Volgens de Vlaamse media ging CD&V akkoord met het Ventilus-rapport en de conclusies van de Duitse wetenschapper Dirk Westermann. Deze expertenopinie over het eindrapport van intendant Guy Vloebergh is slechts de zoveelste stap in een lang administratief proces om alle vergunningen te halen. De beslissing van de Vlaamse Regering is nog niet publiek. Ondertussen blijkt Elia vooral plannen te schrijven waar het kabinet van Energieminister Tinne Van der Straeten de pen voert.

Snel beslist

De media verbonden de conclusie dat CD&V kiest voor een bovengronds Ventilus-hoogspanningsproject aan de uitspraken van Vlaams minister Benjamin Dalle (CD&V) na een bijeenkomst van de Vlaamse regering op donderdag. Maandagavond zette het kabinet van de minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het summiere rapportje van professor Westermann online. Navraag bij het kabinet van Demir wees uit dat Westermann dat rapport van amper twaalf pagina’s, inclusief schutblad, die avond had voorgesteld aan de kabinetten van de viceminister-presidenten van de Vlaamse regering. Het gaat om Benjamin Dalle, als vervanger van de zieke Hilde Crevits, Bart Somers (Open VLD) ‎en ‎Ben Weyts (N-VA).

Woensdag volgde de toelichting aan de burgemeesters. Donderdag besloot de Vlaamse regering tot de eerstvolgende stap. Die bestond eruit tot het GRUP (Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan) te beslissen en het advies van de intendant (Guy Vloebergh) te volgen, nadat Westermann dit min of meer bevestigde. Op de website van de GRUPs staat het dossier nog als lopende, al staat de expertenopinie al vermeld. Ook op de website met de beslissingen van de Vlaamse Regering staat nog nietss over Ventilus vermeld. De documenten van de ministerraad van 10 november zullen pas op 14 november beschikbaar zijn.

De snelheid waarmee de Vlaamse Regering besliste valt op, want het kabinet van Demir vermoedde dat dit pas volgende week zou lukken.

Opgevoerde druk

Ondertussen had minister Bart Somers (Open VLD) dinsdag al getweet: ‘Het nieuwe Ventilus-rapport ligt in lijn met het eerdere rapport van de intendant en sterkt ons in de overtuiging dat alleen de bovengrondse optie haalbaar en realistisch is. […] Wat ons betreft moet het gesprek met de burgemeesters en de burgers vanaf nu gaan over de randvoorwaarden en de flankerende en compenserende maatregelen.’ Dat was het Open VLD-standpunt dat vanuit de federale regering geëist wordt. De regering-De Croo voert al maanden de druk op om zo snel mogelijk een Vlaamse goedkeuring te bekomen. Onder andere via ‘dringende brieven’ aan het adres van Demir.

Naast premier Alexander De Croo (Open VLD) willen vooral Vincent Van Quickenborne (Open VLD) als minister van Noordzee en Tinne Van der Straeten (Groen) zo snel mogelijk goedkeuringen voor Ventilus bekomen. Van der Straeten is via de FOD Economie (afdeling Energie) de grote voorvechter van de windmolenparken op de Noordzee.

50Hertz

De burgemeesters (hoofdzakelijk van CD&V) in West-Vlaanderen hadden Westermann, die bij de Technische Universität Ilmenau werkt, als expert gekozen. Vervolgens had de Vlaamse Regering Westermann aangesteld. Voor het kabinet Demir was het verslag van de intendant voldoende om te beslissen. Op 2 november lekte uit dat Westermann meldde dat hij een belangenconflict had omdat zijn vakgroep opdrachten doet voor 50Hertz, de Duitse dochteronderneming van Elia. Elia is de beheerder van de hoogspanningslijnen in België en uitvoerder van het Ventilusproject. 50Hertz is een Duitse hoogspanningsnetbeheerder. En, niet onbelangrijk, Elia krijgt zijn opdrachten van de federale regering en wordt gecontroleerd door de federale waakhond CREG.

