De breuk binnen de Beatles was totaal. Het dieptepunt werd bereikt toen de rechtbank op Pauls verzoek inging om hun tegoeden tijdelijk te bevriezen. De anderen reden naar de woning van Paul, John gooide bakstenen door zijn ruiten en voerde met George en Ringo een vreugdedansje uit.

Het grote publiek zag vooral dat er een arrogante Japanse naar voren was getreden die John volledig in haar greep kreeg. Het leek duidelijk: Yoko Ono was de boosdoener. Toen dook Linda op en zij kreeg haar deel van de bagger over zich heen. De Beatles waren in de perceptie gesplitst omwille van twee genadeloze vrouwen die bijna als heksen de twee protagonisten betoverd hadden. John – die de publieke belangstelling steeds gehaat had – zocht nu de media op, meer dan ooit. Paul, die algemeen gezien werd als de pr-man van het stel, trok zich in zichzelf terug.

Paul had geleerd dat aangenaam zijn loont

Het was merkwaardig genoeg de meest stabiele van het stel, Paul McCartney, die het felst leed onder de breuk. Hij begon in die periode aan zijn relatie met Linda, die hem gaf wat hij bij Jane gemist had: onverdeelde aandacht. Zij offerde haar eigen loopbaan op. Francie Schwartz, het overgangsliefje tussen Jane en Linda, beschreef Paul in Body Count (1972) als ‘humeurig, grof en puberaal, een kleine Medici-prins die al op heel jonge leeftijd was verwend en op een satijnen kussen was gelegd’. Ze had ongelijk: mother Mary had Paul niet op een satijnen kussen gelegd. Paul was wel altijd een mooi jongetje geweest en zoals vele mooie mensen had hij geleerd dat hij anderen gelukkig kon maken door naar hen te glimlachen.

Paul had daardoor altijd alles van het leven gekregen wat er te krijgen viel. Papa Jim had hem daarin niet proberen te disciplineren, want dat was ook de manier waarop hij zelf altijd in het leven had gestaan. Het gevolg was dat Paul een zeer aangename man bleef, die heel attent voor anderen kon zijn. Tot men hem een strobreed in de weg legde, dan reageerde hij inderdaad als een verwend kind. ‘Jane was de enige die Paul onder controle kon houden,’ schreef Peter Brown. ‘Zij was de enige die zijn onmogelijk ego in toom kon houden zonder hem in zijn fierheid te kwetsen. Zij was in staat om die ene sterke eigenschap in hem te herstellen, die hij verloren was door zijn succes: zijn nederigheid. Jane hield van Paul, ze was zacht en bedoelde het goed, en hij zou een prachtige vader zijn. Maar hij kon voor haar niet alles zijn, zij kon niet in de schaduw leven van een Beatle.’

Paul zocht geen ‘glamour’ meer, maar ‘naturel’

Linda was, voor ze Paul ontmoette, een succesvolle fotografe van celebrities en haalde de cover van het fameuze muziekblad Rolling Stone met een foto van Eric Clapton. Dit talent had ze ten dele aan haar huiselijk milieu te danken. Haar vader was als advocaat gespecialiseerd in de showbusiness. Het was voor haar heel gewoon thuis een Frank Sinatra of Bing Crosby bij het avondeten te treffen. Dat maakte dat zij zich ongedwongen gedroeg in de nabijheid van grote sterren en die ‘naturel’ droeg er toe bij dat die zich bij haar op hun gemak voelden en ontspannen op de foto kwamen.

Die ‘naturel’ verleidde Paul. De meeste mensen die hij ontmoette moesten slikken als ze tegenover een Beatle stonden. Niet zo Linda, die ging al vertrouwelijk om met Eric Clapton, Mick Jagger, Bob Dylan, Jimi Hendrix, Paul Simon, Jim Morrison, met wie zij soms het bed had gedeeld. Daarenboven was ze geen klassieke schoonheid, maar behoorlijk sexy in minirok en vertrouwd met de uitspattingen van de rockscene, zonder daarbij het hoofd te verliezen. (Ze bleef haar hele leven een gebruiker van marihuana, maar als een middel tot ontspanning, niet voor geestesverruiming).

Standenmaatschappij

Bovendien had Linda een dochtertje, Heather. Paul was dol op kinderen en nam snel een vaderlijke rol op zich. (Hij zou haar later adopteren en nooit enig onderscheid maken met zijn eigen kinderen). Ten slotte behoorde Linda tot een belangrijke familie. Dat was voor Paul als social climber uit de working class in de Britse standenmaatschappij een bijkomende troef. Wat hem vooral lijkt te hebben aangetrokken was de ongedwongen manier waarop zij met de gekste toestanden omging, zonder een pose aan te nemen.

Toen ze in Los Angeles aankwam op uitnodiging van Paul, nadat die net Jane had bezocht die als Julia op tour was in de VS, trof ze hem daar met twee liefjes aan, een zwarte en een blanke, met wie hij afwisselend de kamer deelde. (Zijn kompaan Ron Kass noemde dat zijn ‘Black and White Minstrel Show’). Toen ze arriveerde, zette hij ze allebei aan de deur. Linda had daar geen probleem mee. Zij bleef op een soms onbehouwen manier zichzelf. In ruil voor het opofferen van haar loopbaan bezorgde hij haar een opwindend leven.

