Het Kinderrechtenverdrag is dit jaar 32 jaar oud geworden. Dit verdrag en de internationale organisaties erachter stipuleren zelf het belang van onafhankelijke instanties om op de naleving ervan toe te zien. In Vlaanderen is er de kinderrechtencommissaris, sinds augustus 2019 Caroline Vrijens, die deze taak opneemt. Zij controleert met haar team of de Vlaamse overheid het verdrag naleeft in de domeinen die kinderen en jongeren raken. In deze aflevering van Doorbraak Radio geeft de kinderrechtencommissaris meer uitleg over haar taak en de moeilijkheden die deze coronacrisis brengt voor kinderen en jongeren.

De rechten van het kind

De commissaris en haar team kijken niet enkel naar de schoolomgeving. Ook de jeugdhulpverlening, ziekenhuizen, geestelijke gezondheidszorg en de situatie binnen het gezin houden zij in het oog. ‘Jaarlijks krijgen we 1200 meldingen over kinderrechtenschendingen of vermeende kinderrechtenschendingen.’ Het zijn dikwijls familieleden of kennissen die hen contacteren, zegt Vrijens, maar het kunnen ook professionals zijn zoals leerkrachten of jeugdhulpbegeleiders. ‘Het is een zeer grote variëteit aan professionals en domeinen waar wij actief in zijn en die met ons contact opnemen.’

Ze heeft een team van veertien personen waarvan het grootste deel bezig is met die klachtenbehandeling. ‘Die klachtenlijn is de ruggengraat van het werk.’ Van daaruit zijn er beleidsadviseurs bezig met het vertealen van de signalen die daaruit komen, zegt Vrijens. ‘Dat is onze tweede grote opdracht.’ Om die knelpunten waar jongeren en kinderen mee zitten mee te pakken naar het beleid. ‘Daar proberen we de structurele problemen mee te veranderen op het hogere niveau, bij de ministers en het parlement.’

Op individueel niveau, problemen op school of sociale problemen, heeft de commissaris een echt mandaat om in te grijpen en te onderzoeken. ‘We kunnen ter plekke gaan, onderzoeken, bemiddelen en de mensen rond de tafel brengen.’ Uiteraard staat de jongere altijd centraal in dat onderzoeksmandaat, zegt Vrijens. ‘Op het beleidsniveau is dat een ander gegeven.’ Ze zijn gehuisvest in het Vlaamse parlement maar daar zijn ze volledig onafhankelijk, zegt Vrijens. ‘Politiekers hebben geen invloed op ons werk, waar we ons mee bezig houden en wat wij zeggen.’ De kinderrechtencommissaris adviseert aan de ministers en de commissies. Ze volgt ook het beleidswerk nauw op om op die belangrijke nagels te kunnen blijven kloppen.

Jongeren zien af

In feite trekt Vrijens al sinds het begin van de coronacrisis aan de alarmbel. ‘Jongeren zien daar serieus van af en er ontstaan problemen.’ In mei 2020 hebben ze reeds een grote bevraging gedaan. Dat heeft veel in beweging gezet, zegt Vrijens. Ook in het beleid is al veel verzet en veranderd. ‘De eerste lockdown was in vele opzichten strenger en erger maar nu begint het wel heel erg lang te duren.’ De motivatie is er bij veel mensen af om nog af te spreken of dingen te doen, zegt Vrijens. Ze merken ook aan de klachten die binnen komen dat het heel zwaar begint te wegen.

Het zijn vaak de ouders die zeggen dat het niet goed gaat met hun kind of jongere. ‘Ze zien dat die wat depressief aan worden is of echt niet meer buiten komt.’ Ook veel leerkrachten of CLB-medewerkers nemen contact op, zegt Vrijens. ‘Heel wat jongeren moeten jeugdhulpverlening zoeken omdat het thuis niet meer lukt.’ Spanningen lopen uiteraard snel op in zo een lockdown. Er is ook minder hulpverlening mogelijk en ze is minder toegankelijk, zegt Vrijens. Al deze factoren kunnen de druk op gezinnen snel doen stijgen.

Scholen moeten open blijven

Ze hebben ontzettend hard gepleit om de scholen open te houden en zijn er dan ook heel blij mee, zegt Vrijens. ‘We zijn altijd blijven zeggen dat dat essentieel is en in onze buurlanden is dit niet zo vanzelfsprekend.’ Maar die jongeren gaan vaak maar halftijds naar school. We horen dat ze buiten de periodes op school hun vrienden zo goed als niet meer zien, zegt Vrijens. ‘Er is ook een enorme druk vanuit die schoolse verwachtingen.’ Ze hebben live lessen, online lessen, veel toetsen en ze moeten ook zeer veel inhalen. ‘Ook de week die ze thuis zitten is het enorm druk en moeten ze zelfstandig veel leerstof verwerken.’ Maar dit zijn tieners en geen universiteitsstudenten, zegt Vrijens. Dus die verwachtingen liggen vaak wel heel erg hoog zo.

Het zijn vooral kwetsbare jongeren en kinderen die vaak afhaken. ‘We moeten ervoor zorgen dat de kansen van deze jongeren en kinderen niet verspeeld worden door deze omstandigheden.’ Daar is heel wat bezorgdheid over, zegt Vrijens. ‘Gelukkig kunnen we de scholen nu open houden en zijn er zo veel mensen die zich dag in en dag uit inzetten daarvoor.’ Het is ook een situatie die niet evident is en die niemand al ooit heeft meegemaakt. ‘We moeten er op blijven inzetten om jongeren en kinderen in deze situatie niet te veel stress te geven en ze niet te snel schoolmoe te maken.’

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert

jeugdhulpverlening

Caroline Vrijens: ‘Jongeren zien enorm af in coronacrisis.’