Toen Donald Trump tijdens een rally in Milwaukee begon te foeteren op een defecte microfoon, en aankondigde dat hij de technicus van dienst een pak rammel zou geven, zelfs deed alsof hij de micro ging pijpen, wist ik het zeker: deze man gaat met vlag en wimpel de verkiezingen winnen. Dit is namelijk meta-humor van de bovenste plank, waarin de toekomstige president als stand-up comedian macht uitstraalt én tegelijk parodieert. Breekt een nieuw type van politicus hier door? En wat is de achtergrond van deze metamorfose?

Trump krijgt het aan de stok met een micro. (js)

De Amerika-kenners verdringen zich nu uiteraard om de zege van Trump te duiden. Het zal wel zijn dat Joe Sixpack, zoals de doorsnee-Amerikaan wordt genoemd, baalt van het woke-gedoe en wakker ligt van de stijgende levensduurte. Dat hij het met [migratie gehad heeft, het principe van ‘safety first’ huldigt, en vindt dat ze in Oekraïne maar hun eigen boontjes moeten doppen. Maar het ideologische aanbod van het trumpisme zou onwerkbaar zijn zonder de figuur zelf. En die draait helemaal rond de antipolitieke grondstroom, het breed gedragen besef -ook bij ons- dat het allemaal leugenaars en zakkenvullers zijn.

De haat tegen de elites is finaal uitgekristalliseerd tot een scenografie van de ontluistering, gekruid met groteske humor en zo plat mogelijke schuttingtaal

Zoiets gewoon verkondigen, is banaal en afgezaagd. Donald Trump doet het anders, en daar moet je waarlijk een groot talent voor hebben: hij komt naar voor als de absolute karikatuur van het politieke dier. Hij vergroot alles, maakt alles belachelijk, liegt en fantaseert erop los, maakt zich kwaad op een microfoon, verzint iets over migranten in Springfield die katten en honden vangen om ze op te eten… maar het is net dat waar de gekwelde, verbitterde burger naar zocht: een vuilgebekte superperformer die het politieke theater totaal desublimeert, en verlost van het moreel-hypocriete aura waar de Democraten zo in uitblonken.

Voer voor psychologen allicht. Tegenstanders noemen het populisme, of zelfs fascisme. Ze dwalen. Donald Trump, zelf een steenrijke zakenman door afstamming, zoekt de ondergrenzen van de taal op en vertolkt het totale foertgevoel. De afkeer van het politieke establishment en de deep state -wat dat concreet ook moge zijn- is zo groot, dat mensen maskers willen zien vallen. En dan krijgen ze een man voor zich die daar ook voor zorgt, en de politieke retoriek uitkleedt tot op het bot. De haat tegen de elites is finaal uitgekristalliseerd tot een scenografie van de ontluistering, gekruid met groteske humor, hyperbolen en zo plat mogelijke schuttingtaal.

Groen lachen

Kamala Harris. (js)

Voor een alien, die niet weet wat er gaande is, of een decennium geslapen heeft, moet dit bijna absurd overkomen: de urenlange rally’s vol small talk en beschimpen van de tegenstander, de ondernemer-miljardair Elon Musk die rond hem hangt als een Raspoetin, de dreigende processen, het tart allemaal het klassieke beeld van de integere, moreel hoogstaande politicus. Wij weten echter dat deze moral highground maar schijn is, een hoogstandje van hypocrisie. En dat de lachende, sympathiek ogende, zogezegd dienstbare politicus (m/v) nog de grootste smeerlap is.

Trump is op zijn best als hij quasi-serieus de zotste dingen zegt: echte komieken houden zich in de plooi, humor wordt droog geserveerd. Kamala Harris is het omgekeerde: ze lacht heel de tijd, terwijl ze helemaal niet grappig is

Alleen al de mimiek van de twee kandidaten sprak boekdelen. Trump is op zijn best als hij quasi-serieus de zotste dingen zegt: echte komieken houden zich in de plooi, humor wordt droog geserveerd. Kamala Harris is het omgekeerde: ze lacht heel de tijd, terwijl ze helemaal niet grappig is, en het meer op een grimas lijkt. Groen-covoorzitter Nadia Naji probeerde ook zoiets uit haar gezicht te persen: de eeuwige glimlach, waarbij iedereen dacht: wat valt er nu in godsnaam te lachen? Het is de tandpasta-smile die zelfs in de reclame gedateerd is, en waar alleen politici met slechte coaches nog mee proberen uit te pakken.

Ik denk dus dat Trump de verkiezingen heeft gewonnen omdat hij Trump is. Net omdat hij de klassieke politicus parodieert, beroert hij een essentiële antipolitieke snaar, én maakt zich tegelijk onkwetsbaar voor de beroepsklasse van cartoonisten, de lieden die zich met het potlood focussen op klassieke machthebbers.

Exit de cartoon

Boris Johnson: de man die Trump echt begrijpt. (js)

Voor deze klasse van komische pennenridders is Donald Trump definitief immuun. Hij is namelijk veel grappiger en grotesker dan eender welke poging om satire te bedrijven. Ooit was de Turkse president Erdogan razend omdat een cartoon hem afbeeldde als iemand die het Twittervogeltje neukt. Zo’n reactie is zwak, en prikkelt de verbeelding van cartoonisten nog extra.

Politici hebben dat al lang begrepen, en neutraliseren de dissidente dimensie van de spotprent door er zelf mee te lachen of zelfs in hun bureau op te hangen. Dat was ook het geval in de eindejaarsconférences van Geert Hoste, waar ze het zelfs als een eremerk beschouwden van door de humorist gehekeld te worden. Prima publiciteit.

Hij acteert als een hoofdpersonage uit een groteske film, en creëert net daardoor met zijn publiek een unieke band waar de verbijsterde doorsnee politicus alleen maar van kan dromen

Maar met het fenomeen Trump is ook deze schijnvertoning achterhaald. Hij is gewoon straffer dan elke karikatuur, en verwijst de cartoonisten naar een werkloosheidsuitkering. Hij acteert als een hoofdpersonage uit een groteske film, en creëert net daardoor met zijn publiek een unieke band waar de verbijsterde doorsnee politicus alleen maar van kan dromen.

De gelijkenis met die andere clown-politicus, Boris Johnson, is treffend. In diens pas verschenen memoires, door Harry De Paepe hier besproken, beschrijft de Britse ex-premier de door hem bewonderde Trump als ‘een reusachtige opgeblazen persoonlijkheid’. Dat klopt perfect. Zelf is Johnson dat namelijk ook, of om het met de woorden van De Paepe te zeggen: ‘een slimme karikatuur’.

De disruptieve schandaalpoliticus breekt heel de reguliere democratische façade open, en domineert als superkarikatuur de debatten. Nu zo’n geniale demagoog echt de wereldpolitiek gaat domineren, is het afwachten waar de grap ophoudt en de ernst begint. Gaat Trump ook de micro pijpen in Moskou en Peking? Of krijgen we een nucleair feestje? Vervolg van de show na de pauze.

levensduurte. Dat hij het met [migratie

Donald Trump, de man die grappiger is dan zijn eigen karikatuur