Met droefheid melden wij u het overlijden van Bernie Sanders’ campagne voor het presidentschap. Na teleurstellende resultaten, ging zij stilletjes heen in de nacht van 17 op 18 maart in Florida, Verenigde Staten van Amerika. De doodsoorzaak, vraagt u?

Levenslange nietsnut

De eenvoudige waarheid? Bernie Sanders was nooit zo populair als de lyrische berichtgeving over hem deed vermoeden. Onder de politieke elite was dit al langer duidelijk. In 2016 schaarde de politieke klasse zich massaal, bijna unaniem, achter de kandidatuur van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton. De first, doch niet only, lady van president Bill Clinton, zou uiteindelijk de Democratische nominatie binnenhalen. Maar de onverwachte volksliefde die Sanders ten deel viel, bleek een kanarie in de koolmijn te zijn voor de electorale afstraffing enkele maanden later.

Iets wat hem door de Clinton-campagne werd aangewreven is de ‘arrogantie’ waarmee hij plots ten tonele verscheen. Clinton lijkt haar verlies nog steeds meer aan Sanders’ uitdaging te wijten dan aan haar uiteindelijke dooddoener, Donald Trump. In de Hulu-documentaire over haar noemde zij Sanders een levenslange nietsnut — een leegloper die na een zoveelste campagne door overheidsgeld werd gered toen hij verkozen werd als burgemeester van het stadje Burlington in Vermont.

Dat hij zelfs maar dacht Clintons evenknie te zijn werd hem niet in dank afgenomen door het partijestablishment. Clinton moest en zou een vrijgeleide krijgen naar de nominatie — een pad zonder bumps in the road. Sanders die een snelle consolidatie rond de eerste vrouwelijke presidentskandidaat verhinderde? How dare you?! Clinton was in dezelfde documentaire snoeihard voor Sanders: ‘Nobody likes him, nobody wants to work with him, he got nothing done’. (‘Niemand houdt van hem, niemand wil met hem samenwerken, hij heeft niets bereikt.’) Auwch.

Geliefd door het volk? Think again.

De conventionele wijsheid kan als volgt worden samengevat. Sanders, de revolutionaire rebel, werd dan wel verguisd door de partijbonzen in Washinton, D.C., hij kon rekenen op ‘de straat’. Ook in België werd ons in het zevenuurjournaal geregeld getoond hoe Sanders sportstadia vulde met loyale aanhangers die aan zijn lippen hingen. Hoe kan het dan dat Sanders verschillende voorverkiezingen verloor met marges van meer dan 30 procent? Joe Bidens campagnebijeenkomsten werden inderdaad een stuk minder druk bijgewoond, soms door meer journalisten dan loyale aanhangers.

Deze discrepantie kan best verklaard worden door het verschil tussen ‘kwaliteit’ en ‘kwantiteit’. Wat Bidens aanhang miste aan ‘vuur’ werd goed gemaakt in aantallen. Het klopt ongetwijfeld dat voor vele kiezers Biden een ‘bij gebrek aan beter’-keuze was, maar enthousiaste kiezers en niet-enthousiaste kiezers hebben evenveel stemmen uit te delen, namelijk één. De jonge, opgetogen universiteitsstudenten die Sanders’ rally’s bevolkten staken dan wel de loftrompet over ‘hun’ Bernie, de kiezers die schouderophalend het bolletje achter Bidens naam kleurden, hadden evenveel zeggenschap over de nominatie. En ze waren met meer. Veel meer.

Sanders plafonneerde — een issue waar iedere politicus met een controversieel programma mee dient af te rekenen. Ideologische scherpslijpers zullen omwille van hun helderheid een aanzienlijke, gemotiveerde harde kern aantrekken. Anderzijds zullen zij het moeilijk hebben kiezers van de andere, meer gematigde strekkingen binnen hun partij te overtuigen. Compromissen sluiten is uit den boze; het is immers de ideologische zuiverheid die hen überhaupt relevant maakte. Sanders was niet in staat zijn harde kern uit te breiden met een zachtere tweede laag. Voor vele Democratische kiezers was Sanders nog steeds een terrorist die — net als Donald Trump in 2016 — dreigde zijn partij van binnenuit te verwoesten, de cockpit binnen te dringen en het vliegtuig te doen neerstorten.

Social issues

De consistentie waarmee Sanders zijn gedachtegoed verkondigde was zowel zijn grootste sterkte als zijn voornaamste zwakte. Daarnaast was Sanders niet zo ‘in sync’ met de Democratische basis als men doet vermoeden. Sanders is een klassiek marxist, een believer in de traditionele klassenstrijd tussen de ‘haves’ and ‘have-nots’, de bourgeoisie en het proletariaat. Maar net als de rest van ‘Oud Links’ heeft hij niet veel kaas gegeten van het intersectioneel discours van ‘Modern Links’. Zo links als de senator uit Vermont is op economisch vlak, zo eclectisch was hij op vlak van de ‘social issues’.

