Ik heb op VTM het interview gezien met Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken. Ik heb het grootste respect voor Dany Verstraeten en voor Dirk Van den Bogaert, die die zondagse interviews voorbereidt, maar de waarheid heeft haar rechten. VB-VTM : 5-0. Forfaitcijfers.

Dat heeft te maken met te weinig creativiteit, met te veel voorspelbaarheid en te weinig nadenken, wat dan resulteert in een gebrek aan toegevoegde waarde. Wat overigens – laat ik daarover zeer duidelijk zijn – zeer te betreuren valt: wat we zien is de geleidelijke implosie van de vierde macht.

Drie voorbeelden, waarvan het eerste dus dat interview met Van Grieken.

Voorspelbaarheid

Ik kan het niet bewijzen maar ik ben er 100% zeker van dat Van Grieken niets heeft gezegd wat hij en zijn medewerkers niet hadden voorzien en dus ook voorbereid. Werkelijk álle vragen zijn helemaal voorspelbaar.

Concreet: of het Vlaams Belang niet de verzamelput is van alle ongenoegen? Een vraag die alles weg heeft van een voorzet: met een Vivaldiregering is dat ongenoegen perfect normaal. (Een ander antwoord — meer voor Canvas — is dat verontwaardiging over wat er niet of onvoldoende gebeurt, al eeuwenlang en overal de motor van de politiek is, hét motief voor verandering.)

Ook de analyse van de peiling waarin het Vlaams Belang weer maar eens schittert — aanleiding om Van Grieken in de studio uit te nodigen — getuigt van eenvoud van geest. Want ja, het Vlaams Belang zet een indrukwekkende prestatie neer, maar wie twee keer kijkt naar de peilingcijfers, ook rekening houdt met het feit dat niet alle provincies evenveel zetels hebben, dan doorrekent en -denkt, moet tot de conclusie komen dat er in Vlaanderen maar één partij is die, ondanks haar verlies, echt helemaal incontournable is. In Knack wijst professor Matthijs trouwens op hetzelfde fenomeen in Wallonië. Dat creëert een totaal ander perspectief waar interviewers van alles kunnen mee doen. Niet dus.

Lichaamstaal

Ook niet in De Zevende Dag bij het zogeheten hoofddoekendebat. Waar ik een voetnoot moet bij zetten. Bij televisiedebatten met mensen die je elke dag ziet telt alleen wat wordt gezegd. Maar als er mensen aan tafel zitten die veel minder bekend zijn, is het omgekeerde waar. Dan speelt lichaamstaal in de brede betekenis tientallen keren meer een rol dan wat er wordt gezegd. Wel, u moet maar eens kijken.

Dan zal u bijvoorbeeld één iemand zien die behoorlijk rechtop zit en toch ‘vanuit een zetel’ en behoorlijk hautain zegt dat dat debat totaal passé is. Ook als ze — alle deelnemers waren vrouwen — niets zegt, zegt ze: ‘Sukkelaars, waar zijn jullie nog mee bezig? We hebben al lang gewonnen.’ Of iemand die helemaal niet rechtop zit, maar toch krasse standpunten verkondigt: ook een rechter moet een hoofddoek kunnen dragen. En uitgerekend omdat ze bijna neerligt, zegt ze ook niet zonder enig misprijzen: hoe is het mogelijk dat we dat niet allemaal vinden!

Er wordt in het debat wel verwezen naar de striemende kritiek van maître Uyttendaele, echtgenoot Onkelinx, én raadsman van de MIVB. Hij noemt het vonnis dat de vervoersmaatschappij heeft veroordeeld voor discriminatie ‘des propos qu’on tient au bar tabac, mais pas dans une décisoion de justice’. Hij vindt bijgevolg dat er beroep moet komen tegen dat vonnis, maar dat is lang niet zeker. Waarom? ‘Il y a cette sorte de petit cancer qui dit que défendre l’état neutre, c’est déjà une manière d’être islamophobe.’ Maar naar Uyttendaele wordt dus even verwezen, maar er wordt niets mee gedaan. Er wordt omheen gefietst. De klok is er, de klepel niet.