Elia is ook voor de helft eigenaar van de internationale zeekabels (zowel de bestaande als de in aanbouw zijnde) die de stroom in België invoeren. Die internationale zeekabels zijn zeer lucratief omdat Elia verdient op de stroom die ze vervoeren en vooral doorvoeren naar de buurlanden. Ventilus moet vooral dit laatste mogelijk maken. De aansluiting van de nieuwe windmolenparken rond het Prinses Elizabeth Eiland, waar de federale regering zeer sterk op inzet, is slechts één groep van de aansluitingen op Ventilus.

‘In principe’ is het mogelijk

De burgemeesters waren vooral ontgoocheld dat Westermann schreef dat ‘none of the alternative options presented is suitable for making Ventilus unneccesary’ (‘geen van de gepresenteerde alternatieve opties is geschikt om Ventilus onnodig te maken’). Dit is een zeer terechte ontgoocheling want Westermann onderzocht geen alternatieven, zoals de burgemeesters en actiegroepen vroegen. Westermann beoordeelde enkel het eindverslag van de intendant. De kritiek van de actiegroepen was echter dat Elia nooit alternatieven wou onderzoeken of voorstellen, en dat dit te lezen viel in het eindverslag van de intendant.

Westermann schreef dat het technisch mogelijk is de zeekabels ondergronds naar de bestaande Stevin-lijn te brengen. Eigenlijk antwoordde hij op bijna elke vraag dat het ‘in principe’ mogelijk is, maar dat het op basis van het eindrapport van de intendant of omwille van veiligheid, zekerheid of redundantie, niet kan. Zijn conclusie is dat Ventilus nodig is om de gewenste robuustheid te krijgen die Elia wil.

Expertenopinie

De uitleg die de media en ministers gaven, namelijk dat ondergrondse alternatieven niet kunnen omdat de technologie nog niet bestaat en nog moet ontwikkeld worden, staat nergens letterlijk in de expertenopinie waar Westermann op de vragen van de burgemeesters poogt te antwoorden. Dit argument haalt men uit een passage waar hij het eindverslag van de intendant bespreekt dat DC-netwerken (gelijkstroom) weliswaar op vele plaatsen wereldwijd in onderzoek of testfase zijn, maar er enkel in China één als demonstratieproject in gebruik is. Westermanns opinie is dat dergelijke netwerken pas in ‘de tien jaar na 2030’ beschikbaar zullen zijn. Dit is een passage van algemene beschouwingen bij het eindrapport dat volgens de tegenstanders van een bovengronds Ventilus een neerslag is van de halsstarrige houding van Elia om bovengronds te gaan met wisselstroom.

En dan was er het citaat van Dalle waarmee de VRT uitpakte, namelijk ‘gelijkstroom onder de grond is absoluut toekomstgerichte technologie, maar vandaag kan je daarmee niet vooruit’. Dat stoelt volledig op één opmerking op pagina 4 van een expertenopinie van 12 pagina’s, waarvan de analyse van de vragen van actiegroepen en burgemeesters pas op pagina 6 begint.

Financiering moet via burgers en bedrijven

Dalle zei ook aan de VRT dat de reden dat de Vlaamse Regering snel doorschakelt de volgende is ‘voor de bevoorradingszekerheid, voor een stabiel netwerk, maar om duurzame offshore-energie aan land te kunnen brengen.’ Het is letterlijk het discours van de federale regering, die rond 2027 de nog te bouwen windmolenparken wil aansluiten op een Ventilus dat pas in 2027 klaar zou zijn.

De financiering van Ventilus moet verlopen via Elia. Lees: via de energiefacturen van de huishoudens en bedrijven. Elia beweert dat dit maar € 20 tot € 40 per jaar gedurende twintig jaar per klant zou betekenen. De Nederlandse regering, daarentegen, begrootte de kostprijs van de zeekabels van de nieuwe Nederlandse windmolenparken op de Noordzee naar land alleen al op 26 miljard euro. Die kabels zal de eindgebruiker ook via zijn energiefactuur aan Elia mogen betalen en daar komt dus het Ventilus-project en de Boucle du Hainaut (de Waalse tegenhanger van Ventilus) bij.

