De Amerikaanse index voor de consumptieprijzen nam in de twaalf maanden tot april 2021 met 4,2% toe. Plots gingen er allerlei alarmbellen rinkelen. Volgens sommigen zijn we nu echt weer vertrokken voor een periode van hogere inflatie. Maar men spreekt gelukkig nog niet over inflatiecijfers van boven de 10% zoals het geval was in de jaren 70-80. Anderen stellen echter dat de opstoot slechts tijdelijk is. En dat de prijstoename zal afzwakken. Welke zijn nu de voornaamste factoren die het inflatiedebat beheersen? We geven hieronder een overzicht.

Verstoorde supply chain

We hebben reeds een paar keer gewezen op het feit dat door de globalisering de productie van cruciale onderdelen zoals computerchips gedelokaliseerd was naar Azië. Dit kwam het afgelopen jaar sterk tot uiting toen de lockdowns overal productiestoringen teweeg brachten. Denken we maar aan wat er nu in Indië gebeurt, waar de pandemie de afgelopen maand catastrofale proporties heeft genomen. En het gaat om diverse producten: fietskaders, hout, allerlei chips… Dit tekort van aanvoerlijnen leidt althans tijdelijk tot schaarste, en tot hogere prijzen.

Sterke stijging grondstoffenprijzen

We staan voor een toekomst waarin de vraag naar fossiele energiebronnen zoals olie, steenkool en aardgas zal afnemen. Anderzijds zullen we meer metalen nodig hebben voor elektrische wagens, zonnepanelen windturbines, elektriciteitsnetten… Dit alles om de opwarming van onze planeet een halt toe te roepen. In deze context zal de vraag naar lithium, grafiet en kobalt exploderen. Dit geldt ook voor koper. Blijkbaar zitten er volgens het Internationaal Energieagentschap genoeg grondstoffen onder de grond, maar men moet wel de nodige investeringen doen om ze te ontginnen.

Op het ogenblik is er reeds een sterke stijging van allerlei metaalprijzen aan de gang. Enerzijds als gevolg van de toegenomen vraag na de coronadip. Anderzijds ook als gevolg van het feit dat de mijnbouwers de laatste 10 jaar veel minder geïnvesteerd hebben in het opzetten van nieuwe ontginningen en overnames. De prijs van ijzererts is nu 207 USD per ton, tegenover 40 USD in 2016! De koperprijs schommelt nu rond 10.000 USD per ton na een dieptemunt van 4.800 USD eind maart 2020.

Indien het enkel een kwestie is om de capaciteit van de mijnen uit te breiden, kan het inderdaad slechts tijdelijk zijn. Langs de andere kant kan er wel enige tijd verlopen vooraleer die investeringen effectief gerealiseerd zijn.

We willen er ook op wijzen dat vijf jaar geleden de grondstoffenprijzen ook sterk stegen, maar dat dit niet veel effect had op de inflatie. Nu zitten we met de vergroening van de economie wel voor een structurele omslag.

Opgepot spaargeld zal uitgegeven worden

In Europa werd volgens Rabobank 600 miljard euro opgespaard gedurende de coronacrisis. De consumenten zullen na 15 maanden een groot stuk van dit bedrag uitgeven aan de horeca en reizen, maar ze zullen ook niet alles spenderen. De toegenomen vraag kan tot prijsdruk leiden.

Keynesiaanse politiek Biden

President Biden gooit duidelijk het roer om in vergelijking met Trump. Ondanks zijn hoge leeftijd was hij erg dynamisch gedurende de eerste 100 dagen van zijn presidentschap. Hij gaf iedere Amerikaan (helikopter)geld om te spenderen. Hij lanceerde ook een uitgebreid investeringsprogramma van 2.300 miljard USD de volgende jaren om de Amerikaanse infrastructuur terug op pijl te brengen. Dit vertaalt zich in zijn budgetvoorstel voor het begrotingsjaar 2022 dat oploopt tot 6.000 miljard USD (of ca. 5.000 miljard euro). Het impliceert de hoogste uitgaven sinds de Tweede Wereldoorlog.

Er komt meer geld voor wegen, bruggen, breedbandinternet, waterleidingen… De sociale zekerheid wordt eveneens uitgebreid. De Amerikaanse economie zou zo in 2021 reeds met 5% kunnen groeien, waar ook een inhaalbeweging zit op het coronajaar 2020, en volgend jaar met 4,3%. Stevige cijfers als je weet dat het groeiritme van de laatste 20 jaar onder de 4% bleef. Het kan leiden tot inflatoire druk. Indien het geld goed gespendeerd wordt, zal het op de langere termijn positief zijn voor de productiviteitsgroei van de Amerikaanse economie.

Doordat het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp) ongeveer 23% van het wereld-bbp inneemt, zal dit overal in de wereld positieve gevolgen hebben. De rijkere landen mogen dan wel niet vergeten om ook de landen die erg afzien van de coronacrisis, zoals Brazilië en India, bij te staan in hun vaccinatiecampagnes.

Europees herstelplan 750 miljard euro

Ook de Europese Unie gaat geld spenderen om de economie te ondersteunen. Positief is ook dat er een link bestaat met de ‘green deal’ en de strijd tegen de klimaatopwarming. Het zal zeker de economie ondersteunen, maar kan tot inflatoire druk leiden als er daardoor bottlenecks ontstaan in het productieapparaat.

