Er zijn filosofen die in de schijnwerpers staan en er zijn er die spreekwoordelijk voor de bediening van de lichtinstallatie zorgen. Walter Jaeschke (1945-2022) behoorde tot deze laatste categorie.

Van 1998 tot aan zijn emeritaat in 2010 werkte Jaeschke als professor voor filosofie aan de Ruhr-Universität Bochum. Hij was er ook directeur van het Hegel-Institut. Hegel kennen we als een van de grootste denkers aller tijden. Maar zouden filosofen als Hegel geen gevaar lopen verkeerd geïnterpreteerd en geduid en zelfs gecanceld te worden als er niet mensen als Jaeschke waren, die nauwgezet hun werken becommentarieerden en uitgaven? Onvermoeibaar werkte de man aan de kritische uitgave van de Gesammelte Werke van de ‘filosoof van de vrijheid’ zoals die bij de uitgeverij Felix Meiner Verlag verschijnen.

Onbevooroordeeld

De filosoof Pirmin Stekeler-Weithofer wijdde in de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) een kort, maar mooi portret aan Jaeschke naar aanleiding van zijn overlijden op 14 juli jl. De titel van de Würdigung (eerbetoon) spreekt boekdelen: ‘Ohne Selberlesen kein Selberdenken‘ (‘Zonder zelf te lezen is het niet mogelijk zelf te denken’). Onbevooroordeeld met een denker omgaan vereist een precieze kennis van wat hij of zij geschreven heeft.

De kunst van het lezen is vandaag de dag in de verdrukking geraakt. Dat geldt niet alleen voor de werken van de grote filosofen, maar op een minder ‘verheven’ niveau ook voor alle teksten die het voorwerp van politiek of maatschappelijk debat uitmaken. Terecht schrijft de gastauteur uit Leipzig dan ook: ‘Genaues Lesen der philosophischen Klassik ist selbst eine Form von Philosophie‘ (‘Nauwkeurig lezen van de klassieke filosofen is zelf een vorm van filosofie’). Alleen de goede lezer kan een bijdrage tot de ‘wijsheid’ leveren.

Verlichting

Stekeler-Weithofer noemt Jaeschke een Gelehrter alter Schule, een geleerde van de oude school. Zulke geleerden zijn van onschatbare waarde voor het behoud van de kennis en de wijsheid die besloten liggen in de oude teksten. Ook al ontwikkelen ze geen eigen leer, zijn ze voor de klassieke filosofen als het ware wat de middeleeuwse monniken voor het doorgeven van het werk van de Griekse filosofen en de kerkvaders waren.

In een tijd waarin de aanhangers van de cancel culture zelfs Kant en Hegel als ‘oude witte mannen’ van racisme en kolonialistisch denken beschuldigen (zie voorbeeld), dient het werk van kritische editors als Jaeschke ertoe de uitspraken van de denkers van de Aufklärung, de Verlichting, letterlijk en figuurlijk tegen het licht te houden.

Heugelijk genoeg, zo schrijft Stekeler-Weithofer, was Jaeschke ‘immuun … gegen die üblich gewordene Abwertung der kontinentaleuropäischen Geistesgeschichte‘ (’tegen de gebruikelijk geworden ontwaarding van de intellectuele geschiedenis van continentaal-Europa’. Universiteitsfilosofen als Jaeschke behoeden de rijkdom van de westerse filosofie tegen haar vijanden.

kritische uitgave

Een geleerde van de oude school