Kort geheugen

Ook dé vraag der vragen wordt alleen maar eventjes opgeworpen, maar blijft ook onbeantwoord: de ambtenaar met de Eigen Volk Eerst-T-Shirt. Of dat dan ook mag? ‘Dat is geen religie,’ zegt iemand. ‘Is religie dan de uitzondering’, vraagt iemand anders. Het verdwijnt in de poespas. Het kon nochtans echt interessant zijn.

Misschien – ik zeg natuurlijk maar wat – had ook geheugen kunnen helpen. In 2016 was op tv een belastingambtenaar te zien die in zijn bureau een Vlaamse Leeuw (geen vlag; wel een plakket van 18 centimeter hoog) had hangen. Hij bleek ook een geelzwarte bril te dragen, én een geelzwart armbandje. De integriteitscoördinator van Financiën heeft hem op de vingers getikt: een ambtenaar moet ‘te allen prijze getuigen van neutraliteit op alle vlakken’, staat in de deontologische code. Daar kan je in een debat mooie dingen mee doen. Niet dus.

Geheel terzijde. Onze media hebben in 2016 die man wel als extreemrechts weggezet. Hij wierp op dat hij inderdaad Vlaamsgezind was, maar eigenlijk links, lid van Natuurpunt, ex-voorzitter van de lokale Fietsersbond en vrijwilliger bij Steunpunt Welzijn, supporter van de Belgische Red Flames ook. Het heeft niets geholpen.

Kritische zin

Het gebrek aan kritische zin zie je ook in totaal andere verbanden. Bij wat goed nieuws wordt genoemd. Drie politici van drie verschillende partijen (N-VA, CD&V en Groen) zijn begonnen met een start-up (woorden als bedrijf of onderneming zijn zo direct) die de bedoeling heeft gepensioneerden aan de slag te krijgen: ze hebben ervaring en ze mogen als ze ouder zijn dan 65 onbeperkt bijverdienen.

Bij de drie is er een schepen van een grote stad, en twee leden van het Vlaams Parlement. De drie keren zichzelf ook geen loon of dividend uit zolang ze politiek actief zijn. ‘Het is geen extra job’, zeggen ze. Het is dus een spaarpot. Maar dat belet het enthousiasme niet. Twee Vlaamse ministers, Crevits en Somers, loven het initiatief.

Hoezo, denk ik dan? Hebben de interimkantoren hier iets laten liggen? En ja, één krant (1 dus) werpt op of het niet beter is dat ondernemen wordt overgelaten aan bedrijven. Maar als het antwoord van de drie politici is dat dat niets met ondernemen te maken heeft maar met maatschappelijk engagement, is de zaak geregeld. Alsof het gewone ondernemen een antimaatschappelijk engagement is.

Maar het is nóg erger. Twee van de drie zijn dus leden van het Vlaamse Parlement. Bevoegd voor arbeidsbemiddeling. Gaan die reglementen maken voor en over zichzelf?

Nóg erger? De drie gaan niet alleen arbeidsbemiddeling verzorgen tussen gepensioneerden en bedrijven; ook tussen gepensioneerden en overheid. De overheid gaat dus met zichzelf bemiddelen?

Maar om persoonlijke redenen vind ik dat laatste misschien niet eens zo slecht. Een gepensioneerde die ik heel goed ken had recent vernomen dat leerlingen van de middelbare school in zijn buurt al vele weken geen lessen Frans hadden gekregen omdat men geen leerkracht vond. Hij is gaan zeggen dat hij wel wou inspringen, maar dat was niet gelukt. Hij heeft een niet onaanzienlijke carrière achter de rug, niemand twijfelt aan zijn kunde, maar hij is zijn diploma’s kwijtgeraakt. En bij gebrek aan vereiste bekwaamheidsbewijzen…

Die drie politici kunnen dat misschien regelen. Ze kennen zonder twijfel mensen bij onderwijs. Zoals vroeger. Toen politici van alles regelden.

Kijk, dit soort bedenkingen wil ik niet alleen op Doorbraak lezen.

kritische zin

Gezocht: slimme vragen en doordenkers

Het Verzuim van de Vierde Macht