In 1990 kende de economie van Canada een zware recessie met een periode van zwakke productiviteitsgroei en uit de hand gelopen loonstijgingen. Het bruto binnenlands product (bbp) daalde met 3 procent en de werkgelegenheid werd zo zwaar getroffen dat ze pas zeven jaar later begon te herstellen. De totale overheidsschuld overtrof voor het eerst 100 procent van het bbp. Welke lessen zijn er te leren uit wat er toen gebeurde?

De politiek van Canada had tot midden jaren ’90 nauwelijks de ruggengraat om in te grijpen, maar dat veranderde in 1995. Wat zorgde ervoor dat het zieke kindje van Noord-Amerika plots wel van aanpakken wist? De adjunct van de toenmalige minister van Financiën vertelde me enkele jaren geleden dat de roep voor verandering niet kwam van de Canadese elite, maar vanuit de bevolking. Enkele schokkende ervaringen openden de ogen van de mensen, ze wisten dat het zo niet verder kon.

Het Internationaal Monetair Fonds dreigde ermee dat het land zijn status zou verliezen als een van de sterkste economieën. Kredietwaardigheidsbeoordelaars verlaagden de rating en The Wall Street Journal publiceerde een staalhard artikel dat het land een bananenrepubliek zou worden als het niet ingreep. Dat kwam zwaar aan in Canada omdat het land zich sowieso altijd afmeet tegenover zijn grote broer: de Verenigde Staten.

Woede

Ooit sprak ik met een bekend econoom die in het begin van zijn loopbaan net in die periode werkte op het Canadese ministerie van Financiën. Hij stelde dat een cruciale factor voor het keerpunt in de situatie de stijging van de rente vormde. Veel van de gewone Canadezen hadden een hypotheek met variabele rente. De situatie op de obligatiemarkt had dus een directe impact op de kosten van het levensonderhoud van de bevolking. Daardoor ontstond snel druk op de politiek om in te grijpen.

De minister maakte duidelijk dat uitzonderlijke tijden uitzonderlijke maatregelen vergden en dat het niet meer het moment was voor spitsvondigheden

Het toeval wil dat de schoondochter van mijn gesprekspartner tolk was voor het regeringskabinet in die tijd. Zij moest dan ook de cruciale vergadering tolken waarin de eerste minister de ernst van de situatie besprak. Hij maakte duidelijk dat uitzonderlijke tijden uitzonderlijke maatregelen vergden en dat het niet meer het moment was voor spitsvondigheden.

De eerste vakminister aan wie hij een besparingspakket oplegde, maakte grote bezwaren. In elk ander departement was dat best mogelijk, maar niet in zijn portefeuille. Na de derde minister op rij die een dergelijk betoog afstak, ontstak de premier in woede. Als nu nog iemand met allerlei excuses afkwam, zou hij onmiddellijk een persbericht uitsturen over het ontslag van de desbetreffende minister. De regeringsmaatregelen leidden tot een daling van de overheidsschuld van 68 procent van het bbp in 1995 tot nauwelijks 30 procent. Naast een belangrijke pensioenhervorming werd het stelsel voor werkloosheidsverzekering herschikt en werden bedrijfssubsidies zo goed als afgeschaft. Dat allemaal door een linkse regering.

Kantelpunt

Politici denken dat de bevolking hen vooral beloont als ze beloven dat de bomen tot in de hemel groeien. We kunnen ons afvragen in welke mate die episode uit de Canadese politiek ons iets kan zeggen over de Belgische situatie. De realiteit bij ons is dat een Belgische eerste minister niet de macht heeft om buiten ministers van zijn eigen partij, een regeringslid zomaar te ontslaan.

Door het beleid van de Europese Centrale Bank waren er de voorbije jaren slechts kleine verschillen tussen de rentetarieven op overheidsschuld in Europa. Dat zorgde er mee voor dat slechts een minderheid overtuigd lijkt dat het onder controle brengen van de schuldgraad van ons land bij de topprioriteiten hoort. De extreme liquiditeitsoperaties van het afgelopen decennium door de centrale bank zijn met de terugkeer van inflatie de volgende jaren niet meer voor herhaling vatbaar.

Op dit moment lijkt zo’n ‘Canadees kantelpunt’ nog niet aan de horizon te ontdekken. Is de tijd rijp voor een werkelijke ommekeer?

liquiditeitsoperaties

Op weg naar een kantelpunt