn nu elke dag te zien op het Betlehemplein.