Wereldwijd zijn centrale banken de lancering van hun eigen Central Bank Digital Currency (CBDC) aan het voorbereiden. Deze digitale munt zou ons geldstelsel moeten versterken zodat een kredietcrisis, zoals in 2008, niet meer kan voorkomen. Tegenstanders zien de munt als een gevaar voor hun privacy en een nieuwe stap in de richting van steeds verdere overheidscontrole.

Om de CBDC te begrijpen, moet men eerst de basis van ons geldstelsel begrijpen. Op dit moment hebben we een op schuld gebaseerd geldstelsel. Deze schuld noemt men ook wel ‘krediet’. Als u spaartegoeden op uw bankrekening heeft staan, staat u het beheer van uw geld af aan de bank. In ruil krijgt u een vordering op de bank, die een schuld aan u heeft ter waarde van het bedrag op uw rekening. Op het moment dat de bank het geld beheert, heeft deze de mogelijkheid een deel uit te lenen. Hoeveel een bank mag uitlenen wordt bepaald aan de hand van de reserveratio. Deze ratio wordt vastgesteld door de Europese Centrale Bank (ECB) en bedraagt momenteel één procent.

Dat wil zeggen dat als u honderd euro op uw bankrekening zet, de bank het recht heeft om 99 euro aan iemand anders uit te lenen. Vervolgens zet deze persoon zijn geld ook weer op een bankrekening, waardoor van deze 99 euro ook weer 99 procent mag worden uitgeleend. Er kan dus opnieuw geld worden uitgeleend ter waarde van ongeveer 98 euro. Dat proces blijft zich op deze manier herhalen, waardoor uw honderd euro uiteindelijk kan zorgen voor een uitstaand klantentegoed van 10.000 euro. Er wordt dus geld uit het niets gecreëerd door geld uit te lenen. Dat proces noemt men ‘geldschepping door commerciële banken’.

Risico van een bankrun

Anders gezien kan men ook stellen dat de bank slechts 1 euro in kas moet houden voor de 100 euro die u bij hen op een rekening heeft gezet. Slechts één procent van uw tegoed is gedekt door geld in de kluis. Er is dus een gigantische geldschepping mogelijk door deze zeer lage reserveratio’s van één procent. Hierdoor kwamen de banken snel in de problemen toen mensen opeens hun geld gingen afhalen. Men had er immers simpelweg de reserves niet voor.

Als banken dan in de problemen komen is er het depositogarantiestelsel. Dat is een soort verzekering van uw banktegoed. Als een bank in de problemen komt en failliet gaat, staat de overheid garant voor uw spaartegoeden. Bedragen tot 100.000 euro moeten dan binnen twintig werkdagen door de nationale overheid worden uitgekeerd. Hierdoor creëert men de perceptie dat uw geld veilig is en wil men het vertrouwen in ons geldstelsel versterken, en zo een bankrun voorkomen. Vertrouwen is namelijk het enige fundament van ons geldstelsel. Zoals Henry Ford al zei: ‘Als mensen vandaag het geldsysteem begrijpen, dan breekt morgen de revolutie uit.’

Hoe werkt digitaal geld?

Dan is er nog het geld dat in munten en biljetten in uw portefeuille zit. Men noemt dat het ‘chartaal geld’. Dat geld kan niet worden uitgeleend zonder dat het tijdelijk fysiek van eigenaar verandert. Daardoor is er ook geen geldschepping mogelijk. Veel mensen zien dit dan ook als een veiliger alternatief. Dat is precies wat de CBDC beoogt te zijn: een digitale munt die gecentraliseerd door de centrale bank wordt beheerd.

Deze digitale munt zou op een rekening staan, zoals contant geld in een portefeuille zit. Ze kan dus niet worden uitgeleend zonder daadwerkelijk van eigenaar te veranderen. Daardoor is er geen geldschepping mogelijk en wordt het risico van een bankrun dus uitgesloten, want als men dit geld gaat ophalen is er geen probleem. De bank heeft immers nooit minder tegoeden, dan er geld op mensen hun rekening staat. Men zou het ‘digitaal chartaal geld zonder privacy’ kunnen noemen.

