De voorbije maanden laaide in Italië de discussie weer op rond de versoepeling van de automatische nationaliteitsverwerving. De discussie draait rond de invoering van het ius soli (‘recht van de grond’ of territorialiteitsrecht). Dat is het rechtsbeginsel waarbij de nationaliteit van een persoon wordt bepaald door de plaats waar hij of zij is geboren. Dit rechtsbeginsel wordt vooral toegepast in Noord- en Zuid-Amerika. In de Europese landen is daarentegen het ius sanguinis (‘recht van het bloed’ of afstammingsrecht) van toepassing. De nationaliteit van de (voor)ouders bepaalt daarbij die van de nakomelingen. In de meeste gevallen komen beide principes in combinatie met elkaar voor. Naast de automatische nationaliteitsverwerving zijn er ook nog andere legale mogelijkheden om een andere nationaliteit te bekomen.

Uitbreiding ius soli

Net zoals in België is in Italië het ius sanguinis van toepassing bij de automatische nationaliteitsverwerving. Er zijn wel enkele uitzonderingen van toepassing. Zo krijgen in Italië geboren vondelingen, kinderen van staatloze ouders of van ouders die hun nationaliteit niet kunnen overdragen automatisch de Italiaanse nationaliteit. Een buitenlander die in Italië geboren is, kan bovendien automatisch de Italiaanse nationaliteit verwerven nadat hij of zij meerderjarig wordt. De voorwaarden zijn dat de aanvraag binnen het jaar gebeurt en hij of zij vanaf de geboorte ononderbroken en legaal in het land heeft gewoond.

Al dertien jaar lang debatteert men in het Italiaanse parlement over de uitbreiding van het territorialiteitsprincipe. De bedoeling van de centrumlinkse Partito Democratico (PD) en andere linkse partijen is om de huidige wet uit 1992, met als basisprincipe het ius sanguinis, te versoepelen met nog meer uitzonderingen op basis van het ius soli. Indien de wet wordt goedgekeurd door de Senaat, krijgt elk kind onder de twaalf jaar van ouders die afkomstig zijn van buiten de Europese Unie en die reeds vijf jaar legaal op Italiaans grondgebied verblijven, automatisch de Italiaanse nationaliteit. Dit geldt ook voor kinderen onder de twaalf jaar die niet op Italiaans grondgebied geboren zijn, maar er al vijf jaar naar school gaan. Ook de jongeren tussen de leeftijd van 12 tot 18 jaar kunnen na zes jaar legaal verblijf en na minstens één schoolcyclus te hebben voltooid, volwaardig Italiaan worden. Volgens een studie van Fondazione Leone Moressa zouden er door deze nieuwe wet in de nabije toekomst ongeveer 800.000 kinderen tot Italiaan genaturaliseerd kunnen worden.

Tegenstand

De nieuwe wet werd al goedgekeurd in de Kamer, maar moet nog door de Senaat. Daar heeft de centrumlinkse regering onder leiding van Gentiloni (PD) maar een heel krappe meerderheid. Daarenboven is de kleine centrumrechtse coalitiepartner Nuovo Centrodestra (NCD), onder leiding van de Siciliaans Angelino Alfano, niet van plan om de versoepeling van de nationaliteitswet te stemmen voor de komende verkiezingen van volgend jaar. Aangezien de Italiaanse regering zonder NCD geen meerderheid heeft in de Senaat, wordt het zo goed als onmogelijk voor Matteo Renzi (PD) om dit deze legislatuur nog gestemd te krijgen. Hij zou wel kunnen rekenen op een wisselmeerderheid met steun van een aantal uiterst linkse senatoren, maar dat zou ook meteen het einde van deze regering betekenen.

Angelino Alfano voelt de hete adem van de (centrum)rechtse partijen uit de oppositie in zijn nek. Zowel de rechts-populistische Lega Nord (LN), als de centrumrechtse Forza Italia (FI) en de nationaalconservatieve Fratelli D’Italia (FdI) zijn hevig gekant tegen een versoepeling van de wet uit 1992. Matteo Salvini, voorzitter van de Lega Nord, haalde in juni nog zwaar uit naar het Vaticaan omwille van hun steun aan het wetsvoorstel. Salvini vreest dat de invoering van het jus soli nog meer (Noord-)Afrikaanse migranten zal aantrekken aangezien de ouders van de genaturaliseerde kinderen ook veel sneller de Italiaanse nationaliteit zullen kunnen verkrijgen. Ook Silvio Berlusconi (FI) waarschuwt voor een aanzuigeffect van de wet net nu de vluchtelingenstroom wat is afgeremd.

Tegenstanders vrezen dat de versoepeling ook een ‘bevallingstoerisme’ op gang zal trekken zoals nu al het geval is in de Verenigde Staten. Daar registreerden de overheidsdiensten in 2012 meer dan 10.000 geboortes van Chinese baby’s. Een kind dat op Amerikaanse grondgebied wordt geboren, krijgt door het jus soli automatisch de Amerikaanse nationaliteit. Op de leeftijd van 21 kan de ‘anchor baby’ bovendien zijn ouders helpen om legaal Amerikaanse staatsburgers te worden.

De populistische Movimento Cinque Stelle (M5S) is intern verdeeld over de nationaliteitskwestie en besliste zich te onthouden bij een eventuele stemming. M5S is in principe niet tegen de aanpassing van de nationaliteitswetgeving, maar vindt de wet zoals ze nu voorligt veel te verwarrend. Hun kersverse lijsttrekker Luigi Di Maio vindt het debat hierover vandaag niet opportuun en verdenkt Matteo Renzi ervan de aandacht te willen afleiden van het falende sociaaleconomische beleid van zijn regering.

Links versus rechts

De visie op de automatische nationaliteitsverwerving verschilt sterk naargelang de ideologische invulling van het begrip ‘natie’. Indien de nadruk ligt op de culturele invulling van nationaliteit (rechts) zal men meestal kiezen voor het ius sanguinis. De cultureel-maatschappelijke waarden van een gemeenschap worden door de opvoeding meegegeven aan de kinderen. Beschouwt men de nationaliteit eerder als een vrijwillige keuze (zoals links doet), dan overheerst het territorialiteitsprincipe. De nationaliteit verwatert dan tot een soort contract met rechten en met plichten, zoals tussen een leverancier en een klant, dat gemakkelijk inwisselbaar is. Deze links-liberale visie domineerde de laatste decennia de besluitvorming van nationaliteitsverwerving, zeker in België. Een voorbeeld daarvan was de Snel-Belgwet die in 2000 door de regering-Verhofstadt I werd ingevoerd. Onder druk van de verkiezingsoverwinning van de N-VA werd deze wet in 2012 door de regering-Di Rupo verstrengd. De recente discussie rond de afschaffing van de dubbele nationaliteit, de invoering van een al dan niet verplicht inburgeringstraject, de nieuwe vreemdelingenwet en de mogelijkheid tot intrekking van de nationaliteit van terroristen, toont een kentering naar rechts in het nationaliteitsdebat.

Een gemeenschap of natie die haar levensstijl wil behouden, kan er maar beter voor zorgen dat de nieuwe landgenoten dezelfde waarden delen om indien nodig even fel de ‘superieure’ liberale democratie te verdedigen.

jus soli

Snel-Italiaanwet in de maak