Jaarlijks vallen er door de klimaatpandemie die onze planeet al decennialang in haar greep heeft 150 000 dodelijke slachtoffers, volgens de WHO. En dan zwijgen we nog over de vele miljoenen klimaatvluchtelingen die ontheemd over de planeet zwerven. Of de miljoenen mensen die te kampen krijgen met gezondheidsproblemen.

De dagelijkse cijfers over het aantal nieuwe coronabesmettingen, opnames in het ziekhuis, mensen op intensieve zorgen en overlijdens hielden ons bij de les. Het zijn cijfers die ervoor zorgen dat we in onze zoektocht naar een oplossing alle zeilen bijzetten. Bij de klimaatpandemie daarentegen staan de cijfers een stuk verder van ons bed. De drang tot actie ligt bijgevolg ook een stuk lager. Misschien moet de verbetenheid waarmee we ten strijde trekken tegen covid-19 een voorbeeld zijn van hoe we in de toekomst gaan omgaan met de klimaatpandemie.

Youth For Climate

Dat het de laatste jaren achteruitgaat met het klimaatdebat zal niemand ontkennen. Toch had het anders gekund en het zal anders moeten. Toch als we daadwerkelijk werk willen maken van een breed gedragen en haalbaar klimaatbeleid. We zullen in alle geledingen van de maatschappij op zoek moeten gaan naar een zo breed mogelijk draagvlak om de Aarde voor onszelf en voor de volgende generaties leefbaar te houden. Dit is echter eenvoudiger gezegd dan gedaan.

In januari 2019 maakte Vlaanderen kennis met de jongerenbeweging ‘Youth For Climate’. De korte geschiedenis van deze beweging leert ons veel over hoe het klimaatdebat muurvast is komen te zitten. Wat begon als een verhaal dat aantoonde dat ook jongeren een stem hebben in het milieu- en klimaatbedat, legde tegelijkertijd ook het probleem in dit debat bloot. Tijdens en na de podiumpresence van Anuna De Wever op Pukkelpop, werd de verziekte polarisatie in onze samenleving pijnlijk duidelijk. En ook binnen de werking van Youth For Climate zelf liep het om diezelfde reden fout. Het gebrouilleerde vertrek van Kyra Gantois toonde aan dat er ook binnen de milieu- en klimaatorganisaties weinig ruimte is voor een open debatcultuur.

Een kruispunt vol wrakken

Globaal gezien zou je dus kunnen stellen dat het klimaat- en milieudebat zich heeft opgesplitst in twee stromingen. De economisch/technologische, die in de armen wordt gesloten door het ecomodernisme en zich laat leiden door technologische oplossingen aan de ene kant. En aan de andere kant een eerder sociale stroming, die zijn toehoorders vindt bij het klimaatidealisme en die wordt voortgestuwd door een sterk activisme. Het doet me denken aan het boek van Charles C. Mann, The Wizard and the Prophet. De technologische tovenaars tegenover de onheil brengende profeten die samen een dovemansgesprek voeren.

Lange tijd leefden de tovenaars en de profeten op twee meanderende wegen die soms ver uit elkaar lagen, maar op geregelde tijdstippen elkaar ook kruisten. Helaas zijn deze beide stromingen op een van deze kruispunten met elkaar in botsing gekomen. En zoals dat dikwijls gaat bij een aanrijding, contacteert iedereen zijn verzekeringsagent, die dan op zijn beurt tracht aan te tonen dat de andere in fout was. Het is in deze filosofie van ‘zoek de schuldige’ waarin het huidige failliet van het klimaatdebat te zoeken is. We steken veel energie in het aantonen dat de andere fout is en wentelen ons daarna behaaglijk in het eigen grote gelijk. Maar ondertussen blijven de wrakken, als bondgenoot van de klimaatpandemie, het kruispunt blokkeren.

Uit de loopgrachten naar de ronde tafel

Je zou er nu kunnen vanuit gaan dat we allemaal, ook de jongeren, hopeloos zijn verdeeld in twee kampen. Dat elke vorm van communicatie onmogelijk is geworden. Maar als leerkracht ecologie ervaar ik elk jaar opnieuw de kracht van jongeren om met een open geest naar de problemen te kijken. Niet zelden eindigen onze discussiemomenten in een consensus.

Neen, het probleem ligt hem vooral bij ons gepolitiseerd landschap. Dat is meer bezig met het zoeken naar bevestiging van het eigen, dan met het zoeken naar oplossingen. Samen met gelijkgezinden verschansen we ons graag in ideologische loopgrachten. Zo herleiden we de realiteit boven het maaiveld tot vage schaduwen die ons beangstigen. Onbekend is immers onbemind. En zolang iedereen onder het maaiveld blijft, zal het milieu- en klimaatdebat een dovemansgesprek blijven. Er is dus maar één oplossing. We zullen onze angst voor de onbekende schaduwen die de anderen geworden zijn moeten overwinnen. We zullen uit onze loopgrachten moeten komen en de wrakken op het kruispunt vervangen door een ronde tafel om te polderen.

Polderen is een werkwoord

Polderen is het sluiten van compromissen door samen te werken. Enkele jaren geleden is in Antwerpen bewezen dat dit model succesvol kan zijn. Jarenlang was Oosterweel een splijtzwam in Antwerpen en ver daar buiten. Pas toen iedereen met zijn eigen wensen, maar zonder taboes, rond tafel ging zitten, draaide alle tegenstrijdige visies hun boeg in één gemeenschappelijk richting. Eindelijk kwam er beweging in het project. Begrip, luisterbereidheid en respect voor elkaar vormden het onderstel van de ronde tafel waarrond succesvol kon worden gepolderd.

Dit wil echter niet zeggen dat het poldermodel de ultieme oplossing is om het debat met succes opnieuw vlot te krijgen. Polderen blijft een moeilijke oefening. Je moet uit je comfortzone treden en je zonder vooroordelen openstellen voor wat anderen denken, want de oplossing ligt niet langer in de veilige navel van de eigen groep. Polderen eindigt ook nooit, want een grote sterkte van het poldermodel is de kracht van het voortschrijdend inzicht. Oplossingen zijn nooit statische beslissingen, maar blijven evolueren in de tijd.

Ook al vraagt polderen dat je water bij de wijn doet, en weet je dat je permanent moet blijven praten en werken aan een gedragen compromis, ligt daar volgens mij de oplossing voor de vele milieu- en klimaatuitdagingen die al maar dwingender op de deur van onze planeet kloppen. Laten we elkaar dus opnieuw ontdekken. Laten we van die anderen opnieuw evenwaardige gesprekspartners maken. De toekomst zal ons dankbaar zijn.

klimaatidealisme

Klimaatpolderen als remedie tegen de klimaatpandemie