Paul deed voortaan alles alleen

Hij trok zich enkele maanden terug in Kintyre, een vervallen boerderij die hij zich aangeschaft had in Schotland. Het gevoel drie vrienden te hebben verloren (en vooral dan Lennon) die hem als het ware compleet hadden gemaakt, haalde Paul – die bij iedereen geliefd wilde zijn – onderuit. Hij ging door een diep dal. Zij bleef bij hem en meer nog: zij overtuigde hem ervan dat hij ook zonder de Beatles in het algemeen, en Lennon in het bijzonder, tot grootse muzikale prestaties in staat was. Dat was zijn grote twijfel, dat hij niet meer iemand had to perform with. Hij werd dan vader van Mary – genoemd naar zijn moeder – en herpakte zich.

Hij keerde terug naar zijn woning in St. John’s Wood en nam daar in zijn eentje een complete LP op met relatief primitieve opnameapparatuur. Hij speelde alle instrumenten zelf, bas-, ritme-, lead-gitaar plus piano, drums en percussie. Hij bood die huisvlijt de platenfirma aan onder de titel McCartney. Het was een heel gedoe, want de firma stond net op het punt de tapes uit te brengen van wat een Get Back-lp had moeten worden, die nu onder handen was genomen door Phil Spector, en gelanceerd werd als Let It Be. De lanceringen zouden elkaar beconcurreren, maar toch werden beide albums een succes. De Beatles lagen wel uit elkaar, maar de Beatle-magie was nog niet uitgewerkt.

Als een obsessieve schoolmeester

De bijhorende film Let It Be – die de repeteersessies toonde – werd als waardeloos beschouwd. Paul kwam er, aldus Norman, uit naar voren ‘als een obsessieve schoolmeester die zijn best doet om een onwillig klasje te motiveren’. Dat hij zich het felst beijverd had om de bende samen te houden, werkte nu tegen hem. De commentaar van George op zijn album was vernietigend. In plaats van Paul te prijzen omwille van zijn superieure instrumentenbeheersing, deed hij bezorgd. Hij betreurde het dat Paul zich geïsoleerd had van musici van zijn eigen kaliber ‘zodat hij alleen Linda heeft om hem te vertellen of een nummer goed of slecht is’.

De ‘kleine George’ had, zo zou blijken, een diepe wrok opgebouwd omdat hij zich altijd vooral door Paul betutteld had gevoeld, terwijl hij zich loyaal had ingespannen om uit zijn werk te halen wat erin zat. George zou een rancuneus mannetje blijken te zijn. De kritiek van John op Paul was zo mogelijk nog vernietigender: hij zei niets. Later zou hij zeggen dat hij van dat album bijna een beroerte kreeg en dat Paul definitief de richting van de ‘omamuziek’ was ingeslagen. Hij noemde hem ‘de Engelbert Humperdinck van de rock’.

‘Deuntjesfabriek’

Terwijl zijn lp plus hun gezamenlijk remastered album liepen als een trein, zonk Paul weg in een depressie. Hij kon niet tegen dat ruziemaken. Hij trok zich weer terug in Kintyre, waar hij zich de eerste maanden in de whisky verzoop. Linda bleef aan zijn zijde en dat, plus de kinderen, haalde hem erdoor. Hij begon verbouwingen te doen – hij was van nature een ‘carpenter’ – en voor zijn schapen te zorgen. Toen hij een naam zocht voor een volgende lp werd dat Ram. Vanaf dan werd hij definitief de meest succesvolle ‘deuntjesfabriek’ – in termen van Lennon – sinds pakweg Cole Porter.

John was ondertussen volkomen in de ban gekomen van Yoko Ono. Hij had zich vernederd gevoeld toen Paul, het jongetje van de grammar school, zich in razendsnel tempo inburgerde in de Londense artistieke in-crowd. Hij had aan de kunstacademie een en ander opgepikt over de Parijse avant garde van het interbellum (zo hield hij van James Joyce). Het bleef de kennis van de dilettant, hij had in die tijd aan alles zijn voeten geveegd en was via een watervalsysteem van de artistieke opleiding ‘afgezakt’ naar de grafische afdeling, het letterzetten. Wat hij beneden zijn waardigheid vond. Zodat hij er nog minder van bakte.

De ‘echte’ kunstenares uit New York

Nu keek hij tegen die achterstand aan, en hij miste de energie van Paul om aan te pikken. In dat gat van de psychologische ‘markt’ van John zou Yoko Ono springen. Zij presenteerde zich als de grote kunstenares uit New York die hem de ‘echte’ artistieke wereld zou binnenleiden. In feite zat zij op dat ogenblik volkomen aan de grond.

Maar dat is niet langer het verhaal van Lennon & McCartney, maar van John & Yoko. Een der meest onvoorstelbare psychodrama’s van de twintigste eeuw. Sigmund Freud zou er een steviger kluif aan hebben gehad dan aan zijn beroemde analyse van de paranoïde jurist Daniel Paul Schreber, mede omdat John nog duidelijker zijn eigen ‘case’ autobiografisch gedocumenteerd had in zijn songs en interviews.

(slot)

Let it be

De ‘deuntjesfabriek’ tegenover het psychodrama

Jane stond niet zomaar voor Paul klaar