Kritieken op de CBDC

Wat zijn de belangrijkste kritieken op de CBDC? Allereerst is er de kritiek dat CBDC’s een gevaar zouden kunnen vormen voor de huidige financiële instellingen. Want als er opeens een alternatief is waarbij men geen risico loopt, waarom zouden mensen daar dan niet massaal gebruik van gaan maken? Als dat gebeurt, vindt er in feite een bankrun plaats. Mensen gaan hun tegoeden overboeken van hun bankrekening bij een commerciële bank naar hun rekening bij de centrale bank. Dat zou grote problemen kunnen veroorzaken en daardoor het vertrouwen in het geldstelsel juist schaden.

Voorstanders argumenteren echter dat dit probleem makkelijk te ondervangen is door de CBDC geleidelijk te introduceren. Ook is er gevaar dat lenen opeens moeilijk wordt, omdat al het geld zich bij de centrale bank bevindt. Daardoor zou het zomaar mogelijk kunnen zijn dat centrale banken ook hypotheken en andere commerciële leningen moeten uitgeven. De vraag is natuurlijk of het wenselijk is om in een vrije economie het bankieren om te vormen naar een door de staat geleid systeem.

Meest fundamentele bezwaar

Het meest fundamentele bezwaar is het feit dat de overheid opeens in staat is elke transactie te volgen en dat daarmee de privacy over je eigen geld voorgoed verleden tijd is. Het steunen van een protestactie of geld overmaken naar je buurman die in het zwart bijklust als tuinman, alles is zichtbaar voor de centrale bank. Voorstanders denken op deze manier belastingfraude gemakkelijk te kunnen opsporen.

Tegenstanders vinden het een aantasting van het recht op privacy en zien hierin een machtsgreep van een overheid die zijn kerntaken steeds verder uitbreidt. Ook zijn er zorgen over misbruik van de mogelijkheden om rekeningen te blokkeren of CO2-budgetten in te voeren. Ook negatieve rente invoeren behoort opeens tot de mogelijkheden, omdat men het risico van een bankrun kan uitsluiten. De mogelijkheden zijn bijna eindeloos.

Angsten zijn gegrond

In Canada heeft men deze zorgen aan den lijve ondervonden. Toen men begin dit jaar vrachtwagenchauffeurs protesteerden tegen de semi-verplichte coronavaccinatie van premier Justin Trudeau werden de tegoeden van demonstranten bevroren. De regering droeg banken op rekeningen van vermoedelijke demonstranten te blokkeren. Ook crowdfundingen werden bevroren, waardoor de truckers geen mogelijkheden meer hadden om diesel voor hun vrachtwagens te kopen. Dat was een nooit geziene actie in een vrije democratie.

Dat alles gebeurde onder het mom van de Emergency Act uit 1988 die het mogelijk maakt buitengewone maatregelen te nemen om de openbare orde te beschermen. Klaarblijkelijk valt het onmogelijk maken van vreedzame demonstraties hier ook onder. De Canadese regering had op deze manier de mogelijkheid om de grondwet, het belangrijkste document in een vrije samenleving, aan de kant te schuiven en zelf maatregelen in te voeren.

De zorgen over de CBDC zijn dus gegrond, een digitale munt past uitstekend in het beleid dat we de laatste jaren hebben waargenomen. Centrale instituties eigenen zichzelf een steeds grotere maatschappelijke rol toe. De slachtoffers zijn de privacy en de burgerlijke vrijheden, maar dat schijnt de voorstanders weinig te kunnen schelen.

kredietcrisis

De Central Bank Digital Currency: nieuwe uitvinding en gevaar voor uw privacy

Is cyberhacking de volgende zwarte zwaan?