Het Grondwettelijk Hof (GWH) verwierp de beroepen tegen het Vlaams decreet dat plaatsing en vervanging van stookolieketels verbiedt. Niet enkel was dit het zoveelste activistische arrest, maar het helpt ook de energiearmoede organiseren en de gezinnen richting peperduur aardgas duwen.

In de Europese Unie weerklinkt commentaar op de onafhankelijkheid van het Grondwettelijk Hof in Polen, maar over het politiek benoemde Belgische Grondwettelijk Hof, dat bovendien ex-politici (zonder rechtenstudies zelfs) benoemt, hoort men die kritiek nooit. Niettemin blinkt het Belgische constitutionele hof ook uit in activistische arresten of politiek bestelde visies. Vooral waar het milieu en klimaatthema’s betreft. Het recentste voorbeeld dateert van 10 november 2022.

Het betwiste Vlaams decreet van 22 oktober 2021 verplicht de burger wiens stookolieketel einde levensduur is, de facto om op aardgas over te schakelen. Tel daarbij dat de plaatsing van een dure warmtepomp in een bestaande woning in de praktijk onbetaalbaar of zelfs praktisch onhaalbaar blijkt.

Exploderende aardgasprijs

Johan Mattart, algemeen-directeur van de Belgische Federatie van Brandstoffenhandelaars, verwoordde het als volgt in zijn editoriaal van september 2022: ‘Het decreet begraaft dus de vrije energiekeuze van de Vlaming en zal menig stookoliegebruiker op termijn, wanneer de stookinstallatie einde levensduur is, op aanzienlijke kosten jagen. Naast de nieuwe verwarmingsinstallatie, zullen immers ook heel wat bijkomende kosten moeten worden betaald, onder meer voor het ledigen en verwijderen van de opslagtank, het plaatsen van nieuwe lei- dingen in de woning en de aansluiting op het aardgasnet, die in bepaalde gevallen zeer hoog kunnen oplopen. En dan hebben we het nog niet eens over de exploderende aardgasprijs…’

De Belgische Federatie van Brandstoffenhandelaars, vier stookolieleveranciers en één persoon die zijn woning verwarmt met een stookolieketel, stelden beroepen tot vernietiging in tegen het Vlaams decreet van 22 oktober 2021 dat het plaatsen of vervangen van stookolieketels verbiedt vanaf 1 januari 2022 (tenzij er geen aardgasnet in de straat beschikbaar is).

Het Grondwettelijk Hof dat over die beroepen oordeelt, wordt voorgezeten door de emeritus professor Luc Lavrysen van de UGent. Lavrysen werd voorgedragen door Groen en is al decennia hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Milieurecht. De samenstelling van het Belgische constitutionele gerechtshof bestaat uit voormalige politici en magistraten.

De criteria die de tegenstanders inriepen en die weerhouden werden door het hof om over te oordelen waren het nakijken van de bevoegheidsverdelende regels (dus of het Vlaamse Gewest bevoegd was) en het gelijkheidsbeginsel dat een grondrecht is gegarandeerd door de Grondwet.

Vrij handelsverkeer

Het eerste argument baseerden de klagers op het feit dat het decreet eigenlijk een verbod op de plaatsing van stookolieketels inhoudt. Dat betekent marktuitsluiting en dat valt onder de bevoegdheid van de FOD Economie of de federale overheid. Het hof gebruikte echter de beperkte uitzonderingen op het verbod om te beweren dat het geen marktuitsluiting is en dus wel degelijk geen federale bevoegdheid.

Op het tweede argument, dat het verbod de bezitters van stookolieketels discrimineert en het vrij handelsverkeer en de vrijheid van ondernemen belemmert, reageerde het Grondwettelijk Hof zeer activistisch: ‘Het Hof oordeelt dat milieu- en klimaatbescherming legitieme doelstellingen zijn van algemeen belang die beperkingen op het vrije verkeer van goederen kunnen rechtvaardigen.’ Deze ideologische redenering die een vaag algemeen belang boven fundamentele grondrechten als burger stelt is symptomatisch voor arresten van het Grondwettelijk Hof onder voorzitterschap van Luc Lavrysen.

