Joe Biden gaat op 20 januari met de steun van een Democratisch parlement aan de slag als president. Op 5 januari versloegen zijn partijgenoten Jon Ossoff en Raphael Warnock immers de Republikeinse Senatoren David Perdue en Kelly Loeffler. Dankzij deze overwinningen zetelen er 50 Democraten en 50 Republikeinen in de Amerikaanse upper chamber. Aangezien de nieuwe vicepresident, Democraat Kamala Harris, bij staking van stemmen de doorslaggevende stem uitbrengt, betekent dit een feitelijke meerderheid voor de partij van Biden.

Van rood naar paars

Aangezien de Democratische Partij in november eveneens haar meerderheid wist te behouden in het Huis van Afgevaardigden, verkrijgt zij voor het eerst sinds begin 2011 de controle over de wetgevende en uitvoerende macht van de federale overheid. De Republikeinen hadden zich (publiekelijk) neergelegd bij een nieuwe termijn voor Nancy Pelosi als voorzitter van het Huis en (privaat) toegegeven dat Biden de komende vier jaar zijn intrek zou nemen in het Witte Huis. Tegelijk hoopten ze dat de Senaat, in Republikeinse handen sinds de verkiezingen van 2014, het bolwerk van verzet tegen de regering-Biden zou worden.

Jon Ossoff, eerder al kandidaat voor het Huis van Afgevaardigden, en Raphael Warnock, pastor van een historisch ‘zwarte’ kerk, worden zo de tweede en derde Democraat die de kiezers van Georgia op korte tijd en tegen de meeste verwachtingen in naar de hoofdstad sturen. Twee maanden geleden werd Joe Biden nog de eerste Democratische presidentskandidaat sinds Bill Clinton in 1992 die aan het langste eind trok in de Peach State. Bidens overwinning kon bovendien niet worden toegeschreven worden aan de ‘Favoriete Zoon’-dynamiek, Clintons succes wel. Als gouverneur van Arkansas was die laatste een kind van het Zuiden. Biden, lange tijd Senator uit het noordoostelijke Delaware, had geen uitgesproken band met deze conservatieve regio van de Amerikaanse Republiek.

Georgia ondergaat daarmee een gelijkaardige politieke evolutie als andere Zuidelijke (en Zuidwestelijke) staten: van ‘rood’ (de kleur van de Republikeinse Partij) naar ‘paars’ (de mengeling van rood en blauw, de kleur van de Democratische Partij). Het andere, meest uitgesproken voorbeeld is Arizona, de staat van voormalige Republikeinse presidentskandidaten en senatoren Barry Goldwater en John McCain. Toen John McCain overleed in 2018, koos de Grand Canyon-staat na jarenlange Republikeinse dominantie voor een Democratische opvolgster in de Senaat. In 2020 kreeg Joe Biden vervolgens meer stemmen achter zijn naam dan zittend president Donald Trump, die de staat vier jaar eerder wel nog won.

Republikeinse burgeroorlog

Toch kan het verlies van Perdue en Loeffler niet uitsluitend aan deze ruimere evolutie toegedicht worden. In de aanloop naar de dubbele senaatsverkiezing brak er namelijk een ware burgeroorlog uit binnen de Republikeinse Partij (van Georgia). In de ene hoek, gouverneur Brian Kemp en staatsminister Brad Raffensperger. Beide heren weigerden gehoor te geven aan de meest absurde eisen en aanklachten van de man in de andere hoek, president Donald Trump. De president houdt tot op vandaag vol dat zijn verlies in Georgia enkel te wijten is aan massale — en door Kemp en Raffensperger getolereerde (en zelfs toegedekte) — fraude.

‘A house divided against itself cannot stand’. Dat wist Abraham Lincoln al in 1858, toen hij de Republikeinse nominatie voor senator voor Illinois aanvaardde. Terwijl de Democratische Partij zich eenvoudig achter Ossoff en Warnock verenigde, moesten Perdue en Loeffler ogenschijnlijk onverzoenbare verschillen binnen de partij zien te overbruggen. Enerzijds konden zij de president niet tegen de geblondeerde haren in strijken door zich al te laatdunkend uit te laten over zijn meer extreme opvattingen over verkiezingsfraude; zijn aanhangers moesten immers opdagen aan de stembus. Anderzijds konden zij zich niet onmogelijk maken bij de gematigde vleugel van de partij (inclusief onafhankelijke kiezers) die vooral de bladzijde wil omslaan.

