Het parlement van de Servische Republiek in Bosnië wil geen beslissingen van het Bosnische Grondwettelijk Hof meer publiceren of uitvoeren. Dat is het voorlopige sluitstuk in een strijd die al lang aansleept.

Na de burgeroorlog begin jaren ’90 kwamen in Bosnië in 1996 de Dayton-vredesakkoorden moeizaam tot stand dankzij bemiddeling van de internationale gemeenschap, vooral de Verenigde Staten en de Europese Unie. Er werd afgesproken dat Bosnië een federaal land zou worden, opgedeeld langs etnische lijnen. Die lijnen kwamen overeen met hoe het oorlogsfront er op dat moment uitzag.

Bosnië werd enerzijds opgedeeld in een deelstaat waar hoofdzakelijk Bosniakken (moslims) en Kroaten wonen, en in een deelstaat van hoofdzakelijk Bosnische Serviërs anderzijds. In de praktijk liggen vele politieke bevoegdheden bij deze deelstaten. De overkoepelende natie Bosnië-Herzegovina bestaat eigenlijk alleen maar op papier. Vele nationale bevoegdheden worden gecontroleerd en mee uitgevoerd door een ‘Hoge Vertegenwoordiger’. Sinds 2021 is dat de Duitse christendemocraat Christian Schmidt.

Vetorecht

Schmidt beschikt als opperambtenaar over vetorechten en kan beslissingen van lokale Bosnische politici terugschroeven en hen zelfs uit hun ambt ontzetten als hij van oordeel is dat beslissingen indruisen tegen de vredesakkoorden. Dat vetorecht gebruikt Schmidt nu om een meerderheidsbeslissing van het deelstaatparlement van de Bosnische Serviërs terug te schroeven.

Wat is er dan aan de hand? Het parlement van de Bosnisch-Servische deelstaat (RS) erkent de autoriteit van het Bosnische Grondwettelijk Hof niet meer.

Dat Grondwettelijk Hof had eerder beslist om te sleutelen aan het quorum van rechters. Van de negen aangestelde rechters in het hof worden er drie afgevaardigd door Schmidt. Vier door de federatie van Bosnische moslims en Kroaten, en twee door de RS. De internationale rechters zouden voortaan zonder aanwezigheid van de deelstaatrechters beslissingen kunnen nemen. Dat was vooral de RS een doorn in het oog.

Onafhankelijk

De RS heeft al sinds de vredesakkoorden uit 1996 grote moeilijkheden met de manier waarop het naoorlogse Bosnië politiek is heropgebouwd. De Bosnische Serviërs willen liever zelf een eigen onafhankelijke staat vormen. Of zich verenigen met het grote Servische buurland. De Bosnische Serviërs vinden het daarom ook almaar minder opportuun om zelf nog rechters af te vaardigen voor het Grondwettelijk Hof. Zij menen dat ze er toch niets te zeggen hebben.

Christian Schmidt kon dan ook bijna niet anders dan de drie internationaal benoemde rechters eenzijdige beslissingsmacht geven, desnoods tegen de deelstaten in. De nationale Bosnische politiek loopt immers voor geen meter. Zonder internationale gemeenschap was Bosnië wellicht al lang uiteengevallen. Maar de inzet is groot: het prestige van de Europese Unie en de Verenigde Staten, die na de oorlog van Bosnië een liberaal-democratische modelstaat binnen de Westerse invloedssfeer wilden maken.

Vetorecht

Volgens de RS is de wet die zij hebben aangenomen waarin zij het Grondwettelijke Hof niet meer erkennen, slechts tijdelijk. Zij roepen Schmidt op om het nieuwe quorum terug te schroeven en van het Grondwettelijk Hof een degelijk instituut te maken dat de soevereiniteit van de Bosnische Serviërs erkent en respecteert.

Maar of dat ernstig is van de Bosnische Serviërs, is ook maar weer de vraag. De RS erkent Schmidt helemaal niet in zijn functie als Hoge Vertegenwoordiger. De Duitser werd in 2021 aangesteld zonder goedkeuring binnen de VN-veiligheidsraad. Rusland en China, traditionele bondgenoten van de Bosnische Serviërs, verzetten zich binnen die raad tegen Schmidts aanstelling. De laatste jaren worden beide landen assertiever in hun Balkan-politiek. Zij ruiken nu hun kans om de invloed van het tanende westerse machtsblok terug te schroeven.

Kroaten

Bosnische Serviërs verklaren zich (even) onafhankelijk