De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken streek zondagavond neer in Ankara. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan gaf echter niet thuis. Blinken moest het stellen met zijn ambtsgenoot Hakan Fidan.

Het bezoek van Blinken aan Ankara was een onderdeel van zijn diplomatieke toer in het Midden-Oosten om een oplossing te zoeken voor het conflict tussen Israël en de Palestijnse terreurorganisatie Hamas. Dat Erdogan zich liever naar een dorp in het noordoosten van Turkije begaf dan Blinken te ontvangen, spreekt boekdelen. Het zit niet snor tussen Turkije en Israël, maar evenmin tussen Turkije en Amerika.

Erdogan prijst Hamas als ‘bevrijdingsbeweging’, noemt Israël een ‘staat van oorlogsmisdadigers’ en fulmineert tegen het Westen, en Amerika in het bijzonder, als de toeverlaat ervan. Zulke retoriek is niet van aard om de bemiddelende rol te dienen, die Erdogan aanvankelijk wilde spelen. Vanaf 2021 had hij weliswaar de banden weer aangehaald met Israël, maar dat belette hem niet om de top van Hamas in Turkije onderdak te bieden en financiële steun te verlenen. De Israëlische autoriteiten zouden in juli zelfs een Turkse zending van 16 ton aan explosieven voor Gaza in beslag hebben genomen.

Populariteitsbonus

Erdogan had vlug ingezien dat wat hij nastreefde – een wapenstilstand tussen Hamas en Israël – geen optie is voor de Israëlische regering. Erdogan legde dan maar zijn oor te luisteren bij de Turkse bevolking. Uit opiniepeilingen bleek dat een groot deel ervan de Palestijnse zaak en Hamas steunt, respectievelijk 18% en 11%. Slechts 34 % van de ondervraagde Turken is te vinden voor een neutrale opstelling van Turkije in het conflict.

In het verleden heeft Erdogan al een paar keren kunnen vaststellen dat Israël-bashing hem een populariteitsbonus opleverde. Denk bijvoorbeeld aan die keer in 2009, toen hij de toenmalige Israëlische president Shimon Peres de mantel uitveegde op het Wereldeconomisch Forum in Davos. En steun van de achterban kan Erdogan zeker gebruiken met het oog op de Turkse gemeenteraadsverkiezingen eind maart 2024. Door zich achter de ‘belaagde’ Palestijnse broeders en zusters te scharen en tegelijkertijd uit te halen naar Israël en het Westen krijgt Erdogan ook de kans om af te leiden van de desastreuze economische toestand in zijn land.

Antisemitische ressentimenten

Vooral bij conservatief-religieuze Turken leeft heel wat sympathie voor Palestina. Als vurige Turks-nationalisten zijn ze ook niet vergeten dat het gebied dat we vandaag kennen als Israël en Palestina tot 1920 formeel deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk.

Daar komen nog eens antisemitische ressentimenten bovenop bij veel kiezers van de AKP van Erdogan en de nationalistische MHP. Die spijzen zich ook uit een historisch gegroeide en ingelepelde afkeer van alles wat ‘vreemd’ is, wil zeggen, niet-islamitisch en niet-Turks.

Demonstraties

Tussen Turkije en Amerika botert het ook niet. De Turkse regering is niet te spreken over de steun die Washington biedt aan de Koerdische milities in Noord-Syrië in hun strijd tegen islamitisch-fundamentalistische groepen. Voor Ankara vormen de Syrische Koerden een aanhangsel van de PKK, de Koerdische guerrillabeweging die vecht tegen de instellingen van de Turkse staat.

Erdogan had zich ook in 2022 en 2023 maandenlang verzet tegen een toetreding van Zweden tot de NAVO, naar verluidt omdat Stockholm niet hard genoeg was opgetreden tegen Koerdische organisaties in het Scandinavische land. In juli van dit jaar gaf hij zijn verzet tijdens de NAVO-top in Vilnius op en speelde hij de bal door naar het Turkse parlement. De Turkse volksvertegenwoordigers hebben intussen het verdrag over de NAVO-toetreding van Zweden nog altijd niet goedgekeurd.

Officieel is er geen link met de aarzeling van het Amerikaanse Congress om F-16 gevechtsvliegtuigen aan Turkije te leveren. Er zal in Washington D.C. nog minder animo daarvoor zijn, nu Turken uit de achterban van Erdogan demonstreren aan de Amerikaanse ambassade in Ankara en tegen de Amerikaanse luchtmachtbasis in Incirlik in het zuidoosten van Turkije.

Koerdische milities

Blamage voor Blinken