Er ligt op dit moment weinig sneeuw in de Alpen. Toch duiken er regelmatig berichten op over lawines waarbij skiërs gewond raken of sterven. Dat lijkt een tegenstelling, maar is het niet.

Vergis u niet, er ligt wel degelijk sneeuw in de Alpen. Ook in het grote Oostenrijkse skigebied Ski Arlberg, waar het mondaine Lech en Zürs deel van uitmaken. Op Kerstdag sleurde een lawine een tiental skiërs mee op een geopende piste in Zürs. Vier van hen raakten gewond. Zondag was het weer prijs. Ditmaal in Lech, maar wel buiten de bereide pistes. Een tienkoppige toerski-groep veroorzaakte onder begeleiding van een ervaren berggids een lawine. Daarbij werden ze allen meegesleurd. Het resultaat: drie gewonden, waarvan twee zwaar.

Altijd risico

Het is niet omdat er uitzonderlijk weinig sneeuw ligt dat het risico op lawines kleiner wordt. De sneeuwmassa is dan wel kleiner, maar de stabiliteit van de sneeuwvlakken is tegelijkertijd minder vanzelfsprekend. Wanneer een sneeuwveld op een helling afbreekt kan het gevolg voor skiërs in de buurt dodelijk zijn. Het ongeval op Kerstdag bewijst nog maar eens dat gegarandeerde veiligheid in de bergen niet bestaat. De piste waarop de getroffen skiërs zich bevonden was officieel open, geprepareerd en als veilig vrijgegeven door de autoriteiten van het skigebied. Desondanks brak op een bovengelegen helling een sneeuwplaat, met een lawine tot op de piste tot gevolg.

Op dit moment loopt een gerechtelijk onderzoek naar dat incident. De verantwoordelijken die de piste als veilig open verklaarden zullen zich moeten verdedigen voor het Landesgericht Vorarlberg. Zij mogen uitleggen hoe het komt dat er een lawine op de piste terecht kon komen. Zij worden verondersteld de situatie op de voet te volgen en de omgeving te verkennen. Bij te hoog risico mogen ze de pistes niet vrijgeven. Eventuele gevaarlijke sneeuwvlakken kunnen ze gecontroleerd ruimen door middel van springladingen. De vraag is nu waarom dat niet gebeurd is aan de vooravond van 25 december.

Toerskiën

Maar het grootste risico vinden we terug bij het zogenaamde toerskiën. Deze relatief nieuwe discipline zit in de lift. Het gaat om groepjes al dan niet begeleid door een professionele berggids die de pistes verlaten. Door de coronacrisis lag het skitoerisme lang stil. Nu de sneeuw dit seizoen zo lang op zich laat wachten, is de knaldrang bij de groep extreme sporters des te groter. Regelmatig duiken verhalen op over Bergführers die onder druk gezet worden om toch te vertrekken. Die druk, samen met het feit dat de zelfstandig werkende gidsen de inkomsten nodig hebben, zorgt er voor dat zij soms ongeoorloofde risico’s nemen. Het bekendste geval van zware druk op berggidsen is het ongeval in 2012 waarbij de Nederlandse prins Friso betrokken was. Ook dat gebeurde in het mondaine Lech.

Nochtans zijn de regels enorm streng. Voor het vertrek – en al zeker voor de afdaling begint – moet de berggids een sneeuwproef nemen en de kwaliteit en de stabiliteit van het sneeuwdek onderzoeken. De resultaten daarvan moeten dan uitwijzen of een tocht en een afdaling verantwoord zijn. Bij een ongeval is dat het eerste wat onderzocht wordt. Zo trok een lawine-expert, begeleid door twee bergagenten (Alpenpolizisten) de dag na het incident op zondag naar de helling waar de lawine plaatsvond. Het was namelijk duidelijk dat de groep bij het oversteken van een bergrug een sneeuwplaat in beweging had gezet en zo de lawine veroorzaakt had., nadat ze een versperring hadden genegeerd.

De experten trokken naar boven op zoek naar sporen die kunnen bewijzen dat de berggids het voorgeschreven sneeuwonderzoek had uitgevoerd. Tegelijkertijd konden ze de stabiliteit van de omgeving inschatten. Of er sporen van een onderzoek zijn gevonden, is niet duidelijk. Wel testten de specialisten de stabiliteit van de omgeving grondiger dan verhoopt. Zij veroorzaakten namelijk op gelijkaardige manier een tweede lawine…

Strenge regels

Oostenrijk is bijzonder streng als het aankomt op veiligheid in de bergen. Jaarlijks sterven er wandelaars en skiërs. Berggidsen en skileraren moeten zware examens volgen en dragen een grote verantwoordelijkheid. Na ongevallen volgt er automatisch een gerechtelijk onderzoek. Daarbij is de aandacht steeds gericht op de berggids, die de directe verantwoordelijkheid draagt.

Daarnaast kijkt het gerecht ook naar de verantwoordelijken bij de landelijke Lawinenwarndienst, een positie die weinigen zullen benijden. Bij een vonnis volgen zware straffen met lange gevangenisstraffen als er doden in het spel zijn. Op dit moment lopen er twee onderzoeken naar de vermelde incidenten. De Berggids die na lang aandringen prins Friso vergezelde bij zijn laatste tocht, werd vrijgesproken na een lang en door het Nederlandse koningshuis op de voet gevolgd onderzoek. Friso droeg, als ervaren skiër, zelf het grootste deel van de verantwoordelijkheid. De berggids bleek enkel mee te zijn gegaan om erger te voorkomen indien er iets zou gebeuren.

Bergen zijn geen Center Parks

En zo komen we bij de kern van het verhaal. De hedendaagse berg- en wintertoerist meent al te vaak dat de bergen een soort van pretpark zijn. Dat is niet het geval. De bergen zijn dodelijk, zowel in de zomer als in de winter. Het is belangrijk om zich altijd goed bewust te zijn van de gevaren. Bij beide lawine-incidenten gold lawinegevaar 3. Dan blijf je beter op de pistes, hoe aanlokkelijk de lokroep van het vrije berglandschap ook mag weerklinken.

Respecteer versperringen. Denk bij zwaar lawinegevaar -vanaf Lawinenwarnstufe 3– twee maal na voor je de piste verlaat. Berust in het eerste oordeel van de professionals en dring niet aan. Morgen komt er nog een dag. En vooral, besef dat de bergen geen Center Parks zijn. Het gevaar loert steeds om de hoek. De natuur is onverbiddelijk.

Lech

De bergen zijn geen Center Parks

De saga rond oligarch Oleg Deripaska