De laatste PISA-resultaten bevestigden het: jongeren in Vlaanderen scoren alweer minder goed, onder meer op leesvaardigheid. De stijgende groep allochtone leerlingen is maar een deel van de oorzaak. Als vader van twee jonge kinderen vind ik dat zorgwekkend: het is belangrijk dat ze niet alleen technisch leren lezen, maar vooral liefde ontwikkelen voor goede literatuur. Taalontwikkeling is naast wiskunde essentieel om te kunnen studeren. Maar liefde voor het boek maakt van jongeren onafhankelijke burgers – veel belangrijker dan welk diploma ook.

Even kijken of een boekenwinkel me kan helpen. Of wat kunnen ouders nog doen? Voorlezen, misschien?

De boekhandel

Ik bezoek de kindersectie van de Standaard Boekhandel in centrum Brussel. De eerste sectie is voor 6-9 jaar. Op de schappen liggen vooral schreeuwlelijke boeken gericht op ‘leren lezen’: het geadverteerde leesniveau lijkt belangrijker dan de inhoud. Daarnaast liggen fantasieloze poco-boekjes waar de titel meteen het hele verhaal samenvat, zoals De magie van ontmonsteren en Vampier zonder tanden. Alweer een variant van ‘kleine Orka die geen vis wil eten’, of ‘heksje dat niet wil heksen’. Mijn oudste dochter wist het al toen ze begon te lezen: ‘Saai.’ Nu is ze een boekenwurm.

Mijn jongste dochter van negen ondervindt al enige tijd leesmoeilijkheden – zonder op andere vlakken achter te zijn. De laatste tijd lijkt ze haar achterstand vanzelf in te halen. Werd ze al die tijd overbodig onder druk gezet? Van andere ouders hoor ik gelijkaardige verhalen. Brengt de klas een te grote focus op een technisch leesniveau, een gemiddelde in de klas, waarbij de leesvreugde bijkomstig wordt geacht?

Uit kinderlijke leefwereld halen

De volgende sectie (10-11 jaar) is gelukkig interessanter: naast de obligate rommel zie je gelukkig toch ook veel Roald Dahl, Harry Potter, Thea Beckman, De Kronieken van Narnia en Oorlogswinter. Deze boeken besmetten kinderen al tijden met de leesmicrobe, hoewel misschien wat te weinig echte Nederlandstalige klassiekers als De Witte en De kleine Johannes.

Maar bij 12-14 jaar verdwijnen dat soort titels, of ik vond er toch geen. Veel voorpagina’s met foto’s van jongeren: boeken over de jongerenwereld voor jongeren. Is lezen niet net bedoeld om de eigen leefwereld te kunnen vergeten? Kunnen we van een echte twaalfjarige niet beter verwachten dat ze avontuurlijke volwassenauteurs aankunnen, zoals De bende van Jan de Lichte, Agatha Christie, Patrick O’Brian (bekend van zijn verfilmd boek Master and Commander) of zelfs Tolstoj?

Echte verhalen

G.K. Chesterton schreef ooit: ‘Sprookjes vertellen kinderen niet dat draken bestaan. Kinderen weten al dat draken bestaan. Sprookjes vertellen kinderen dat draken gedood kunnen worden.’ Echte verhalen erkennen moeilijkheden, stimuleren fantasie en geven hoop.

De bekende holocaust-overlever en neuroloog Viktor Frankl schreef in zijn meesterwerk De zin van het bestaan dat degene die beseft dat hij een reden tot leven heeft, vrijwel alle levensomstandigheden kan verdragen. De holocaust overleef je volgens Frankl niet zozeer door lichamelijke sterkte, eerder door je geestelijke bagage.

Vreugdevol voorlezen

Voorlezen geeft de gelegenheid om ontspannend met verhalen in aanraking te komen en een krachtige ouder-kindband te ontwikkelen. Kies best zelf de voorleesboeken mee uit, dingen waar je jezelf in kan terugvinden – boeken die je als kind ook al verslond, bijvoorbeeld. Kies wat boven hun leesniveau, je kan dan geanimeerd voorlezen en af en toe wat uitleg geven. Mijn kinderen zijn er gek van.

Waarom voorlezen aan oudere kinderen? Luisteren naar verhalen doet de mens veel langer dan lezen. Bovendien, volgens onderzoek ‘skipt’ men bij lezen gemakkelijk minder belangrijke woorden, bij voorlezen horen kinderen volledige taal.

Geef ze onvergetelijke momenten, samen of alleen met een boekje

Zelf lezen blijf ook belangrijk – zeker nu, als alternatief op de toxische smartphone. Zorg vooral voor een voorraad kwaliteitsvolle (kinder)literatuur waaruit ze kunnen kiezen. ‘Laat kinderen Willy Vandersteen lezen!’, liever dan nieuwe Suske en Wiskes. Geef ze onvergetelijke momenten, samen of alleen met een boekje.

Liefde voor lezen

School en commercie slagen er maar matig om aan de leesbehoefte te voldoen. Niet alleen omdat ze de fout van het schoolsysteem bestendigen door van leren lezen een technische vaardigheid te maken in plaats van het toe te spitsen op liefde voor echte verhalen. Ook door het aanbod van politiek correcte non-verhalen of door pubers schromelijk te onderschatten en als grote kinderen aan te zien.

Ouders mogen zich niet laten doen. Neem in plaats van de afstandsbediening of de smartphone een boek ter hand en geef zo zelf het voorbeeld. Nog een tip: laat de kinderen je dan niet zomaar storen, want ook voor jou is lezen geen tijdverspilling!

leesmoeilijkheden

Pisa-score lezen daalt: allen naar de boekhandel?