Vijf organisaties waaronder de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) beschuldigen in een brief aan Europees Commissaris voor Justitie Didier Reynders de Vivaldiregering van misleiding. De federale regering heeft aan de Europese Commissie laten uitschijnen dat België openbaarheid van bestuur afdwingbaar wil maken, terwijl een wetsvoorstel van diezelfde regeringsmeerderheid dat net niet doet. De Europese Commissie ziet vooruitgang waar er geen is.

Herinnert u zich het nieuws van vorige week dat de Brusselse journalist Claude Archer een corruptieklacht tegen Frank Vandenbroucke (Vooruit) heeft ingediend bij de federale gerechtelijke politie? Vandenbroucke houdt nieuwe wetgeving tegen over openbaarheid van bestuur omdat hij daarbij zijn covidmails zou moeten vrijgeven aan Het Laatste Nieuws. Een belangenconflict, vindt Archer dat.

Die zaak ontwikkelt zich nu verder. Tot op Europees niveau. Vijf organisaties, waaronder Transparencia.be van journalist Claude Archer en de Vlaamse Vereniging van Journalisten, beschuldigen nu niet alleen Frank Vandenbroucke van malversaties, maar de hele Vivaldiregering.

‘Enige vooruitang’?

Wat zeggen de vijf concreet? Dat er in een rapport dat de Europese Commissie begin juli publiceerde over de vooruitgang van de rechtsstaat in België, geschreven staat dat er in ons land ‘enige vooruitgang’ is geboekt in het dossier rond openbaarheid van bestuur.

Volgens de Europese Commissie lopen er immers ‘initiatieven’ van de regering die de Belgische Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB) binnenkort een bindende adviesrol zullen geven. Een grote verandering tegenover nu. Want als de CTB nu een federale instelling of een ministerie adviseert om bepaalde bestuursdocumenten vrij te geven, dan mogen administratie of kabinet dat advies negeren. Een wetsvoorstel moet daarin verandering brengen. Enige vooruitgang, vindt Europa dat.

Slecht Engels

Maar het is niet duidelijk hoe de Europese Commissie tot die optimistische conclusie komt. In een schriftelijke conversatie met de Europese Commissie schreef de vertegenwoordiger van de federale regering – in slecht Engels, en behoorlijk wollig – dat de CTB beslissingsmacht geven niet door iedereen als een goed idee wordt gezien. Lees: het is absoluut geen uitgemaakte zaak dat een beslissend CTB er komt. Wel werkt de regering aan nieuwe transparantiewetgeving in meerdere fases, zo klinkt het nog. Zonder daar verder op in te gaan.

De vertegenwoordiger van de federale regering zei aan Europa ook dat het beter is wanneer administraties zelf het laatste woord krijgen om bestuursdocumenten al dan niet vrij te geven. Omdat zij daarvoor het best geplaatst zijn.

Er zijn dus twee mogelijkheden: ofwel heeft de Europese Commissie het Belgische antwoord eenzijdig geïnterpreteerd als structurele vooruitgang van de rechtsstaat in België. Ofwel heeft de Belgische regering de Europese Commissie met haar wolligheid misleid. De VVJ en de vier overige organisaties denken het tweede.

Reynders

Maar liefst vijf organisaties trekken daarom aan de alarmbel: naast de VVJ en Transparencia.be ook Cumuleo.be, de Franstalige journalistenbond, de Franstalige Ligue des Droits Humains en de Franstalige vereniging van archivarissen.

Zij schreven een brief naar de Europese Commissaris voor Justitie, de Franstalige liberaal Didier Reynders, en naar de ondervoorzitter van de Europese Commissie, Věra Jourová. In die brief proberen zij met de bewuste wetsvoorstellen en amendementen aan te tonen dat Europa zich om de tuin heeft laten leiden en dat er geen sprake is van enige vooruitgang.

Het zit de betrokken organisaties ook erg hoog dat de Belgische regering aan de Europese Commissie heeft laten uitschijnen dat ‘slechts enkele belanghebbenden’ in België wakker liggen van bestuurstransparantie. De vijf organisaties wijzen erop dat zij in het verleden constructieve voorstellen hebben geformuleerd tegenover de regering om de Belgische transparantiewetgeving te verbeteren. Net zoals ze dat gedaan hebben om de Vlaamse, Brusselse en Waalse transparantiewetgeving te verbeteren, daar wel met positief resultaat.

Overzomeren

Wat er ook van aan is, de Belgische regering heeft totaal geen zin om de CTB beslissingsmacht te geven. Amendementen van de oppositie om de CTB beslissingsmacht te geven, werden enkele weken geleden in het parlement nog weggestemd. Sterker nog: minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) heeft toen expliciet toegegeven dat dergelijke bestuurstransparantie te veel geld kost en “België voor complexe juridische uitdagingen stelt”.

Impliciet erkent de federale regering de beschuldigingen van de vijf organisaties die naar Europa zijn gestapt overigens wel. Eergisteren 12 juli moest het federale wetsvoorstel zonder beslissingsmacht voor de CTB verder worden besproken in de Commissie Binnenlandse Zaken in het parlement. Om daarna nog voor het zomerreces te worden goedgekeurd.

Dat is niet gebeurd: het voorstel is niet op de agenda gezet en wordt zo naar alle waarschijnlijkheid over de zomer getild.

Ligue des Droits Humains

Journalistenbond en Transparencia: ‘Vivaldi-regering heeft Europa misleid’