In de analyses van het ‘conflict in Oekraïne’ (wat een eufemisme voor een verwoestende oorlog!) verwijzen mensen graag naar de rol van de Verenigde Staten en de schuld die de VS zogenaamd zou hebben aan de oorlog. Amerika en Europa zouden Oekraïne ertoe aangezet hebben om te vragen lid te mogen worden van de NAVO en van de EU en zo zouden ze Rusland geprovoceerd hebben. De vraag is wat daar verkeerd aan is.

We kunnen misschien het lidmaatschap van de NAVO buiten beschouwing laten, dat blijkt heel moeilijk te liggen en daarover valt vermoedelijk niet te onderhandelen in de gegeven omstandigheden. Daarbij wordt wel eens vergeten dat president Jeltsin het daar ooit mee eens was. Hij is op zijn aanvankelijke goedkeuring nog teruggekomen, de ene keer kon het, de andere keer niet. In het begin van de jaren 2000, tijdens de eerste ambtstermijn van Vladimir Poetin, sprak hij nog over toetreding van Rusland bij de NAVO. Het valt te betreuren dat dit niet gebeurd is. De vraag blijft dan wat er zo verwerpelijk is aan de vraag van Oekraïne om bij de EU te komen ?

Klein-Rusland

Ook al in de tsaristische tijd had Oekraïne het niet gemakkelijk. Het werd als een provincie van Rusland gezien. Het kreeg dan ook steevast het lidwoord ‘de’ aan zijn naam geplakt – ‘de Oekraïne’, wat het tot een regio, een provincie degradeerde, vgl. de Limburg, de Elzas, de Congo !. Men noemde Oekraïne doorgaans ‘Klein-Rusland’ en de Oekraïners ‘Kleinrussen’. Niet helemaal ten onrechte vonden de Oekraïners dat denigrerend, alhoewel het zo niet bedoeld was. Oekraïne was nu eenmaal kleiner dan het grote buurland Rusland, waarvan het deel uitmaakte. Het reactionaire bewind van Alexander III (1881-1894) verbood de taal van de ‘provincie’: ‘het Kleinrussisch bestaat niet, heeft nooit bestaan en zal nooit bestaan’, zoals Alexander III het laconiek uitdrukte.

Holodomor en sovjetisering

In de 20^e eeuw heeft ‘de Oekraïne’ als Sovjetrepubliek (1918-1991) verschrikkelijk veel te lijden gehad onder de heerschappij van de Sovjets. Na een korte onafhankelijkheid direct na 1918, toen het Russische Imperium instortte en Polen, Finland, de Baltische landen, de Kaukasische landen en Oekraïne zich afscheidden, hoorde Oekraïne weer bij Rusland als Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek.

Dat lidmaatschap heeft Oekraïne alleen maar misère gebracht : niet alleen de kunstmatig in het leven geroepen hongersnood (holodomor) in de jaren dertig met miljoenen slachtoffers, maar ook de sovjetisering (gedwongen collectivisering van de landbouw, vijfjarenplannen) die aan honderdduizenden Oekraïners het leven of de vrijheid kostte. Zo zou de toekomstige leider Chroesjtsjov tijdens zijn jaren als partijchef van Oekraïne persoonlijk voor één miljoen slachtoffers verantwoordelijk zijn.

Je kunt niet verwachten van de Oekraïners dat ze begrip opbrengen voor Rusland, dat ze van het Russische regime zouden houden, laat staan dat ze ‘dankbaar’ zouden moeten zijn voor tientallen jaren onderdrukking en terreur. Rusland heeft zich tegenover zijn ex-republieken, net als tegen de landen van het overige Oostblok (Polen, Tsjechoslovakije, de Baltische landen, Bulgarije, Hongarije, Roemenië, Joegoslavië, DDR), nooit verontschuldigd voor de begane misdaden of begrip getoond voor de rancune of de haat van tientallen miljoenen mensen die ze generaties lang geterroriseerd hebben. Het minste wat je zou verwachten als gebaar van goede wil en verzoening.

Poetin vervalst de geschiedenis

Na 1991 zagen de Oekraïners de kans schoon om hun land een nieuwe oriëntatie te geven: niet meer gericht op het autoritaire Rusland of de dictatoriale Sovjetunie, maar op het Westen, de westerse democratie, ook niet zonder fouten of gebreken, maar vele keren redelijker en fatsoenlijker dan de bullebak Rusland (onder tsaristisch of Sovjetbewind). De nieuwe oriëntatie van Oekraïne op het Westen, in concreto samenwerking met de Europese Unie, was een doorn in het oog van het Rusland van Poetin, dat bang was dat Oekraïne met de tijd zou kunnen uitgroeien tot een fatsoenlijk land waar westerse normen heersen (eerlijke verkiezingen, transparantie in de politiek, vrijheid van pers, geringe corruptie, fatsoenlijke lonen…) Het zou de ogen van de gewone Rus kunnen uitsteken.

Die vrijheid gunt het Kremlin zijn buurland niet. De bewering van de Russische president dat Oekraïne geen eigen land, geen natie is, maar altijd onderdeel van Rusland is geweest en dus geen recht van bestaan heeft, is een flagrante vervalsing van de geschiedenis. Waarom zou Oekraïne aan zijn buur moeten vragen bij wie het mag aansluiten, op wie het zich mag richten ? Vraagt Rusland soms aan Oekraïne of het akkoord gaat met de oriëntatie van Rusland op China ? Oekraïne is een soeverein, onafhankelijk land met een vrij verkozen president, waarvan de bewoners gekozen hebben voor aansluiting bij het Westen en bij de Europese Unie. Niemand heeft het recht hun dat te ontzeggen. En al zeker niet de Russen.

Klein-Rusland

Oekraïne bij de Europese Unie?

Rusland: een imperium, geen natiestaat?