Publieke figuren die onder een vergrootglas staan door hun ambt of krasse uitspraken doen. Doorbraak-redacteur Tara scheurt hen figuurlijk de kleren van het lijf en gaat terug naar de kern van de mens. Terugkerende vragen over liefde, geluk en teleurstellingen. Wie zijn ze en wat drijft hen?

Deze keer is econoom Marcia De Wachter aan de beurt. De voormalige Nationale Bank-directeur zit nog steeds niet stil. Als gemeenteraadslid voor CD&V in Overijse ligt de focus bij maatschappelijke thema’s zoals armoedebestrijding, diversiteit en gelijke kansen. Maar haar ervaring in de economische en financiële sector heeft ze nooit losgelaten. Haar vader leerde haar als vrouw even waardevol te zijn als een man. En zo stond ze jaren – als harde tante — haar mannetje in een mannenwereld. Toch is de economische topvrouw niet verhard; ‘liefde is voor mij geven. Mezelf emotioneel geven.’

Doorbraak: Wat was je laatste impulsaankoop en waarom?

Marcia De Wachter: ‘Ik heb afgelopen week een taartvorm gekocht. Uiteraard komt deze impulsaankoop door Covid-19 en het langer thuiszitten door de lockdown. Tijdens mijn jeugd bakte mijn moeder in het najaar vaak taarten met seizoensgebonden fruit. Ik hielp haar ook maar omdat ik een heel druk professioneel leven heb geleid ben ik die traditie uit het oog verloren. Nu ik door corona meer thuiszit, heb ik de smaak weer te pakken gekregen en kocht ik een taartvorm om te bakken of quiches te maken. Voor mij is koken een moment van rust waar ik helemaal in kan verzinken. En hopelijk vinden mijn huisgenoten het resultaat ook lekker.’

‘Neen’ zeggen

Wat zijn je drie slechte en beste eigenschappen?

‘Ik ben een grote loner, iemand die graag alleen is. Dat heeft een inherent asociaal kenmerk. Ik functioneer moeilijk in grote groepen. Ik heb geleerd neen te zeggen tegen mensen, omdat ik graag tijd neem voor mezelf maar dat kan negatief overkomen.

Zelf ben ik erg gefocust op diepe, persoonlijke relaties en het zegt me niets om goed te staan bij een grote groep. Ik ga zelf van nature tegen de stroom in. Als iedereen één richting in gaat, heb ik de neiging om te zeggen dat we daar niet naartoe moeten. Of zou die richting in vraag stellen.

Mijn tweede slechte eigenschap is dat ik dominant ben. Dat komt omdat ik geleidelijk aan naar de top van een loopbaan ging en gaandeweg meer verantwoordelijkheid kreeg waardoor ik me dominant ben gaan opstellen. Dat heeft me wat vooringenomen gemaakt. Daarover zijn de reacties verdeeld. Aan de ene kant zijn er mensen die altijd met mij akkoord gaan aangezien mijn expertise voor hen betekent dat ik altijd gelijk heb. Daarnaast is er een groep die een aversie voor mij krijgt. Ze krijgen de indruk dat ik het altijd beter weet dan de rest.

Mijn derde slechte eigenschap is ongeduld. Het moet vooruitgaan, zonder al te veel gedoe. Dat is wel typerend aan mij, maar zeker in mijn professionele leven kan dat soms een struikelblok zijn. Ik ga soms te impulsief op zoek naar oplossingen die niet noodzakelijk de beste zijn.’

Tegen de stroom

Hoe zit het met je beste eigenschappen?

‘(lacht) Nu dit eruit is, mag ik gelukkig ook iets positief over mezelf zeggen. Ik ben open en transparant. Ik heb geen verborgen agenda of een mening met dubbele bodem, what you see is what you get. Dat heeft natuurlijk ook zijn nadelen, ik word nl. soms beschouwd als “blunt”. Het kan choqueren of kwetsen. In filosofische termen spreken we van parrhesia, wat betekent ´het durven openhartig spreken en de waarheid zeggen´. Filosoof Michel de Foucault heeft over dit concept geschreven. De kunst de waarheid te durven zeggen. Niet veel mensen durven dat. Omdat ze niet tegen de stroom in willen gaan. Die openheid zorgt ook voor een zekere kwetsbaarheid.

