Het is gebeurd: Joe Biden is verkozen tot president van de Verenigde Staten. In New York gingen immense massa’s de straat op om Trumps verlies te vieren. Over de wolkenkrabbers van de metropool weerklonk een daverende applaus, het leek wel het einde van een film. Ten langen leste had het fatsoen gezegevierd.

Onder de jubelende reacties sprong er eentje uit. Van Jones, commentator bij CNN en in een vorig leven adviseur van Obama, zette met tranen in de ogen zijn gedachten op een rijtje: ‘It’s easier to be a parent this morning. It’s easier to tell your kids character matter. It matters. Telling the truth matters. Being a good person matters.’

Het verschil met België

Ik ben een criticus van overdreven aandacht voor de Amerikaanse verkiezingen. Noch vind ik de vergelijkingen tussen Trump en de extreemrechtse partijen van Europa terecht. Zwarte, bruine en gele mensen zijn volwaardige Amerikanen. African-Americans, Asian-Americans, Mexican-Americans, maar onbetwistbaar Americans. Hier zullen allochtonen nooit echte Belgen worden.

Maar even, heel even, voelde ik het gewicht van Jones’ pijn op mijn schouders wegen. Even voelde ik zijn lijden achter mijn oogkassen drukken. Het is gemakkelijk om nu een cynicus te zijn. Om krantenkolommen vol te schrijven met analyses over de bestendigheid van het populisme, het falen van de Democraten en de verdeeldheid in de samenleving. Dat wil ik vandaag niet doen.

Vandaag wil ik heel even een romanticus zijn, een wollige gutmensch. Vandaag wil ik vieren dat er nog mensen zijn die niet haten wat hen vreemd lijkt. Die niet willen vervolgen wat ze niet begrijpen. Die samen met Lady Liberty aan de hele wereld verkondigen: ‘Give me your poor, your tired, your huddled masses, yearning to breathe free!’

Men vraagt mij soms waarom ik zo bitter klink, zo militant, zo combattief. Het is omdat racisme pijn doet. Ontzettend veel pijn. Dat proberen we soms te verhullen door ons sterk te maken, door te doen alsof we er ons niets van aantrekken, maar dat is niet waar. Het steekt elke keer weer. En vaak slaat die pijn om in verbittering.

‘Elke dag word je wakker en zie je die tweets. En je gaat naar de winkel en mensen die bang waren om hun racisme te tonen worden gemener en gemener. En je maakt je zorgen om je kinderen, en je maakt je zorgen op je zus. Kan ze gewoon naar de winkel gaan en achteraf in haar auto stappen zonder dat iemand wat tegen haar zegt?’

Erkenning werkt

Woorden zijn niet onschuldig. Ze zijn het podium van onze verbeelding, de vertolkers van onze hoop en de motor van onze passies. Ze kunnen ons ook helen, bij elkaar brengen. Als de premier van Groot-Brittannië op het suikerfeest de islamitische dokters en verplegers dankt die hun leven riskeren in de strijd tegen corona, dan beweegt dat mij, ik die aan de andere kant van het Kanaal woon, tot tranen. Voor sommigen zal dat allicht vreemd lijken. Maar het gevoel dat je erkend wordt, dat iemand hogerop gewoon zegt dat je er mag zijn en niet dat je weg moet, maakt een wereld van verschil.

Hoe vaak heb ik wel niet gehoord van goedbedoelende mensen dat we ons niets moeten aantrekken van de roeptoeters op Twitter, van de Filip Dewinters en Theo Franckens van deze wereld. Ik vertel u, in eer en geweten, dat ik dat niet kan. Als ze mijn mensen voor de zoveelste keer aanvallen of denigreren, dan snijdt dat als een mes door mijn ziel. Hier stehe ich, ich kann nicht anders.

Er zijn lieden die beweren dat deze houding polarisatie in de hand werkt. In Vlaanderen heten ze Jonathan Holslag en Mia Doornaert, die ons als de stem der redelijkheid worden gepresenteerd door de media. We moeten de hand reiken naar de andere kant, zeggen ze. Maar hoe kan ik de hand reiken naar mensen die erop spugen? Hoe kan ik iemand omhelzen die mij onzichtbaar wil maken? Hoe kan ik houden van wie mij haat? Als het polariserend is dat ik besta, moet ik dan verdwijnen?

Onze tranen

De tranen van Jones zijn onze tranen, zijn opluchting is onze opluchting. Eindelijk zijn er weer gevolgen voor slecht gedrag. Eindelijk is haat niet ongestraft gebleven. Eindelijk werd een beetje fatsoen hersteld. Heel even lijkt die o zo mooie belofte waarmee Amerika ter wereld kwam weer haar betekenis hervonden te hebben: ‘We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain inalienable rights, that among these are life, liberty and the pursuit of happiness.’

links-rechts polarisatie

Het falen van vrijemeningshater Vincent Van Quickenborne

De tranen van Jones