Het woord historisch wordt vaak misbruikt, maar in deze is het absoluut op zijn plaats: voor het eerst in elf jaar wil de Europese Centrale Bank (ECB) de kortetermijnrente verhogen. Volgende maand gaat die al met een kwart procentpunt omhoog, in september komt er mogelijk nog een grotere renteverhoging. Met die renteverhoging hoopt de ECB de fors oplopende inflatie de pas af te snijden. Loopt het mis, dan loert een stevige groeivertraging en eventueel zelfs een economische recessie om de hoek.

Het had bijna iets van een schuldbekentenis, de persconferentie waarop ECB-voorzitster Christine Lagarde gisteren de al veel langer verwachte renteverhoging aankondigde. Ze erkende dat de inflatieverwachting voor de Eurozone voor dit jaar nu al op 6,8 procent kan uitkomen. Vorig jaar ging diezelfde ECB er nog vanuit dat de inflatie in Europa in november 2021 zou pieken, om daarna langzaam opnieuw af te zwakken en terug te vallen tot een normaal peil van twee tot drie procent.

De ECB-voorzitster moest gisteren toegeven dat zo’n normaal peil er zelfs voor volgende jaar wellicht nog niet inzit voor de Eurozone: voor 2023 wordt nu voorzichtig op 3,5 procent inflatie gemikt. Als verklaring daarvoor wordt dan vooral verwezen naar de oorlog in Oekraïne, die tot exploderende energieprijzen en allerlei tekorten in allerlei aanvoerketens leidt, en dus ook tot hogere consumentenprijzen.

Amerikaanse huizenmarkt

Ook de renteverhoging zelf komt er veel sneller dan Lagarde enkele maanden terug nog liet uitschijnen: begin dit jaar benadrukte ze nog dat een Europese renteverhoging wellicht niet meer voor dit jaar zou zijn. Ter vergelijking: de Amerikaanse Federal Reserve (FED) kondigde begin vorige maand al een langverwachte verhoging met 0,5 procentpunten aan. Dit was de grootste rentestijging in twee decennia. Intussen liet de FED al meermaals verstaan dat er in de VS binnenkort nog nieuwe renteverhogingen zitten aan te komen.

De impact van het strengere Amerikaanse monetaire beleid laat zich intussen ook al duidelijk voelen op de Amerikaanse huizenmarkt, waar de hypotheekrentes al opnieuw tot vijf procent en meer zijn opgeklommen. Over de oceaan zijn er nu ook almaar meer signalen dat de inflatie, die daar nu rond zeven procent schommelt, stilaan begint af te toppen. In ons land klom de inflatie in mei op tot net geen negen procent, een absoluut record.

Kleine recessie

Met de nu aangekondigde renteverhoging – het einde van het gratis geld’-beleid, zeg maar – wil de ECB er in de eerste plaats voor zorgen dat leningen en investeringen duurder worden. Denk daarbij onder meer aan de hypothecaire kredieten. De gemiddelde hypotheekrente in ons land zit intussen al opnieuw op 1,9 procent, dat is haast een verdubbeling in vergelijking met een jaar geleden. Een verdere stijging daarvan ligt in de lijn der verwachtingen. Als leningen duurder worden, zullen ook bedrijven minder snel investeren en koelt de economie enigszins af, waardoor ook de stijgende inflatie afgeremd zou moeten worden.

Op langere termijn vormt een al te hoog oplopende inflatie – zeker als die gecombineerd wordt met een stagnerende economische groei – immers een grote bedreiging voor onze economie. De consument houdt dan de vinger op de knip en stelt grote investeringen uit. Het komt er voor de centrale banken dus op aan om met renteverhogingen het wankele evenwicht te vinden tussen enerzijds een voorthollende inflatie en anderzijds een te sterke beknotting van de economische groei. De ECB zelf toont zich nog altijd behoorlijk optimistisch over de economische prognose voor de volgende maanden. Daarvoor stelt ze onder meer haar hoop op de verdere openstelling en heropleving van een aantal sectoren die zwaar getroffen werden door de pandemie én op het spaargeld dat de voorbije jaren massaal werd opgepot en nu opnieuw kan rollen.

Vraag is natuurlijk of de ECB ook op dit vlak haar wensen niet iets te veel voor werkelijkheid neemt: de meeste economen gaan eerder uit van een groeivertraging, en onder meer Voka-hoofdeconoom Bart van Craeynest sluit niet uit dat we in België zelfs in een kleine recessie – twee opeenvolgende kwartalen van negatieve economische groei – zouden belanden. Ook de verwachting dat de inflatie in de Eurozone op korte termijn sterk zal terugvallen, lijkt eerder whisful thinking: in vergelijking met de VS is Europa een bijzonder open economie. We moeten veel voedsel importeren, zoals graan, en kunnen zelf terugvallen op maar weinig fossiele energiebronnen. Net die openheid maakt ons ook extra kwetsbaar voor externe factoren, zoals een oorlog of dichtslibbende aanvoerketens. Iets wat Christine Lagarde gisteren ook zelf toegaf en illustreerde. ‘In vergelijking met een jaar geleden liggen de energieprijzen in Europa vandaag 39 procent hoger’, klonk het. ‘En in mei alleen al gingen de voedselprijzen 7,5 procent de hoogte in.’

Rente op spaarboekjes

We schreven het al in de inleiding van dit stuk: de koerswijziging van de ECB is zonder meer historisch te noemen, omdat ze er komt na elf jaar van haast continue rentedalingen. Hierdoor werd lenen voor de aankoop van pakweg een nieuwe auto of een eigen woning fors goedkoper, maar de medaille van het goedkope geld had uiteraard ook een keerzijde. Het rendement op de spaarboekjes ging de voorbije jaren almaar verder naar beneden, om uiteindelijk tot nul procent te zakken. Meer nog: in combinatie met de gigantische inflatie, zagen we ons spaargeld het voorbije jaar wegsmelten als sneeuw voor de zon.

Nu de ECB-rente opnieuw de hoogte ingaat, zullen ook de belangrijkste rentes op de financiële markten volgen, denk maar aan de rente op tienjarige staatsobligaties. Pakt de ECB deze zomer of dit najaar effectief uit met een nieuwe rentestijging, dan zullen wellicht ook de commerciële banken volgen en komt ook een verhoging van de rente op de spaarboekjes stilaan in zicht.

kortetermijnrente

ECB kondigt historische renteverhoging aan, economische impact onzeker