Ik ga je een voorbeeld geven, als het mag. Dan Ariely, een Joods auteur werd tijdens zijn adolescentie zwaar verbrand. De verpleegsters die hem verzorgden trokken dagelijks het verband op zijn brandwonden telkens in één ruk er af. Hij vroeg zich af waarom ze dat deden. De verplegers werden lastig en antwoordden “zo doen we dat altijd.” Het gaat om een sociaal defensie-mechanisme. Voor de verpleegsters is het simpeler om het verband in één ruk uit te trekken omdat het voor hen zelf ´de korte pijn´ is. Als iemand hun gewoonte in vraag durft te stellen voelen ze zich aangevallen. Hoewel het voor de brandwondenpatienten minder pijnlijk zou zijn dat langzamer te doen. De waarheid durven verkondigen als patiënt kan dan hard of confronterend overkomen. Dat is ´parrhesia.’

Wat zijn je andere positieve kenmerken?

‘Ik ben heel positief ingesteld. Dat heeft impact op hoe ik het leven zie. Dat vertaalt zich in vergevingsgezind zijn. Ik kan kwaad zijn, maar de dag erop ben ik het alweer vergeten. Ik ben graag dankbaar. Humor maakt ook deel uit van die positieve ingesteldheid. Ik zeg altijd “hope for the best but prepare for the worst”. Zelfredzaam zijn reken ik ook tot mijn positieve kanten. Ik zoek altijd oplossingen en ben heel probleemoplossend in mijn denken. Waar ik ook enorm op hamer is generativiteit. Ik wil mijn waarde, netwerk en ervaring delen met de volgende generatie. Zij zijn de toekomst van morgen, ik kan hen niets weigeren. Eén van mijn levensdoelen is doorgeven aan de volgende generatie, ik beschouw dat als een levenswaarde. Ik wil een mentor zijn maar ook een sponsor, in de zin dat ik de mensen waarin ik potentieel zie graag wil voorstellen en doorverwijzen naar de juiste persoon binnen mijn netwerk. Dat zijn zaken die geen geld kosten maar wel van onschatbare waarde kunnen zijn.’

Uitdagingen

Wanneer was je voor het laatste gelukkig?

‘Ik ervaar elke dag momenten van geluk. Bijvoorbeeld wanneer ik paddenstoelen ga plukken, ik heb daar een applicatie voor, dus kan zien welke eetbaar zijn. Of wanneer ik ’s morgen opsta met mooi weer. Muziek kan mij ook gelukkig maken. Daarnaast doe ik aan yoga. Dat laat mij goed voelen in het moment. Ik verzink dan in datgene waarmee ik bezig ben. Me verliezen in tijd en ruimte is voor mij een vorm van geluk. Omdat mijn hoofd, mijn hart en mijn buikgevoel dan in harmonie zijn.’

Hoe ga je om met tegenslag?

‘Ik hanteer in alles wat ik doe het volgende “do your utmost and let go”. Als je alles hebt gedaan wat je kan, laat je nadien best los. Het is belangrijk zaken, die je niet meer in handen hebt, waardig los te laten. Die redenering trek ik ook door naar mooie prestaties maar eveneens als iets mislukt. Ik denk dat het belangrijk is om net op het toppunt van een levensfase een nieuwe uitdaging aan te gaan, een ander project te beginnen. Voor mij helpt het dan ook om mij fysisch of geografisch terug te trekken. Of het nu gaat om professioneel succes, tegenslag in de liefde of om iets waarin je faalt, Je daaraan mijmerend nostalgisch blijven vastklampen is altijd zinloos.

Een voorbeeld van een tegenslag in mijn leven maakt die leuze misschien minder abstract. Ik was ongeveer vijf jaar vicegouverneur van de Nationale Bank. Op 2 augustus in 2003 moest ik midden in mijn mandaat via de krant vernemen dat ik vervangen werd door iemand anders (Luc — red.).

Ik ervaarde dat als een soort ´overlijden‘ maar dan op professioneel vlak, onverwachts afscheid moeten nemen. Maar ik had mijn best gedaan om die functie op een waardige manier te bekleden en kon zodoende op een gezonde manier mentaal afstand doen. Dat bedoel ik met je best doen en loslaten. Ik vulde die leemte in door mij op een ander project te gooien.

Ik wou altijd een buitenhuisje maar maakte er door mijn drukke agenda nooit werk van. Toen heb ik er een zoektocht van gemaakt om mijn gedachten te verzetten. Voor mij is het belangrijk een geografische of fysische breuk te maken na een onaangename gebeurtenis. Letterlijk vertrekken.

