In 1974 telde de Belgische regering van Leo Tindemans twee ministers voor Institutionele Hervorming: aan Vlaamse zijde Robert Vandekerckhove (CVP), aan Franse zijde François Perin (Rassemblement Wallon). Hun taak bestond erin een voorbereidende regionalisering op gang te brengen, bij gebrek aan de tweederdemeerderheid. Die was vereist voor de tenuitvoerlegging van artikel 107 quater van de Grondwet, waarin de Vlaamse, Waalse en Brusselse gewesten worden erkend.

Vlaanderen: een staat binnen de staat

Ik had het geluk deel uit te maken van het kabinet van François Perin. Perin had de geschiedenis van de Vlaamse Beweging grondig bestudeerd, zoals blijkt uit zijn essay La Belgique au défi, gepubliceerd in 1962. Daarin schreef hij onder meer dat Vlaanderen nu ‘de grote mogendheid’ van België is: ‘Het is een staat binnen de staat geworden. De unitaire, individualistische, bourgeois en Franstalige Belgische staat is niet meer. Het is van binnenuit omgevormd door een opkomend volk dat zich bewust is geworden van zijn eigen bestaan, zijn collectieve belangen en zijn eigen toekomst.’

En François Perin gaf deze waarschuwing, die vandaag nog steeds doorklinkt:

‘Indien er niet tijdig een grondwetsherziening plaatsvindt, zou het uiteenvallen van het land kunnen leiden tot zeer eenvoudige centrale instellingen. Afgevaardigden van de Waalse, Vlaamse en Brusselse regering plegen regelmatig overleg in een federale raad en sluiten akkoorden tussen staten voor het beheer van gemeenschappelijke belangen (…). De drie partijen behouden hun volledige soevereiniteit. Alleen overeenkomsten tussen de buurlanden zouden een oplossing bieden voor de problemen waarmee zij onvermijdelijk zullen worden geconfronteerd.’

‘Het is een centrifugale confederatieformule. (…) Dit zeer soepele en pragmatische systeem zou het voordeel hebben dat het de partners de vrije hand zou geven: hun vrijheid van contact en overeenkomst met andere “buren”, Duitsers, Nederlanders, Fransen en Luxemburgers, zou volledig zijn. Hoewel niemand openlijk voor deze regeling heeft gepleit, is het waarschijnlijk dat zij zal worden gerealiseerd, aangezien elke serieuze herziening van de instellingen uitgaande van het huidige rechtskader onhaalbaar lijkt.’

Naar confederatie, in dialoog met de Vlamingen

Het project dat François Perin hier definieert is niet meer en niet minder dan het confederalisme dat nu algemeen wordt geëist in het noorden van het land.

In 2007 verklaarde Wouter Beke, toenmalig voorzitter van de CD&V, tegenover de krant Le Devoir van Quebec: ‘Wij zijn voorstander van een echte confederatie waar iedereen kan doen wat hij wil. (…) Als de Franstaligen niet bereid zijn zich over te geven, hebben wij geen andere keuze dan onafhankelijkheid.’

Wij weten hoe energiek François Perin de aanhangers van het unitarisme heeft aangepakt en hen uiteindelijk heeft doen toegeven. Zijn vooruitziende blik was totaal. In de eerste helft van 1973 ondernam hij als voorzitter van het Rassemblement Wallon een ’tournee door Vlaanderen’, die hem achtereenvolgens naar Oudenaarde, Brugge, Dendermonde en Brasschaat voerde.

Hij voegde daaraan toe: ‘Als je wilt onderhandelen, moet je een gunstig psychologisch klimaat scheppen.
Als je standvastig en openhartig bent, kun je je standpunt uitleggen in Vlaanderen en zelfs in de Vlaminggemeenschap. Zo kon ik mijn standpunt over het probleem van de Voerenaren of de Brusselse periferie uiteenzetten zonder beledigingen of rotte eieren te krijgen. Je moet geloofwaardig zijn in de ogen van de publieke opinie.’

‘De mensen moeten de punten van convergentie en divergentie tussen onze twee gemeenschappen kennen. In Oudenaarde werd ik getroffen door de Vlaamse gastvrijheid, die wordt uitgedrukt in een veelzeggend woord: “gastvrijheid”. Men moet begrijpen dat het unitaire België er niet in geslaagd is de Vlaamse ziel te doden. Het pleegde bijna culturele genocide. Elke collectieve volksziel moet zich kunnen uitdrukken in adequate structuren.‘

(…)

‘De traditionele partijen hebben ons afgeschilderd als hardnekkige mensen, gedreven door blinde passie. Ik bewijs het tegendeel aan het Vlaamse publiek. En ik bewijs de Walen dat een dialoog met de Vlamingen niet uitgesloten is, zoals velen te lang hebben gedacht.’

Totale samenwerking

Als minister van Institutionele Hervorming vroeg François Perin me om een dagelijks overzicht van de Vlaamse pers voor te bereiden. Hij wilde de vinger aan de pols van Vlaanderen houden. Een samenvatting van de belangrijkste artikelen werd ook elke week gepubliceerd in Forces wallonnes, het officiële orgaan van de Rassemblement Wallon.

Deze oefening bleek voor mij bijzonder verrijkend te zijn en ik heb er het meeste profijt van gehad bij het schrijven van de biografie die ik in 1981 aan François Perin heb gewijd, en ook bij mijn verschillende essays.

Tussen François Perin en zijn Vlaamse collega Robert Vandekerckhove was de samenwerking totaal en grensde die zelfs aan vriendschap. In het liber amicorum dat Robert Vandekerckhove ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag werd aangeboden, schreef Herman Todts, zijn voormalige persvoorlichter:

‘Toen Vandekerckhove minister werd, zegden velen dat hij tot taak had de als wispelturig aangeschreven François Perin te bewaken. Ze zullen na een lange tijd weer vrienden zijn. Het optreden van het kabinet staat nog steeds ter discussie, aangezien Perin als minister een sterke invloed heeft op de manier waarop de mensen hem zien. Perins concept van de voorlopige wet op de Gewestvoering komt.’

Vlaanderen soeverein, Wallonië geïntegreerd met Frankrijk

Ik kan hier getuigen van de kwaliteit van de relatie tussen de twee kabinetten. Toen François Perin eind 1976 zijn ministeriële functie neerlegde, bood Robert Vandekerckhove mij een baan aan als vertaler in zijn ploeg. François Perin drong er bij mij op aan, en deze ervaring gaf mij veel voldoening.

Ik heb ook het voorbeeld van François Perin gevolgd door welwillend in te gaan op de talrijke uitnodigingen van de Vlaamse Volksbeweging. Ik heb mijn standpunt over de toekomst van Wallonië kunnen toelichten in Hasselt, Veurne, Oudenaarde, Koksijde, Grimbergen, Beveren, Deerlijk, Meise en Oostende. En op 18 maart ga ik naar Brugge. Net als François Perin werd ik altijd met warmte en sympathie ontvangen.

Net als François Perin ben ik mij er ten volle van bewust dat Vlaanderen een natie is geworden en dat niets kan verhinderen dat het een soevereine staat wordt. En net als François Perin ben ik ervan overtuigd dat alleen integratie met Frankrijk Wallonië een stabiele en duurzame toekomst kan bieden.

La Belgique au défi

Het voorbeeld van François Perin die 50 jaar geleden pleitte voor… confederalisme