Sanders was lang voorstander van goed bewaakte grenzen en een duidelijk afgebakende natiestaat. Logisch, aangezien de enorme door de overheid opgelegde ‘solidariteit’ implodeert bij gebrek aan evenwicht tussen bijdragende burgers en steuntrekkende ingezetenen enerzijds en sociale cohesie anderzijds. Daarenboven werd het begin van zijn politieke carrière gekenmerkt door een opvallende tolerantie ten aanzien van wapenbezit, iets waar Biden hem op aanpakte.

Castro’s Cuba

Veel Amerikanen met Cubaanse, Venezolaanse of Nicaraguaanse achtergrond keken met afgrijzen toe hoe Sanders in het beste geval de Latijns-Amerikaanse regimes schoorvoetend veroordeelde, en in het slechtste (en meest voorkomende) geval opschepte over de sociale programma’s in deze landen, zoals dat ter promotie van het alfabetisme in Castro’s Cuba. Sanders die al heel zijn leven close is met totalitaire regimes over heel de wereld, weigerde deze zonder voorbehoud te veroordelen. Zijn motto dat hij met ‘democratisch socialisme’ niet in de voetsporen wil treden van Mao, Stalin of Kim, maar daarentegen zorgstaten als Noorwegen of Denemarken als voorbeeld zag, was voor sommigen ongeloofwaardig. Dat er beeldmateriaal opdook van een jongere Bernie Sanders die met ontbloot bovenlijf het volkslied van de Sovjet-Unie zong, heeft daar waarschijnlijk iets mee te maken.

Voorts kon hij ook geen voet aan de grond krijgen bij de oudere, zwarte Amerikaanse bevolking. Sanders grootste zwakte was het feit dat hij niet erkende dat ‘rassenpolitiek’ allesbehalve verdwenen is uit de Amerikaanse politiek. Zijn ‘one size fits all’-socialisme sprak niet tot de unieke uitdagingen die Afro-Amerikaans Amerika ervaart. Sanders’ strijd is economisch, niet raciaal. Maar in een land als de VS met een geschiedenis van rassendiscriminatie dient ieder beleidsvoorstel niet enkel verkocht te worden aan het land, maar ook de verschillende, op etniciteit gebaseerde bevolkingsgroepen. Biden begreep dat wel. En Biden verpletterde Sanders.

Sanders out, Ocasio-Cortez in?

Dit betekent het einde van Sanders’ politieke carrière. Hij zal zijn termijn als senator uitdoen, misschien voor een extra, waarschijnlijk laatste, termijn gaan. Maar zijn plaats in de spotlight zal hij moeten afstaan aan een jonger icoon van de radicaal-linkse vleugel van de Democratische partij.

Velen kijken vol verwondering naar de pijlsnelle opmars van parlementslid Alexandria Ocasio-Cortez. Toen de progressieve superster in oktober vorig jaar Sanders formeel steunde, regenereerde zij het enthousiasme dat een (naar Sanders’ maatstaven) laagtepunt had bereikt. Elizabeth Warren, progressief senator uit Massachusetts, had Sanders voorbijgestoken in de peilingen en andere, jonge congresleden hadden zich achter haar kandidatuur geschaard. Maar met de implosie van de campagne van Warren enkele maanden later en het initieel succes van Sanders was het Ocasio-Cortez die op het juiste paard had gewed.

Speculatie voor een campagne in 2024

Zo positioneerde zij zich als kroonprinses van radicaal-links, zonder concurrentie op nationaal niveau. Maar Ocasio-Cortez spreekt niet enkel de klassiek marxistische, maar ook de neomarxistische, door identiteit geobsedeerde vleugel van de partij aan. Het multicultureel discours behoort tot haar moedertaal, terwijl het voor Sanders toch een aangenomen tweede taal bleef.

Haar economisch populisme, door identiteit gedreven discours, jeugdig charisma en passionele manier van campagnevoeren voedt in ieder geval de speculatie voor een campagne in 2024. De beweging die Sanders in het leven riep is op zoek naar iemand die de fakkel overneemt. En de jonge latina uit de Bronx is de meest geschikte kandidaat. Haar Twitter-account (6,5 miljoen volgers) wordt in ieder geval het volgen waard.

Latina

‘Nobody likes him’: autopsie van Sanders’ campagne