Richard Liu, de miljardair-oprichter van de Chinese e-commercegigant JD.com zet een stap terug uit zijn dagelijkse activiteiten. Dat kondigden de woordvoerders van zijn bedrijf op 6 september aan. Het nieuws verraste waarnemers niet echt. Hij is daarmee immers de volgende CEO van de zogenaamde A-lijst — de Chinese toplijst met ‘captains of industry’ — die zich ‘vrijwillig’ terugtrekt uit het verzengende licht van de schijnwerpers. Dit op een ogenblik waarop de machthebbers in Peking de tech-industrie steeds meer onder druk zetten.

Toenemende controle Peking

Richard Liu is een ‘selfmade man’. In het Westen wordt hij vaak als de ‘Chinese Jeff Bezos’ omschreven. Hij richtte JD.com op in 1998. Voortaan zal hij ‘meer tijd besteden aan het formuleren van de langetermijnstrategieën van het bedrijf’. Dat liet JD.com maandag in een verklaring weten. Liu volgt een aantal andere leidende Chinese tech-bonzen die recent een stap hebben teruggezet in hun bedrijven en hun publieke optredens.

Deze terugtrekkingen hebben veel, om niet te zeggen alles, te maken met de toenemende bemoeienissen en het steeds sterker wordende dirigisme van Peking. Dat wil enkele van de grootste bedrijven van het land onder intensievere officiële controle zetten. De hoge heren in Peking hebben inmiddels een reeks van diepgravende antitrustonderzoeken gelanceerd. Ook hebben ze strengere regels ingevoerd voor alles: van videogames tot bescherming voor werknemers in de gig-economie. Het is een brede poging om wat de regering ‘wanordelijke’ expansie in de technische sector noemt, in te dammen.

JD.com inc. — ook bekend als Jingdong en voorheen 360buy — is één van de snelst groeiende Chinese e-commercebedrijven ter wereld. Het is een van de twee enorme B2C online retailers in China qua transactievolume en omzet. Het staat ook in de Fortune Global 500. Bovendien is het een grote en agressieve concurrent van het door marktleider Alibaba beheerde Tmall.

Razendsnelle groei

Alhoewel het bedrijf een eerder trage opstart kende, ging alles in sneltreinvaart nadat het in 2004 online ging. Het begon als een online magneto-optische winkel, maar werd al snel gediversifieerd. Nu verkoopt het een breed gamma aan elektronica, mobiele telefoons, computers en soortgelijke artikelen. Het bedrijf veranderde zijn domeinnaam in 360buy.com in juni 2007. Vervolgens werd het JD.com in 2013. JD.com is gedeeltelijk eigendom van Tencent. Dat heeft een belang van 20% in het bedrijf. Tencent is — voor alle duidelijkheid, volgens het consultancy agentschap PwC — het zevende grootste bedrijf ter wereld.

Het hoofdkantoor van deze moloch bevindt zich in Shenzen. Officieel staat het bedrijf echter geregistreerd op de Kaaimaneilanden. Tencent kende een enorm snelle groei door een reeks van gerichte overnames. Het is nu een van de grootsten op het vlak van onder meer online-spelletjes, e-sport en sociale media, met bekende merknamen als Weixin en WeChat. De relaties tussen Tencent en Peking zijn op z’n zachtst gezegd niet al te best. Het bedrijf vecht intussen al enkele jaren een reeks van steeds scherper wordende disputen uit met de Chinese overheid. Die meent dat videospelletjes — en dan zeker voor kinderen en jongvolwassenen — verslavend zijn en dus moeten worden gelimiteerd.

JD.com heeft de laatste jaren enorme investeringen gedaan in hightech. Het speelt een echte pioniersrol op het vlak van AI-bezorging via drones, autonome technologie en robots. Het bedrijf beschikt inmiddels over het grootste drone-bezorgsysteem, -infrastructuur en -capaciteit ter wereld. Het bedrijf wil koste wat het kost deze voorsprong bestendigen en verder uitbouwen. Inmiddels is het dan ook al volop begonnen met het testen van robotbezorgdiensten en het bouwen van luchthavens voor het bezorgen van waren door hun drones. Ook voert het bezorgingen uit zonder bestuurder door zijn eerste autonome vrachtwagens in te zetten.

Ongebreidelde kapitalistische wildgroei

Die spitstechnologie en innovatieve creativiteit wordt in Peking met argusogen gevolgd. Veel van wat JD.com op poten zet, ontsnapt aan de controle van de staat. Bovendien boekt het bedrijf enorme winsten. Daardoor is het een doorn in het oog van de communistische hardliners. Die zetten Xi Jinping onder steeds grotere druk om paal en perk te stellen aan wat zij als ongebreidelde kapitalistische wildgroei beschouwen.

Liu — ook bekend onder zijn Chinese naam Liu Qiangdong — werd op 31 augustus 2018 gearresteerd in de Verenigde Staten op beschuldiging van crimineel seksueel gedrag, Hij zou een 21-jarige Chinese studente in Minneapolis hebben verkracht na een feestje. Hij werd, hangende het onderzoek, op vrije voeten gesteld en keerde meteen terug naar China. Eerder was zijn naam als eens opgedoken in een andere zedenzaak. Toen ging het om een vrouw die op 26 december 2015 aanwezig was geweest op een feestje in zijn flat in Sydney en nadien was verkracht. Liu werd in dit strafdossier nooit in verdenking gesteld en mocht van de Australische autoriteiten beschikken.

Tech-tycoons naar de achtergrond

Het succes van Qiangdong als internetondernemer betekent dat hij vandaag de dag een multimiljardair is. Volgens Forbes is het vermogen van Liu Qiandong $19,3 miljard. Zijn nettowaarde kan echter niet écht worden bepaald. Bovendien kan ze elke dag met miljoenen variëren, aangezien de cijfers voor elke handelsdag fluctueren. In 2020 rangschikte Forbes de internetondernemer als de 17e rijkste persoon in China. In 2021 was hij de 77e rijkste miljardair ter wereld. Naarmate zijn bedrijf blijft groeien, zal het vermogen van Liu Qiangdong naar alle waarschijnlijk ook blijven toenemen. JD.com gaf maandag geen specifieke reden voor de opvallende verschuiving binnen het management van het bedrijf. Het liet duidelijk verstaan dat Liu voorzitter en CEO van het JD.com zou blijven. Het feit dat Liu een stap achteruit heeft gezet bleef natuurlijk niet onopgemerkt. Het zorgde dinsdag bij de opening van de beurs in Hong Kong alvast voor enige commotie.

Zijn belangrijkste rivaal, Jack Ma, de oprichter van Alibaba, heeft al geruime tijd een bewust laag publiek profiel. Dit sinds de beursintroductie van de aan hem gelieerde Ant Group in Hong Kong en Shanghai enkele dagen voor de geplande lancering in november 2020 werd geannuleerd. En hij is niet de enige Tech-tycoon die zich op de achtergrond houdt. Zhang Yiming, oprichter van TikTok-eigenaar Bytedance, zei in mei dat hij zou aftreden als hoofd van zijn bedrijf. En ook de voorzitter van e-commercegigant Pinduoduo, Colin Huang, kondigde al in maart aan dat hij zijn functie zou verlaten om zich te concentreren op filantropische werken.

Kaaimaneilanden

Chinese miljardair zet ‘vrijwillig’ stap terug