Momenteel is te Brussel het proces aan de gang van de vzw Klimaatzaak tegen vier Belgische overheden. Concreet gaat het om een 60.000 Belgen die vinden dat de overheden niet genoeg doen om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. Zij klagen dat de Belgische staat en de deelstaten de mensenrechten schenden (zoals het recht op gezondheid) door te weinig maatregelen te nemen tegen de CO2-uitstoot. Er worden ook gepeperde boeteclausules voorzien indien de overheden in gebreke blijven.

Mediafiguren als Francesca Vanthielen, Nic Balthazar, Stijn Meuris en Tom Lenaerts vormen het gezicht van de campagne. Pikant detail: de procedure verloopt volledig in het Frans, voor een Franstalige Brusselse rechtbank van eerste aanleg, onder de naam L’affaire Climat. Dat zal al niet van aard zijn om in Vlaanderen veel sympathie voor de actie los te weken, maar soit, pour les Flamands la même chose.

‘Verzaken zorgplicht en schuldig verzuim’

Twee jaar geleden wees onderzoeksjournalist Ignace Vandewalle er al op dat achter de schermen van Klimaatzaak/L’affaire Climat ‘groene’ geldschieters opereren zoals eco-consultant Serge De Gheldere en… ene Sihame El Kaouakibi, of zelfs belangen hebben in offshore windmolenparken (Piet Colruyt, CEO van). Er wordt met begrippen als volksgezondheid geschermd, maar er bestaat wel degelijk een klimaat business.

Afgezien van dit lucratieve aspect trekt klimaatzaak nog voor een andere reden onze aandacht. Ze creëert namelijk een interessant precedent. Immers, een overheid dagvaarden om haar tot een bepaalde beleidskeuze te dwingen, is strikt genomen niet conform het principe van de scheiding der machten. Het is de kiezer die mensen naar het parlement stuurt, de wetgevende vergadering die het uitvoerend beleidsorgaan, de regering, controleert. De rechterlijke macht waakt over de uitvoering van die wetten en kan in bepaalde gevallen arbitreren. Maar 60.000 burgers die de democratie omzeilen en, in plaats van op een normale manier aan politiek te doen, ineens de rechtbank inschakelen om hun gelijk af te dwingen? Dat kan alleen als men hoogdringendheid kan inroepen.

Net met dit argument heeft een gelijkaardige actie in Nederland haar slag thuisgehaald, en werd de Nederlandse overheid ook in beroep veroordeeld. De rechter oordeelde namelijk dat die overheid haar zorgplicht verzaakte en de openbare gezondheid wel degelijk schade heeft berokkend. Een geval van schuldig verzuim dus. Wel, dat vind ik een interessante piste. Want als vandaag één gezondheidskwestie nog urgenter aan de orde is dan het klimaat, dan is het wel de corona-pandemie en hoe de overheden daarmee omgaan.

In België is dat een fiasco, het lijstje is ondertussen bekend: de mondmaskersaga, de fatale chaos in de woonzorgcentra, het testen en tracen dat nooit van de grond kwam, het verbieden van de sneltests, de lege vaccinatiecentra vandaag plus de reservelijsten die niet rond geraken, en dan de draconische maatregelen die de falende overheid, met de steun van de experten, opdrong zoals de nachtklok en nu weer een nieuwe lockdown. Er is de gigantische economische kost, er is de psychosociale prijs die we nog jaren gaan betalen, inbegrepen de leerachterstand. Daar zijn verantwoordelijken voor aan te wijzen, en liefst niet via de dode mus van een parlementaire onderzoekscommissie.

Proces én tribunaal

Maar uiteraard is het grootste debacle toe te schrijven aan Europa, dat heel het vaccinatiegebeuren naar zich toe trok, de goedkeuringsprocedure liet aanslepen, en zich faliekant misrekende in de onderhandelingen met de producenten, waardoor we helemaal achteraan in de rij zijn beland. Dat heeft een massa mensenlevens gekost. Men moet stoppen met de burger te laten opdraaien voor een falende overheid, tijd dat die de regering(en) en bestuurders zelf de rekening gepresenteerd krijgen. Ook het recht op een vrije vaccinkeuze is daarin aan de orde, tegen het arrogante devies van de Beke-administratie: ‘Het is eten wat de pot schaft’.

Concreet stel ik een juridisch burgerinitiatief voor, genaamd Coronazaak, dat de Vlaamse, Belgische én Europese overheid in gebreke stelt. De aanklacht: schuldig verzuim, verzaken van de zorgplicht, inbreuk op de mensenrechten en de grondwettelijke vrijheden, schade toebrengen aan de publieke gezondheid en onvrijwillige doodslag. Het verschil met Klimaatzaak is dat ook individuele bestuurders dienen gedagvaard te worden, van Ursula von der Leyen over Maggie De Block tot Wouter Beke. Zij staan niet boven de wet en vallen evenzeer onder het principe van de mensenrechten, die in de wetgeving van de lidstaten is opgenomen.

Ik stel voor dat op Vlaams niveau te doen, om te vermijden dat we in een Franstalig monsterproces op de oude NAVO-site uitmonden (het Antwerpse Sportpaleis is anderzijds een uitstekende locatie), maar ook omdat de actie dan het meeste kans maakt op een breed draagvlak (wat bijvoorbeeld Klimaatzaak niét heeft). Het onmiddellijke kortetermijndoel is in de eerste plaats om ons vaccinatiebeleid formeel los te koppelen van de EU, waardoor Vlaanderen, zoals Hongarije, Denemarken en Oostenrijk, een eigen aankooppolitiek kan voeren. Een lijst van disfuncties, zoals de falende contact tracing en teststrategie, dient te worden opgesteld en met dwangsommen tot snelle verbetering aangemaand. De grondwettelijkheid van de lockdown en de avondklok dient afgetoetst, en verbintenissen zoals ‘op 11 juli iedereen een eerste prik’ als juridisch bindend worden vastgelegd en niet als een loze belofte.

Breder en op lange termijn moet er ook een tribunaal tot stand komen, waarin bestuurders zich verantwoorden en fouten worden geanalyseerd. Als loutering en les voor de toekomst, want dit wordt niet de laatste pandemie, zoveel is zeker. De uitspraak van Frank Vandenbroucke ‘Als het niet lukt, moet u op mij schieten’ mag alleszins zo langzamerhand gevalideerd worden. Paytime.

Welke BV’s en juridische knappe koppen dienen zich aan om Coronazaak op te starten?

L'affaire Climat

‘Coronazaak’: tijd voor juridische actie?