Kernreactor dicht

Ondertussen beweerde Elia op 2 november in het Federaal ontwikkelingsplan van het transmissienet (110 kV tot 380 kV) met betrekking tot de periode 2024-2034 ook al dat de kerncentrale van Tihange voor overbelasting zal zorgen op de lijn Tihange-Avernas van het Luikse naar Landen. ‘De aanwezigheid van de kerncentrale Tihange 3 zorgt voor extra overbelasting op de as Gramme-Van Eyck. Deze centrale is immers, via het 380 kV onderstation in Tihange, aangesloten op de knoop in Gramme, de zuidelijke knoop van deze as. Deze extra productie van 1 GW in baseload zal dus de zuid-noordstromen op de as Gramme-Van Eyck gevoelig verhogen. Waar zonder nucleaire verlenging reeds een nood opdook om de as Gramme-Van Eyck tegen 2030 te versterken, zet een nucleaire verlenging deze nood dus nog extra kracht bij.’

Door de hernieuwbare energie is een kernreactor in een kerncentrale, die al bijna 40 jaar bestaat, ineens een probleem als die betrouwbaar stroom produceert. Dus voor windmolens die pas na 2027 operationeel zijn, moet dringend een geheel hoogspanningsnet gebouwd worden, maar voor een bestaand netwerk moet een bestaande zeer productieve CO2-neutrale kernreactor dicht omdat het netwerk overbelast wordt als daar stroom van windmolens bijkomt.

Toekomstmuziek

Wie Ventilus wil begrijpen, moet het federale energiebeleid begrijpen. De consultatie voor dat Federaal ontwikkelingsplan van het transmissienet loopt van 2 november tot februari 2023. De federale minister van Energie Tinne Van der Straeten moet dat plan uiterlijk mei 2023 goedkeuren. Het mag dan ook geen wonder heten dat dit federale ontwikkelingsplan volledig draait rond hernieuwbare energie en koolstofneutraliteit tegen 2050.

Pikant detail: Elia communiceerde in oktober ook al dat dochteronderneming 50Hertz in Berlijn zijn ondergronds netwerk versterkte. In Duitsland moet volgens de wetgeving de hoogspanning in de toekomst ondergronds. Iets wat volgens de aangeduide Duitse expert dus toekomstmuziek is voor ‘de tien jaar na 2030’.

Politiek bij Elia

De vraag is dus: ‘wie houdt de pen vast bij de plannen van Elia?’ Wie de twee pdf-bestanden over het Federaal ontwikkelingsplan leest, weet het snel genoeg. Bij Ventilus — dat eigenlijk een mega-cadeau van de federale regering is aan de exploitanten van windmolens, en bovendien een vrijbrief voor Elia om monsterwinsten te boeken op de doorvoer van stroom van internationale zeekabels — spelen dezelfde politieke krachten. De Vlaamse Regering is maar een vervelende administratieve horde. Open VLD trekt daarom heel hard aan die kar.

In de raad van bestuur van Elia zit onder andere de niet onbesproken Geert Versnick (Open VLD) in naam van Publi-T (de gemeentelijke holding en grootste aandeelhouder). In de wandelgangen gaat het gerucht dat topman Chris Peeters van Elia van Open VLD-signatuur zou zijn omdat diens tegenhanger, Frank Vanbrabant, de topman van Fluvius (de laagspanningsnetbeheerder) van Vooruit-signatuur zou zijn. À propos: volgens de VRT-coryfee in De Afspraak van donderdag, is het vooral de N-VA die Ventilus wil.

laagspanningsnet

Bovengronds Ventilus moet er komen van de federale regering