Het was het nieuws van de dag, de media vlogen erop als wespen op een pot confituur: de Belgisch-Rwandese zanger Stromae, alias Paul Van Haver, begon halverwege het achtuurnieuws op de Franse zender TF1 het liedje L’enfer te zingen, als promotie voor zijn nieuwe single.

‘Fantastisch, geniaal, du jamais vu’: de media en vooral communicatie-experts en reclamelui konden hun lof niet op voor deze stunt. Nu had ik toevallig de avond daarvoor een gestreamde opvoering beluisterd van Elektra in de New Yorkse Met, waar Nina Stemme (ja zo heet ze echt) gedurende twee uur ononderbroken op de scène de aartsmoeilijke titelrol vertolkte. Een scènisch-vocale glansprestatie waar je het uithoudingsvermogen van een marathonloper voor moet hebben. Ik vraag me af welke woorden daarvoor van toepassing zijn, als het twee minuten durend neusgeluid (want dat is het eigenlijk) van Stromae in een TV-studio als ‘geniaal’ wordt omschreven.

Belgitude

Soit, over smaken valt niet te discussiëren, de man is een icoon in het genre van het Franse chanson. Arno, alias Arnaud Hintjens, is dat ook, een reutelende dronkaardstem waar ik fysiek onwel van word. Wat beiden ook gemeen hebben is een onmiskenbare affiniteit met de belgitude, het maakt hen mediageniek en onder meer zeer populair bij de Vlaamse openbare omroep.

Het multiculturele imago van Stromae – uitsluitend in het Frans zingend, zoals ook het meeste werk van Oostendenaar Arno trouwens – versterkt deze politiek correcte lijn, en maakt internationaal het statement dat België cultureel vooral Franstalig is, met wat boeren en handelaren in het Noorden die voor de centen zorgen en ’s zondags op café te vinden zijn.

Marketingstunt

Over terug naar het ‘interview’. Natuurlijk was de spontane opwelling in de studio van A tot Z doorgesproken en strak geregisseerd, jammer voor de naïevelingen die dachten dat Stromae zich hier zomaar wat liet gaan. TF-1, van oorsprong een publieke zender, is een privé bedrijf dat aan niemand verantwoording moet afleggen, behalve aan de aandeelhouders. Ook niet als het journaal wordt gebruikt om een nieuwe single te promoten ten gerieve van een zanger en diens label Universal. Noteer dat onze eigenste VRT dat ook wel eens doet met bevriende artiesten of eigen huispersoneel dat bijvoorbeeld een boek heeft gepubliceerd.

mosaert.com

Een modelletje van Stromaes kleding lijn Mosaert (anagram van Stromae)

Paul Van Haver is een slimme jongen met een eigen kledinglijn (Mosaert) die zich bijzonder woke in de markt zet. Hij volgt niet alleen de hype maar creëert ze ook. Samen met zijn echtgenote beheert hij een florissant immobedrijf met standplaats in Los Angeles. De jarenlange adempauze op artistiek vlak, veroorzaakt door een mismeesterde malariabehandeling, had geen nadelige invloed op deze commerciële activiteitenwaaier, eerder integendeel.

Dat is allemaal niet verboden of laakbaar, mensen die goed op de kleintjes letten. En hoe meer er binnen komen, hoe meer besognes. De meeste van onze politieke partijen zijn ook vastgoedbedrijven geworden met dank aan de dotaties. Het plaatst alleen de Stromae-stunt op TF-1 in het juiste kader: dit is als nieuws verpakte reclame, waar werkelijk alle media, tot en met de meest serieuze, kritiekloos in meegingen. Missie gelukt.

Donkere gedachten

Blijft dan de morele verpakking van de Stromae-stunt: zelfmoordneigingen uit de taboesfeer halen. Dat is een serieuze zaak. Iedereen van ons heeft wel eens diep gezeten, ondergetekende niet uitgezonderd, en ik ben de persoon levenslang dankbaar die er op dat moment voor mij was.

