Via omwegen spelen Duitse politieke denktanks een steeds belangrijker rol in de Belgische, Franse en Europese publieke opinie. De Duitse overheid betaalt bijna elke politieke partij een denktank. Op hun beurt betalen en sturen die denktanks studies en acties in andere landen zoals België. Bijvoorbeeld een internationale campagne tegen Belgische en Franse kerncentrales.

Over de politieke denktank van de Duitse groene partij is in Frankrijk recent veel verontwaardiging ontstaan omwille van politieke inmenging in het Franse politieke en economische leven. De met Duits belastinggeld betaalde denktank zou de Franse kernenergiesector ondermijnen. Doelwit nummer één is staatsbedrijf EDF. De Fransen ontwaren daarin de hand van de Duitse regering die jaloers of zelfs vijandig zou zijn.

De Franse reactie blijkt niet ongegrond. De helft van het geld van de groene politieke denktank wordt uitgegeven in het buitenland. Dat staat op de website van het Parijse kantoor van de Heinrich-Böll-Stiftung. De website meldt: ‘Dit deel is gefinancierd door het ministerie van buitenlandse zaken en het ministerie voor economische samenwerking en ontwikkeling. Zij houden toezicht op uitgaven omdat projecten moeten voldoen aan precieze regels’. De bevoegde minister is de groene politicus Robert Habeck.

Duitsland denktankland

De invloed van die Duitse denktanks is in niets te vergelijken met de bescheiden voorbeelden in Vlaanderen. Denktanks bepalen in Duitsland nadrukkelijk de politieke agenda, het publieke debat en het beleid. Met tientallen miljoenen euro per denktank sponsort de Duitse overheid twee soorten denktanks: onafhankelijke en partijpolitieke. Daarnaast zijn er in Duitsland ook nog privé-denktanks zoals de Bertelsmann Stiftung van het gelijknamige media-imperium.

Maar de partijgebonden denktanks spelen een almaar grotere rol binnen en buiten Duitsland, volledig betaald met belastinggeld.

Rijke partijgebonden denktanks

Alle politieke denktanks zijn juridisch stichtingen, een soort vzw eigenlijk. In 1986 besliste het Grondwettelijk Hof van de Bondsrepubliek dat partijgebonden stichtingen door de staat mochten worden gefinancierd. In ruil voor politieke vorming, vond het Hof, zou dit bijdragen tot duurzaam pluralisme. Eén uitzondering: er is geen geld voor de Desiderius-Erasmus-Stiftung, de denktank van het rechtse AfD (Alternative für Deutschland.)

De andere partijgebonden denktanks zijn uitgegroeid tot indrukwekkende, rijke denk-machines. De sociaaldemocratische Friedrich-Ebert-Stiftung is er een van. De rijkste is de christendemocratische Konrad-Adenauer-Stiftung. De Beierse christendemocraten hebben hun eigen denktank, de Hanns-Seidel-Stiftung die zelfs kantoren heeft in Washington, Moskou en Brussel. Ten slotte zijn er ook nog de liberale Friedrich-Naumann-Stiftung, de groene Heinrich-Böll-Stiftung en de ex-communisten van die Linke hebben de Rosa-Luxemburg-Stiftung (RLS).

De financiering van dat alles kostte de Duitse belastingbetaler in 2022 maar liefst 600 miljoen euro. Daarnaast krijgen ze ook geld voor studiewerk in opdracht van de federale regering en van de Bondsdag. Het aantal personeelsleden schommelt tussen 200 en 670 werknemers.

Het hoofdkantoor van de Heinrich Böll Stiftung staat in Berlijn (foto), de Belgische afdeling zit aan de Luxemburgstraat in Elsene.

Groene denktank is internationale motor achter groene partijen

De Heinrich-Böll-Stiftung, waar de controverse om gaat, had in 2022 een budget van ruim zeventig miljoen. De helft van dat bedrag geven ze uit in het buitenland. De Duitse groene denktank is dus een belangrijke speler in de politiek van andere EU-landen.

De Heinrich-Böll-Stiftung co-financiert bijvoorbeeld veel documentaires over klimaatvraagstukken of tegen kernenergie. Ze is ook de grootste financier van de Green European Foundation, de verzameling denktanks van andere groene partijen in de EU. Zoals Etopia van Ecolo, of Oikos van Groen.

Duitse groene debatfiches als exportproduct

De grootste kritiek in Frankrijk komt van economen die beweren dat de Franse vestiging van de Heinrich-Böll-Stiftung de Franse nucleaire sector wil ‘kelderen’. Via rapporten waarin ze uitleggen dat kernenergie ‘een energie uit het verleden’ is, of een ‘bodemloze geldput met ernstige veiligheidsrisico’s die afgeschaft moet ten voordele van hernieuwbare energie’. Elders gaat het over het vermeend gebrek aan economische leefbaarheid van kernenergie.

Zeer opvallend was ook nog een studie uit 2021, Nucléaire: la France à l’heure du choix. De framing was daar dat de toplui van uitbater EDF koppig en gek waren. De verlenging van kernreactoren zou zeer riskant zijn. Nucleair afval zou te grote omvang aannemen. Kernenergie zou geen toekomst hebben, want 100% hernieuwbaar is mogelijk. Het Duitse voorbeeld om kolen- en kerncentrales te sluiten toonde hoe het moest. De energietransitie zou burgers mede-eigenaar van de energie maken.

De aandachtige lezer herkent hier allicht de debatfiches van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) over de Belgische kerncentrales.

Cultureel tegenoffensief

In maart van dit jaar wordt er zelfs opgeroepen tot cultureel tegenoffensief tegen de toenemende positieve perceptie van kernenergie in Frankrijk. Afgelopen mei deed de denktank dat nog eens over, deze keer samen met Greenpeace.

Een ander belangrijk wapen van de Heinrich-Böll-Stiftung zijn studiebeurzen. In Duitsland maar ook elders worden maar liefst 1650 doctoraatsstudenten gefinancierd. De denktank geeft de voorkeur aan vrouwen en studenten met migratieachtergrond.

De vestiging van de groene denktank in Brussel telt twintig medewerkers. Als EU-lobbykantoor bespelen ze de media. Begin oktober reiken ze bijvoorbeeld een Climate Disinformation Media Fellowship uit. Een beurs van 2800 euro om tussen 11 oktober en 30 november drie artikels te schrijven en op de sociale media van de denktank actief te zijn.

De vraag die zich opdringt is: hoe actief zijn groene en andere Duitse partijgebonden denktanks verder nog in België en Europa?

lobbykantoor

Duitse denktank ijvert tegen Belgische en Franse kerncentrales

Twitter ontslaat Brusselse lobbyisten