Nog deze maand wil de EU de onderhandelingen over een verregaand vrijhandelsakkoord met India nieuw leven inblazen. Die liggen intussen al bijna tien jaar stof te vergaren, maar zowel de explosieve groei van India zelf als de fel gewijzigde geopolitieke context maken zo’n akkoord anno 2022 bijzonder relevant voor de EU én het Europese bedrijfsleven.

In twee weken per vrachtschip van Rusland naar India: het is een handelsroute die al veel langer op de Indiase en Russische radar stond, maar afgelopen zondag werd ze eindelijk ook officieel ingehuldigd. Een eerste schip met paletten hout vertrok vanuit de haven van Astrachan, vlakbij de Kaspische zee, richting Iran. Daar gaat het een stukje over land tot in Anzali, waarna de lading opnieuw overgeladen wordt op een schip om via de Perzische golf Mumbai te bereiken.

Verregaand vrijhandelsakkoord

Rusland, Iran en India onderhandelden al ruim twintig jaar over deze nieuwe Noord-Zuid corridor. De vaststelling dat deze handelsroute uitgerekend in de huidige geopolitieke context gerealiseerd wordt, is even onrustwekkend als betekenisvol. Iran én Rusland kreunen onder de internationale sancties, en slaan nu de handen in elkaar met grootmacht India. De Indiërs weigeren om mee te stappen in de sancties tegen Rusland. En via deze nieuwe route wordt het voor hen ook veel goedkoper en gemakkelijker om Russische olie of gas te importeren.

Tegen deze achtergrond kan het belang van de nieuwe onderhandelingen tussen de EU en India over een verregaand vrijhandelsakkoord amper worden overschat. De eerste gesprekken hierover dateren intussen al van ruim vijftien jaar geleden, maar strandden in 2013. Vorig jaar kwamen de EU en India overeen om de heronderhandelingen opnieuw op te starten. Gisteren keurde de commissie Internationale Handel van het Europees Parlement het rapport hierover van Geert Bourgeois (N-VA) met een ruime meerderheid goed. Deze maand nog zouden de EU en India opnieuw aan tafel gaan zitten, en Bourgeois hoopt dat er volgende jaar een alomvattend akkoord uit de bus kan komen.

Fel gegeerde bruid

Dat India een snel opkomende wereldmacht is, is een understatement van formaat. Bourgeois omschrijft het land niet zonder reden als een fel gegeerde bruid. ‘Ze wordt jonger en rijker, dat kom je niet zo vaak tegen,’ klonk het grappend op de persconferentie. India telt 1,3 miljard inwoners, en met een gemiddelde leeftijd van nog geen dertig jaar is het vandaag een van de jongste landen ter wereld. Bovendien nam de handel tussen de EU en India in de periode 2009-2019 met ruim 70 procent toe. Ook de gewijzigde geopolitieke context én de pandemie duwden de EU met de neus op de feiten: een veel bredere diversificatie van de aanvoer- én afzetmarkten is vandaag niet langer zomaar een optie, het is een noodzaak geworden. Daarbij kan India ook een interessant alternatief én tegengewicht vormen voor China, dat geopolitiek een almaar grotere risicofactor lijkt te worden.

In een interview met Doorbraak benadrukte David Criekemans, expert internationale politiek, geopolitiek en energiebeleid (UA), enkele maanden geleden nog het belang van een betere samenwerking met India. ‘De gemiddelde Indiër heeft veel minder koopkracht dan de gemiddelde Europeaan. Een aanhoudende stijging van de energieprijzen in een land als India dus al heel snel tot zwaar volksprotest kunnen leiden. Dit zou ons in Europa aan het denken moeten zetten: wanneer we scenario’s voor de langere termijn uittekenen, dan zouden we pakweg India ook een versterkt partnerschap kunnen aanbieden. Bijvoorbeeld op het vlak van energietransitie en militaire samenwerking.’

Meest bevolkte land ter wereld

Bourgeois onderstreept dat de EU, vanuit de wil om een globale speler te worden, absoluut wil inzetten op meer vrijhandelsakkoorden. ‘Onze bedrijven krijgen nog te veel af te rekenen met protectionisme of andere handelsbelemmeringen. India is een van de vier strategische partners van de EU in Azië – naast Japan, Zuid-Korea en China – en zal tegen het midden van deze eeuw het meest bevolkte land ter wereld zijn. Deze Europese Commissie heeft van bij het begin ook benadrukt een ‘geopolitieke commissie’ te willen zijn. Zowel meer strategische autonomie voor Europa zelf als een ruimere Europese rol in de Indo-Pacific kunnen dat streven ondersteunen. De oorlog in Oekraïne versterkt nog de noodzaak om strategisch samen te werken.’

De EU tekende intussen al enkele duidelijke krijtlijnen uit voor het nieuwe vrijhandelsakkoord. Naast het wegwerken van allerlei bestaande douaneheffingen en handelsbarrières, zal het bijvoorbeeld voorrang geven aan duurzame groei en aan de groene en digitale transitie. Op vlak van subsidiëring moet er een gelijk speelveld komen tussen beide handelsblokken, en er zullen duidelijke afspraken komen rond de bescherming van intellectuele eigendom.

Oekraïne

Gevraagd naar de Indiase houding in de Oekraïne-crisis – waarbij de Indiërs weigeren zich aan te sluiten bij de internationale sancties tegen Rusland – hield Bourgeois zich op de vlakte. ‘India stelt zich al decennialang op als een neutraal land, en het houdt ook vandaag deze lijn aan. Daarvoor moeten we respect opbrengen, zolang de sancties niet door de VN worden opgelegd. Ik zie in het Indiase Rusland-beleid noch een speciale opportuniteit noch een bedreiging,’ klinkt het. ‘Tegelijk moeten we niet blind blijven voor het feit dat de spanningen tussen India en China ook oplopen. De geopolitieke context in de regio verandert, en daar moet de EU nu op inspelen.’ Als grootste obstakel in de nieuwe onderhandelingen ziet hij vooral de enorme omvang van het land, en de vele gefragmenteerde handelsbarrières die daaruit voortvloeien. “We zullen op dat vlak een gigantische mentaliteitswijziging moeten bewerkstelligen, daar ben ik me heel goed van bewust.”

Kaspische Zee

Europa richt pijlen op India