Massale injectie liquiditeiten

Sinds de financiële crisis van 2008-2009 hebben de centrale banken een erg flexibele monetaire politiek gevoerd. De referentierentevoeten van de centrale banken waren erg laag, tot zelfs negatief. De kwantitatieve versoepeling, of quantitative easing, is een vorm van directe geldschepping door een centrale bank, waarbij deze effecten (zoals staatsobligaties) aankoopt. Men wilde zo deflatie vermijden. De geldhoeveelheid stijgt dus. In de jaren 80 had men hier een panische angst voor. Maar tot dusver had dit praktisch geen inflatiedruk tot gevolg. Als reden geeft men de globalisering aan, en het feit dat vele productiesites zich in lageloonlanden bevinden.

Krappe arbeidsmarkt door vergrijzing

Ondanks het feit dat de economische activiteit het niveau van begin 2020 nog niet bereikt heeft, hoort men overal dat er een gebrek aan arbeidskrachten is. In België klaagden reeds diverse bedrijven hierover. Zij stelden dat dit een van de grootste uitdagingen wordt voor de Belgische economie.

De redenen zijn duidelijk. De vergrijzing is volop bezig, en de babyboomgeneratie gaat op pensioen. Maar we wezen er ook op dat de tewerkstellingsgraad van de Belgische arbeidsbevolking met 70,5% erg laag is, vooral door toedoen van Brussel en Wallonië. Het is trouwens een van de redenen dat de regering die werkzaamheidsgraad op 80% wil brengen. Positief aan de hogere lonen is wel dat de kloof tussen zij die werken en zij die niet werken, kan toenemen. Het kan deze laatsten immers motiveren om toch finaal de handen uit de mouwen te steken.

Ook in andere westerse landen wordt men hiermee geconfronteerd. In de Verenigde Staten waren arbeidsintensieve bedrijfsgroepen zoals Amazon en McDonald’s verplicht de minimumlonen serieus op te trekken van 10 tot 15 USD per uur, alhoewel het wettelijk minimum 7,25 USD is sinds 2009. De Amerikaanse overheid deed dit recent eveneens voor haar medewerkers.

Ook in Europa kan door de krapte op de arbeidsmarkt de loondruk toenemen. In België werd dit althans tijdelijk afgewend met het recente interprofessioneel akkoord, dat bovenop de inflatie slechts een stijging van 0,4 % toestond (naast de eenmalige netto premie van 500 euro). Maar de moeizame realisatie ervan belooft niet veel goeds voor de onderhandelingsronden de volgende jaren.

Tweede-ronde-effecten

Bij de loonstijgingen moet men vooral letten op de tweede-ronde-effecten. De werkgevers kunnen de hogere loonkosten doorrekenen in hogere productprijzen. Er is sprake van tweede-ronde-effecten als werknemers en vakbonden, ter compensatie van de aldus opgelopen inflatie, weer hogere looneisen gaan stellen, en als de bedrijven deze hogere loonkosten (in geval van inwilliging) vervolgens opnieuw doorberekenen in hogere consumentenprijzen. We riskeren zo in een vicieuze inflatiespiraal terecht te komen, die in België meer kans maakt door de automatische indexering van de lonen. We zijn nog de enigen die dat toepassen.

Maar structureel ligt volgens ons hier de grootste kans op hogere inflatie gelet op de evolutie in de arbeidsmarkt. De overheid kan hierbij behulpzaam zijn door de mensen op arbeidsleeftijd eventueel om te scholen en op te leiden, zodat vraag en aanbod van arbeidskrachten meer op elkaar afgestemd raken.

Conclusie

Over de vooruitzichten van de inflatie bestaan er diverse stellingen. De enen vrezen voor een verdere stijging. De anderen zijn positiever en stellen dat de huidige opstoot maar tijdelijk is. Het feit dat er over de inflatie diverse standpunten bestaan, toont opnieuw aan dat de economie zeker geen exacte wetenschap is. Alhoewel sommigen dit zouden kunnen denken daar de economisten graag met wiskundige formules spelen en allerlei grafieken uit hun mouw schudden. De economie is immers een erg complex gegeven. Het is daarbij moeilijk te bepalen welke elementen, die bijvoorbeeld op de inflatie een impact kunnen hebben, op elkaar inspelen en welke factor daarbij finaal het meest overheerst.

Volgens ons ligt het grootste gevaar op een structurele toename van de inflatiedruk bij de krappe arbeidsmarkt, en de daaruit voortspruitende loondruk. De andere factoren kunnen tijdelijk zijn. Alhoewel het wel enig tijd kan duren voordat de mijnen voor de ontginning van grondstoffen hun capaciteit zullen uitgebreid hebben.

Gelukkig hebben we in België, en dan vooral in het zuiden, nog een verborgen arbeidspotentieel door de lagere werkzaamheidsgraad. Maar als zij niet in Vlaanderen willen komen werken, zal men daar misschien een beroep moeten doen op buitenlandse arbeidskrachten. We kunnen maar enkel hopen dat men dan niet opnieuw de fouten van de jaren 50 en 60 maakt toen alle deuren werden opengezet, met als gevolg de gekende integratie- en samenlevingsproblemen.

loonstijging

Krappe arbeidsmarkt en loondruk drijven inflatie