Paus Franciscus is aangekomen in Lissabon voor de grootste jongerenbijeenkomst ter wereld, met meer dan een miljoen verwachte deelnemers. De eerste Wereldjongerendagen werden als ‘een katholiek Woodstock’ afgeschilderd. Vandaag mag dat ‘Tomorrowland’ zijn, want het evenement is meer dan ooit gefocust op de toekomst van kerk en wereld: de grote maar niet onomstreden passie van paus Franciscus.

De nu driejaarlijkse Wereldjongerendagen (WJD) werden in 1986 gelanceerd door paus Johannes Paulus II om katholieke jongeren aan te moedigen in een tijd waarin ze steeds meer gemarginaliseerd werden. In 1987 vonden de eerste WJD plaats in Buenos Aires, twee jaar later gevolgd door Santiago de Compostella. De Vlaamse Kerk had er gemengde gevoelens over.

Bevrijding

Paus Johannes Paulus II had, zoals meestal bij charismatische persoonlijkheden het geval is, zowel hevige fans als verbeten tegenstanders, vooral door zijn optreden tegen de bevrijdingstheologie in Latijns-Amerika en zijn moreel conservatisme. De officiële jeugdpastoraal en katholieke jeugdbewegingen wilden met het pauselijk initiatief niets te maken hebben.

In andere West-Europese landen was het niet veel anders. Toch werd Santiago een verrassend succes, met 300.000 deelnemers die een ongekend beeld te zien gaven van een zelfbewuste jonge generatie, die verbondenheid met Rome en de wereldkerk combineerde met creatieve vormen van expressie en communicatie en een aanstekelijk enthousiasme. De grootste voorstanders van het WJD-fenomeen waren de Italiaanse Communio e Liberazione en Focolare, het Franse Emmanuel en het Poolse Licht & Leven.

Hun gemeenschappelijk kenmerk was de nadruk op spiritualiteit en verinnerlijking, gemeenschap, ervaring en levensnabijheid. Heel andere klemtonen dan de klassieke lekenorganisaties en basisgroepen met hun beklemtoning van kritisch denken, gelijkheid en solidariteit met de bevrijdingsbewegingen in (vooral) Latijns-Amerika.

Bezielling

Het concept en scenario van de WJD’s is door de jaren heen hetzelfde gebleven. Wat meestal onderbelicht blijft, is dat zo’n WJD veel meer inhoudt dan de blikvangers van het slotweekend met zijn massamanifestaties. Er gaat een heel traject aan vooraf. De pelgrimage zelf begint een week van tevoren met onderweg momenten van bezinning en ontmoeting van diverse aard. De WJD-week zelf zijn er elke dag vieringen en ontmoetingen, animatie en muziek en tentoonstellingen. Ook het aangrijpende ritueel van de kruisweg in de stad komt elke keer op vrijdag terug.

Maar het hart van de WJD-ervaring zijn de spontane ontmoetingen met medepelgrims vanuit de hele wereld en alle culturen. Het gevoel van verbondenheid, ondanks de verschillen, kan deelnemers diep raken. Hoogtepunt is elke keer weer de avondwake van zaterdagavond, een perfect geregisseerde combinatie van getuigenissen, optredens, film, stilte, gebed, … Op hetzelfde terrein brengen de deelnemers de nacht door om ’s anderendaags de afsluitende pauselijke eucharistieviering bij te wonen.

Vredig

Het verbaasde me telkens weer dat zo’n massamanifestatie van jongeren zo vredig en vreugdevol kon verlopen zonder alcohol of drugs. En dat die jongeren zonder morren allerlei moeilijke situaties voor lief namen, zoals de woestijnhitte in Denver (VS), of bij problemen rond ravitaillering en transport.

Maar mooie gevoelens kunnen na thuiskomst snel verdampen. De ‘strijd’ is trouwens ongelijk, door de massieve druk van de antireligieuze tijdgeest en de ‘cognitieve dissonantie’ met de gewone kerkelijke praktijk en cultuur. Als gelovige jongere moet je nu wel sterk in je schoenen staan.

Inclusie

Paus Franciscus heeft al meerdere keren gezegd dat hij uitkijkt naar deze WJD die voor hem op een historisch moment komen, nu de wereld op een keerpunt staat. Terwijl de vroegere WJD’s sterk catechetisch gericht waren, op de ontmoeting met Christus, voegt Franciscus er nu zijn eigen, meer ‘politieke’ accenten aan toe. Inclusie, solidariteit met armen en vluchtelingen, herverdeling, het klimaat, stop de wapenwedloop, vrede in Oekraïne, … Hij ziet de WJD dus als laboratorium voor een nieuw, open katholicisme — waarin liefde belangrijker is dan de regels — en als zuurdesem voor een andere globalisering.

Franciscus’ eerste toespraak bevestigde de hoge verwachtingen die hij koestert. Zo hoopt hij dat Lissabon een impuls kan geven aan de katholieke kerk in West-Europa om vertrouwen te herwinnen en opnieuw uit het dal te kruipen. Of Franciscus er inderdaad zal in slagen het tij te keren en de honderdduizenden jongeren achter zijn agenda te scharen, en zo zijn pontificaat met nieuw bloed te injecteren, valt af te wachten. Eén ding is wel zeker: de positieve ‘vibes’ van al die jongeren in Lissabon zijn bijzonder welkom in deze tijd, waarin zoveel nood is aan visie, hoop, vertrouwen en eenvoudige menselijkheid.

jongerenbijeenkomst

Een katholiek Tomorrowland