Maar ook hier is het eigenlijk stuitend dat de marketingtruc een delicaat thema kannibaliseert. Ik gebruik dat woord, omdat het zeer de vraag is of mensen, vooral jongeren, geholpen zijn door een zanger die van zelfmoord een negatieve hype maakt, onder het motto ‘J’suis pas tout seul à être tout seul’. Mogelijk vergroot het eerder de kans dat iemand naar een fataal middel grijpt, zoals de overmediatisering (‘bespreekbaar maken’) van druggebruik ook beïnvloedbare jongeren de pap in de mond geeft.

Daar zijn historische voorbeelden van, vanaf de zelfmoordgolf na de publicatie van Goethes ‘Die Leiden des jungen Werthers’ (1774) tot ‘Gloomy sunday’, gezongen door Billie Holiday (origineel uit 1933). Influencers die het thema emotionaliseren en zo tot een zelfvervullend statement maken: benieuwd wat een expert als Lieven Annemans daarover denkt. Misschien is zelfmoordpreventie toch eerder een kleinschalig-lokale opdracht voor scholen, verenigingen, jeugdclubs, psychologen en eigenlijk van iedereen die de nood in zijn omgeving voelt, dan voor een zanger met een ‘boodschap’ die in miljoenen huiskamers rolt en ondertussen ook ontelbare malen is bekeken op Youtube.

De pijnlijke ironie van heel de kwestie is dan nog, dat België -en Vlaanderen nog meer dan Wallonië!- Europees bovenaan prijkt inzake zelfmoordcijfers. Over de oorzaak daarvan piekeren sociologen zich suf: het land met het hoogste welvaartspeil, een excellent zorgsysteem, een uitgebreid sociaal zekerheidsstelsel, het hoogste aantal cafés per vierkante kilometer, bevat verhoudingsgewijs het grootst aantal inwoners dat er de brui aangeeft. Hoe kan dat?

Bruto nationaal (on)geluk

Ik zal één suggestie doen: België is geen land om van te houden en er is niets dat ons echt collectief bindt. Daarom worden er Warmste Weken georganiseerd: om de ‘verbondenheid’ te propageren en iedereen ‘te laten zijn wie hij/zij is’. Maar wat betekent dat? Niets. We blijven alleen met z’n allen, exact wat Stromae zingt.

Het ontbrekende wij-gevoel hangt samen met een multiculturele dwangdoctrine die vervreemding in de hand werkt en mensen collectief houvast ontneemt. En daar schuilt een groot contrast met landen als Nederland en Denemarken, die wél kunnen terugvallen op een cultureel cement, een taal, een vorm van zelfbewustzijn die uiteraard niet alle problemen als bij toverslag oplost, maar wel versterkend werkt en individuele veerkracht een boost kan geven. Het is wellicht geen toeval dat Denemarken qua bruto nationaal geluk tot de wereldtop behoort, terwijl er tegelijk hoge eisen worden gesteld qua integratie van nieuwkomers.

Sociale media-cultuur

Deze identitaire uitleg past uiteraard niet in de politiek correcte interpretatie van het suïcidale gegeven. In de media en de popcultuur zal men verder blijven focussen op de zoektocht naar het eigen Ik, – een zoektocht die vreemd genoeg in een groepsdictatuur uitmondt – geholpen door heel het arsenaal van sociale media zoals Youtube en Instagram.

Anders gezegd: het emo-exhibitionisme van Stromae teert net op een sociale media-cultuur die depressie, eenzaamheid en minderwaardigheidsgevoel bevordert. Het zich voortdurend moeten vergelijken met anderen, door influencers allerhande bekogeld te worden met hitserige boodschappen, de vernerding, wegglijden in de virtuele realiteit waarin van echt contact nauwelijks nog sprake is. Deze paradox maakt dat ik niet geloof in de boodschap ‘J’suis pas tout seul à être tout seul’. Ook al klinkt ze oprecht, de clou zit elders. Namelijk in de cultuur die de zanger voor een deel zelf belichaamt en uitdraagt. Altijd onder het gerinkel van de kassa. Geniaal, zonder twijfel.

Wie na het bekijken van de Stromae-act hulp nodig heeft, kan terecht op de Zelfmoordlijn 1813.

L'enfer

Het emo-kannibalisme van Stromae