Naarmate verkiezingsdag naderde werd het evenwel duidelijk dat het Republikeinse duo die eerste categorie meer vreesde dan die tweede. Perdue en Loeffler gokten dat een massale opkomst van de partijbasis eventuele verliezen onder centrumkiezers ruimschoots zou compenseren. En die partijbasis, die is loyaal aan Donald Trump.

Tanende invloed

De president van zijn kant deed naar aanloop van de stembusgang zijn best om zijn supporters naar de stembus te krijgen. Met druk bijgewoonde rally’s en getweet liet hij weten dat Perdue en Loeffler tot ‘de goei’ behoren. Maar net zoals de aansteker van een vuurtje het uitbreiden van de brand niet onder controle heeft, zo ook is de kans reëel dat Trumps frontale aanval op Georgia’s kiessysteem een ontmoedigend effect had op zijn kiezers. Het is immers moeilijk vol te houden dat de kiesprocedure gecorrumpeerd wordt door actoren die net de zuiverheid moeten garanderen én dat het van primordiaal belang is dat diezelfde procedure legitimiteit wordt verleend door deel te nemen aan de stembusgang.

Dat Trump opnieuw in het zand bijt in Georgia na all-in te zijn gegaan voor beide senatoren doet vragen rijzen over het post-Trump tijdperk. Komt er een ‘Nacht van de Lange Messen’, waarbij de Republikeinse Partij van de meest radicale pro-Trump elementen gezuiverd wordt? Trumps grip op de partij zal de komende jaren hoe dan ook verslappen; zonder het prestige van het Witte Huis is dat bijna onvermijdelijk. Er lopen zich bovendien heel wat conservatieve scherpslijpers en populistische roergangers warm om de mantel van het Trumpisme op te nemen en er een jongere, charmantere uitstraling aan te geven.

Verenigd bestuur?

De nieuwe president die krijgt waar hij, althans publiekelijk, op hoopte: een verenigd Democratisch bestuur. Nochtans moeten daar de nodige kanttekeningen bij worden geplaatst. In het Huis van Afgevaardigden sneuvelden in november een dozijn Democraten, wat de centrumvleugel van de partij weet aan de radicale posities van de progressieve vleugel. Bovendien koos Joe Biden drie Democratische Afgevaardigden voor posities in het Witte Huis of de federale ministeries. Een en ander heeft als gevolg dat Biden zijn (eerste) ambtstermijn aanvangt met een intern verdeelde Democratische fractie waarvan vier leden (op 219) ieder wetsvoorstel kunnen kelderen.

Een gelijkaardig verhaal in de Senaat, waar plots iedereen naar Senator Joe Manchin kijkt, de conservatieve(re) Democraat uit het bloedrode West-Virginia. Manchin maakte zichzelf onlangs meer dan ooit persona non grata bij de progressieve vleugel van de partij toen hij met nogal kleurrijke woordkeuzes besloot zijn ongenoegen met de radicale agenda van zijn collega’s te uiten (‘Defund the police? Defund, my butt’). Een conditio sine qua non voor Kamala Harris’ doorslaggevende stem is immers dat alle Democraten op één lijn zitten. Dat de Democratische fractie, die de voorbije jaren als een geheel zonder twijfel naar links opschoof, weinig kan uitrichten zonder de goedkeuring van Manchin maakt de Senator uit de Mountain State plots één van de machtigste mannen in Washington D.C.

Last but not least mogen de interne procedures van de Senaat niet over het hoofd gezien worden. Voor de meeste federale wetten geldt dat 60 van de 100 senatoren akkoord moeten zijn dat erover gestemd mag worden. Een minimum aan samenwerking met de Republikeinse ‘minderheid’ zal dus hoe dan ook noodzakelijk blijven. Anderzijds kunnen heel wat zaken er met een gewone meerderheid worden doorgeduwd, zoals de levenslange benoemingen van rechters (inclusief rechters in het Hooggerechtshof). Verwacht in ieder geval een opgewaardeerde rol voor parlementariërs die een reputatie hebben voor het niet blindelings volgen van de partijlijn, zowel aan Democratische als aan Republikeinse zijde.

Defund the police? Defund, my butt. I'm a proud West Virginia Democrat. We are the party of working men and women. We want to protect Americans' jobs & healthcare. We do not have some crazy socialist agenda, and we do not believe in defunding the police. https://t.co/EIFHX5OQ37

— Senator Joe Manchin (@Sen_JoeManchin) November 11, 2020

kiessysteem

Trump bijt in Georgia (opnieuw) in het zand