Alles verandert voortdurend. Als je erover nadenkt is elke dag een beetje anders. Verandering is dus essentieel voor ons bestaan. Het is een mythe dat mensen op alle vlakken achteruit gaan met het ouder worden. Als beginnende econoom moest ik na een kwartier rusten wanneer ik het jaarrapport las van de Nationale Bank. Nu kan ik in één ruk de tweehonderdvijftig pagina’s lezen en er de kern uithalen dankzij mijn ervaring in het vak. Een sterk voorbeeld is de tachtigjarige voorzitster van het Huis van Afgevaardigden in de Verenigde Staten, Nancy Pelosi. Ze stond onlangs twaalf uur zonder problemen op stiletto’s te filibusteren en ondanks haar leeftijd had ze nergens last van.’

Filosofie

Van filibusteren naar filosoferen, wie is je favoriete filosoof?

De Nederlandse psychoanalyticus Manfred Kets de Vries. Zijn werken over het onderbewuste spreken me enorm aan. Zo poneert hij dat zaken uit je kindertijd je later sterk beïnvloeden. Ik vind bijvoorbeeld eerlijk zijn een belangrijke waarde. Het kan me echt boos maken als iemand niet eerlijk is, terwijl iemand anders daar misschien niet zo hard aan zou tillen. Daarnaast vind ik respect ook cruciaal. Mijn vader zei vroeger: “Marcia jij bent evenveel waard als een man”. Ik geloofde dat ook maar in de realiteit botste ik vaak met situaties waar ik als vrouw werd behandeld als ´een tweederangsburgerˋ.

De waarden die mijn vader me inprentte zijn de grootste drijvers geweest in mijn loopbaan. Mijn moeder heeft mij ook geïnspireerd. Ze kwam uit een relatief gegoed gezin maar door de tweede wereldoorlog verpauperden ze. Bezittingen werden geconfisqueerd door de Duitsers. Mijn groottante daarentegen had het nog steeds breed. Toch nam mijn moeder elke keer als we er op bezoek gingen, snoep mee voor de kinderen. Waar ze telkens gelukkig van werden. Hoe rijk ze ook waren, ze kregen graag. Van mijn moeder heb ik dus geleerd “te geven” zonder te verwachten iets terug te krijgen. Ik word gelukkig van geven.’

Hoe ga je om met eenzaamheid?

‘Manfred Kets de Vries leerde me the art of doing nothing te omarmen. Druk bezig zijn is soms een verdedigingsmechanisme tegen eenzaamheid en fear of missing out. We leven in een maatschappij waar alleen zijn soms wordt bezien als taboe en vereenzelvigd wordt met eenzaamheid. Maar alleen zijn creëert ook een gelegenheid tot zelfrectie. Als je geen spiegel voor jezelf kunt houden en die periode van alleen zijn en niets doen niet als een incubatietijd voor nieuwe creativiteit kunt beschouwen ga je je eenzaam voelen. Alleen zijn, is soms nodig. Het geeft een dieper inzicht in jezelf en zorgt voor persoonlijke groei. Ik ben het creatiefst wanneer ik alleen ben, in mijn bed, mijn bad of op wandel. Ik associeer alleen zijn dus niet met eenzaamheid. Want eenzaamheid is het gevoel van angst om met jezelf geconfronteerd te worden. Je kan dus concluderen dat ik soms opzoek ga naar eenzaamheid om mezelf beter te leren kennen.

Wij mensen, zijn bang om geen sleutelfiguur meer te zijn in de maatschappij eens we verouderen en op pensioen zijn. Want een job geeft betekenis aan het leven. Maar pensioen is geen einde, op elke leeftijd kan je een toegevoegde waarde hebben. Daarom hamer ik op generativiteit, de oudere generatie die doorgeeft aan de nieuwe. Maar ik voel me verre van eenzaam.’

Liefde is…

‘Liefde is voor mij geven. Mezelf emotioneel geven. Fysiek geven in de vorm van geschenken en affectie maar ook financieel geven. En vooral, geven zonder terug te vragen. Onberekend geven wetende dat het zelfs misbruikt kan worden.’

____
Correctie: in de originele tekst stond dat Marcia De Wachter als vicegouverneur van de NBB werd opgevolgd door Steven Vanackere. Dat was niet correct. De Wachter werd opgevolgd door Luc Coene.

Job

Vivaldi maakt de brug

Marcia De Wachter: ‘Ik moest via de krant vernemen dat ik vervangen werd’