De verdere argumentatie van het hof leest als een pamflet van de klimaatactivisten. In plaats van constitutionele of staatsrechtelijke argumenten of mensenrechten pakte het hof uit met: ‘Uit een voorafgaande wetenschappelijke studie van de decreetgever blijkt dat in 2019 stookolie in het Vlaamse Gewest een aandeel van 35% had in de broeikasemissies van gebouwen en een aandeel van 10% voor broeikasemissies die niet onder het Europees emissiehandelssysteem vallen. Voorts toon die wetenschappelijke studie aan dat de uitfasering van stookolieketels een aanzienlijke bijdrage kan leveren tot de Vlaamse emissiereductie op korte en lange termijn en de emissiefactor voor stookolie aanzienlijk hoger is dan die voor aard-, propaan- en butaangas. De decreetgever kon dan ook besluiten dat een loutere aansporing via premies en sensibilisering niet zou volstaan en ervoor kiezen in een eerste fase enkel stookolieketels uit te faseren.’

Bizar is dat dat laatste zinnetje in het persbericht van het hof eigenlijk de redenering over de bevoegdheidsverdeling en de marktuitsluiting tegenspreekt. ‘Enkel stookolieketels uitfaseren’, klinkt verdacht veel als marktuitsluiting.

EnergyVille

Die wetenschappelijke studie voor de Vlaamse regering roept toch enkele bemerkingen op. Of de overstap van stookolie op aardgas het klimaat ten goede komt, is maar zeer de vraag. Uit de wetenschappelijke levenscyclusanalyse (LCA), uitgevoerd door RDC Environnement, bleek duidelijk dat verwarmen op aardgas niet milieuvriendelijker is dan verwarmen op mazout. Het is zelfs slechter. Die studie onderging een peer review door professoren aan de universiteiten van Leuven en Luik en door het ingenieursbureau Deplasse. De conclusies van de studie werden bevestigd. Nochtans trok de ‘expert’ van de Vlaamse regering EnergyVille dit in twijfel.

Op 21 mei 2021, datum waarop het voorstel van decreet officieel werd neergelegd, stemde de Vlaamse regering in met de toekenning van een subsidie van 3 miljoen euro aan… EnergyVille. De ironie is dat EnergyVille eerst bij de Vlaamse minister voor Omgeving en Energie Zuhal Demir (N-VA) was komen bedelen en te horen kreeg dat EnergyVille vol zit met CD&V’ers, dus dat ze dat beter onder elkaar konden regelen. Zo kreeg EnergyVille zijn 3 miljoen euro van Jo Brouns (CD&V) minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale Economie en Landbouw.

Mattart suggereerde in zijn edito dat de voorzitter van Publigas, Andries Gryffroy (N-VA), dat hoofdaandeelhouder is van distributienetbeheerder voor aardgas Fluvius en die tevens een bestuursmandaat bekleedt bij gasinvoerbedrijf en gaspijpleidingenbeheerder Fluxys, ‘de pen heeft vastgehouden bij de opstelling van het ontwerp van decreet’.

Ideologische tirade

Het hof verwierp ook de kritiek dat het verbod discrimineert. Wederom met een ideologische tirade: ‘Het principiële verbod op de plaatsing en de vervanging van stookolieketels heeft positieve effecten op de vermindering van broeikasgasemissies en de bescherming van de bodem.’

Bovendien produceerde het hof ook een drogreden door te stellen dat ‘door de mogelijkheid te bieden over te schakelen op aardgas, beoogt de decreetgever een economisch haalbaar alternatief aan te bieden aan eigenaars van stookolieketels’. Dat laatste is volgens de eerste de beste chauffagist onzin. Het volstaat de prijzen te bekijken bij groothandels zoals Van Marcke.

Momenteel is aardgas maar eventjes dubbel zo duur als stookolie. De leveringszekerheid van stookolie is ook beter dan die van aardgas. Bovendien moet stookolie niet door pijpleidingen van een monopolist komen, maar kan de klant een tankwagen naar keuze laten voorrijden en bij elke levering verschillende leveranciers om een offerte vragen.

Het strafste aan het hele decreet tegen stookolieketels is dat de Vlaamse regering zelfs nooit alternatieve brandstoffen zoals de niet-fossiele pure plantaardige olie in overweging nam, maar doodleuk de stookketels verbood. Die hernieuwbare brandstoffen hebben lagere emissiewaarden, maar waren tot voor kort duurder omdat de federale overheid daar dezelfde taksen en accijnzen en zelfs 21% btw op heft, net als bij stookolie.

Niettemin is het onverdedigbaar dat een vaag algemeen belang rond juridisch onbestaande of betwistbare klimaatbeweringen door het Grondwettelijk Hof boven grondrechten van burgers en rechtspersonen verkozen wordt.

levenscyclusanalyse

Verbod op mazoutketels: hoe klimaatactivistisch is het Grondwettelijk Hof?

Li-ion-autobatterij verslindt grondstoffen