Het werd de verkiezing die nooit had mogen zijn. De ‘vreugde’ die de campagne van Kamala Harris in de begindagen uitdroeg was niet authentiek en werd al snel vervangen door een strijd tussen ‘het licht’ en ‘de duisternis’. Het licht van de democratie en van de vrijheid tegen het spook van het fascisme en van de onderdrukking. De boodschap viel, niet geheel onverwacht, op een koude steen.

Een stevige dosis individualisme en tegendraadsheid is de Amerikaan niet vreemd. Politiek vertaalt zich dat in een vurige wens om als burger en niet als onderdaan behandeld te worden. Als volwassene, niet als kind. Een politicus houdt dat beter in gedachten of de kiezer herinnert hem eraan. Bij Harris staat deze les sinds gisterennacht wellicht in het geheugen gegrift.

‘Ze klampen zich vast’

Twaalf jaar geleden kozen de Democraten voor de strategie die hen twee keer deed verliezen van een man die ze nooit écht serieus namen. Barack Obama had hen een andere weg gewezen. De Weg.

De Democratische Partij hoefde zich niet langer te richten op de blanke arbeidersklasse of lage middenklasse. Eens verkozen zouden de Democraten — uiteraard — voor deze mensen zorgen, maar electoraal waren ze niet langer betrouwbaar. Republikeinen maakten zich immers steeds populairder; niet zozeer met hun economische recepten, wel met hun socio-culturele analyse. Of in de woorden van Obama toen hij, met een zeldzame uitschuiver, arbeiders uit onder andere Pennsylvania, Wisconsin en Michigan beschreef: ‘Ze worden bitter, ze klampen zich vast aan hun vuurwapens of hun religie; of aan haat jegens mensen die er niet uitzien zoals zij, tegen immigranten (…) om hun frustraties een plaats te geven.’

‘Elitair’, noemde Hillary Clinton de uitspraak, waarna ze diezelfde mensen acht jaar later wegzette als ‘deplorables’ (‘ellendigen’).

De blanke stem

De bitteren der aarde waren niet alleen onbetrouwbaar, ook verloren ze snel aan relevantie. De demografie is volgens Democraten immers de lotsbestemming van een natie (‘demography is destiny’), en het aandeel blanken in de bevolking neemt af — tussen 2010 en 2020 alleen al met vijf procent. Zwarten en latino’s stemden dan weer massaal voor Barack Obama (93 procent resp. 73 procent) en zijn, in tegenstelling tot blanken, geen uitstervende soort.

Burgers politiek opdelen en binden op basis van gender en etniciteit, voelt niet alleen wat vies aan, het is ook bijzonder riskant

Jonge, progressieve vrouwen, gemobiliseerd onder het vaandel van vrouwenrechten, vervolledigden de ruggengraat van de Obama-coalitie. Een coalitie die na Barack Obama de Democratische partijcoalitie moest worden, of ze dat nu wou of niet.

De etnische stem

Burgers politiek opdelen en binden op basis van gender en etniciteit, voelt niet alleen wat vies aan, het is ook bijzonder riskant. De politieke prioriteiten van één persoon correct inschatten is moeilijk, die van een groep is nog moeilijker. Veralgemeningen kloppen vaak niet, en wat men denkt te weten blijkt achteraf niet aan te sluiten bij de werkelijkheid. Kamala Harris begrijpt dat nu. De Democratische Partij hopelijk ook.

Vooreerst: de etnische stem. Harris scoorde goed onder zwarte Amerikanen, maar niet even goed als Joe Biden in 2020, en al zeker niet als Barack Obama in 2012. De vicepresident kon rekenen op de steun van 86 procent van de zwarten, Biden op 87 procent en Obama op 93. Bovendien — en dit is cruciaal — kwam een kleiner aandeel zwarten ook werkelijk stemmen: 11 procent voor Harris versus 13 procent voor Biden en Obama. In een nipte race zijn dit soort verschillen dodelijk.

Latino’s zijn individuen

Hét verhaal van deze verkiezing zijn zonder twijfel de latino’s: 45 procent van de mensen met een Latijns-Amerikaanse achtergrond kozen voor Trump, Harris bleef steken op 53 procent. Ter vergelijking: in 2020 haalde Biden nog 65 procent van de latinostemmen binnen, Obama acht jaar eerder 71 procent. Het aandeel latinostemmen van Trump nam op vier jaar tijd dan weer met 12 procent toe. In strijdstaat Michigan won hij de latinostem zelfs, niet met een pluraliteit maar met een comfortabele meerderheid.

Latino’s zijn Amerikaanse burgers, geen cultleden die een vreemde bloedloyauteit onderhouden met drugsmokkelaars uit Mexico of criminelen in eigen land

De implosie van de Democratische Partij in de latinogemeenschap wordt het thema op de vele sombere partijvergaderingen die de volgende maanden zullen plaatsvinden. Hoe kan het dat de Democraten ‘hun mensen’ kwijtspeelden, niet zomaar aan een Republikein, maar aan de Republikein die een grensmuur en deporaties tot politieke identiteit verhief.

Eén vergadering volstaat misschien, aangezien het antwoord niet zo moeilijk is.

Latino’s zijn individuen, individuen met ideeën en prioriteiten die niet noodzakelijk stroken met die van andere latino’s. Ze zijn Amerikaanse burgers, geen cultleden die een vreemde bloedloyauteit onderhouden met drugsmokkelaars uit Mexico of criminelen in eigen land. Ook begrijpen ze dat hun jobs, handenarbeid en lage lonen, het meest bedreigd worden door de import van nieuwe, goedkope en soms illegale werkkrachten. Zij willen, met andere woorden, geen open grenzen en laks migratiebeleid. Wie een voorbeeld zoekt, kijkt maar eens naar Starr County, een grensdistrict in Texas: in 2016 stemde 79 procent voor Clinton, in 2024 58 procent voor Trump.

De progressieve vrouwenstem

De etnische stem viel uit elkaar, de progressieve vrouwenstem werd overschat. Vrouwen bleken er immers niet zo van overtuigd dat vrouwenrechten deze stembusslag echt op het spel stonden. Zelfs niet nadat Taylor Swift, Beyoncé én Jennifer Lopez hen ervan hadden verzekerd dat dit wel degelijk het geval was. Wow!

‘Vrouwenrechten’ is een codewoord voor abortus. Een thema dat door 14 procent van de kiezers als topprioriteit (‘most important issue’) werd aangeduid, na ‘democratie’ (35%) en ‘economie’ (31%) en net voor ‘immigratie’ (11%). Op het eerste gezicht goed nieuws voor de Democraten: progressieve, alleenstaande vrouwen stemmen op Harris omdat ze hun abortusrecht gevrijwaard willen zien. Miljoenen single-issue voters in haar kamp.

Twee datapunten tonen evenwel aan dat abortus als progressieve strijdkreet best wel meeviel. Ten eerste: van die 14 procent, stemde een kwart op Donald Trump. Vrouwen die abortus een zeer belangrijk thema vinden, vinden dat, zo blijkt, niet allemaal om dezelfde reden. Heel wat vrouwen stemden op Trump, net om een liberaal, nationaal abortusrecht te vermijden. Daarnaast stemde van de kiezers die vinden dat abortus ‘steeds of in de meeste gevallen legaal’ moet zijn, 28 procent toch voor Trump. Omgekeerd was dat slechts 9 procent.

latino’s

Donald Trump, de comeback kid