Het is een periodieke discussie die in Vlaanderland opduikt: de brooddoos en zijn inhoud, zijnde het lunchpakket dat kinderen meekrijgen naar school. Normaal boterhammen met beleg en een stuk fruit, eventueel een yoghurtje, een reep chocolade, ook voor ondergetekende een stuk prehistorie.

Gastronomische hoogstandjes

We waren niet arm, maar in het gezin van de kleine zelfstandige werd elke frank drie keer omgedraaid. De maaltijden waren niet bepaald gastronomische hoogstandjes, ze waren zelfs ronduit saai en uitermate voorspelbaar. Mijn moeder hield er vaste weekmenu’s op na, zodat je aan de warme maaltijd kon zien welke dag het was. Maar honger? Nooit gekend. Schoolgerief? Altijd voorhanden, uiteraard in de meest basic versie. Klasuitstappen? Allemaal meegemaakt. Die boterhammen met beleg voor ’s middags op school? Altijd present. En ik herinner me waarlijk niet dat er toen één kind zonder lunchpakket voor zich uit zat te staren. Wat is er dan veranderd?

Warenhuizen en liefdadigheid: als een ‘meerkansenbrood ‘ maar 1,99 euro kost, is de lege doos dan een financieel probleem, of iets anders?

Vandaag, anno 2022 is het in een van de meest welvarende regio’s van deze planeet een hot issue: de (lege) boterhammendoos. UGent-onderzoekster Katrien Verbeke is een autoriteit geworden op dat gebied. Zij liet fotografe Lieve Blancquaert een reeks aandoenlijke beelden maken van dozen met wat verkruimelde chips, een restje pizza, of soms helemaal niets. Een en ander leidde tot de actie Brood(doos)nodig, die via donaties ‘honger van de schoolbanken wil bannen’. Ook de warenhuizen ruiken publiciteit en springen op de kar. Zitten we terug in de 19de eeuw?

Chaotische ochtend

Laat ik duidelijk zijn: gezond en voldoende voedsel is een elementair kinderrecht, en het is niet de schuld van een kind als die boterhammendoos leeg is. En neen, hersenen werken niet op een lege maag of op een handvol chips. Maar schuilt er achter dit fenomeen altijd elementaire, materiële armoede? Of gaat het meer om verwaarlozing, een gebrek aan ouderlijke focus, aan gezinsstructuur, allerlei chaotische ochtendtoestanden waardoor de boterhammen niet gesmeerd geraken? Weten sommige ouders eigenlijk wel wat de bedoeling is?

Meteen kunnen we de koe bij de horens pakken, en ons afvragen of gezinnen waar de voertaal geen Nederlands is (ondertussen zo’n 20% voor heel Vlaanderen), niet veeleer een soort cultuurarmoede vertonen, een gebrek aan affiniteit met normen en waarden die er bij ons toe doen. Of gewoon de taal niet (willen) spreken. Er zijn lege of ontbrekende boterhammendozen, maar er is ook het huiswerk dat niet gemaakt wordt, communicatie vanuit de school die thuis niet opgenomen wordt, agenda’s die niet nagekeken worden enz.

Dit gaat dus dikwijls niet over een materieel tekort, maar over normvervaging en de nevenschade van onze veelkleurige multiculturele samenleving die een gemeenschappelijke sokkel van waarden heeft opgegeven. Iedereen doet maar wat op zijn eigen vierkante meter, de school moet behalve onderwijs geven ook nog voor zorginstelling spelen. In feite komt ze aan het eerste nog nauwelijks toe.

Prullen en gadgets

Meteen zitten we in de problematiek van de anderstalige klassen, de hoekjesvorming (Albanezen hier, Marokkanen daar, Turken ginds, en dan ook nog ergens een paar inboorlingen) en de daarmee gepaard gaande achteruitgang van het onderwijsniveau as such. Zeg ik nu dat die lege boterhammendoos een allochtone kwestie is? Neen, hij komt ook voor bij kinderen van Vlaamse ouders. En ja, de oprukkende junkfood, de McDonaldisering treft alle kleuren, gemeenschappen en standen, ook de zogenaamde middenklasse.

Wel denk ik dat de postmoderne normvervaging een paar elementaire principes naar de marge heeft verdreven, zoals daar zijn: kinderrechten gaan gepaard met ouderplichten. Die twee uit elkaar halen is pervers. Liefdadigheidsacties kunnen wel acute nood lenigen, maar ook de foute perceptie voeden dat de maatschappij alles zal oplossen en er niet zoiets bestaat als verantwoordelijkheid op het thuisfront.

Laten we bij deze dan ook maar de taboes opheffen rond slordige huishoudens, mank lopende taakverdelingen binnen het gezin, slechte bestedingspatronen, verspilling van geld aan prullen en gadgets, de vaststelling dat kinderen met een lege boterhammendoos soms in dure merkenkledij en met een dito iPhone rondlopen. Oeps, ik ruik de volgende Twitterstorm al.

Zelfde vraag voor dit product: is ‘menstruatie-armoede’ een geldkwestie?

Het doet denken aan die andere hype rond menstruatiearmoede. Wat voor een woord is dat, en waarom is dit plots een probleem: meisjes die niet naar school durven gaan als ze ongesteld zijn, omdat ze niet over het normale hygiënische materiaal beschikken. Ik heb even rondgevraagd in mijn vrouwelijke expertenkring: een ‘Giga pack’ van 38 maandverbanden van het topmerk Always kost 5,09 euro bij Kruidvat. Toch goed voor twee maanden. Is dat bedrag een onoverkomelijke drempel, waardoor meisjes niet aan het normale gerief geraken en uit schaamte thuis moeten blijven? Komaan zeg. Ergens loopt het thuis fout. Zeg dat gewoon.

Weldenkendheidsbrigade

Dat brengt ons naadloos op de Twitterrel van de week. Afgelopen zaterdag publiceerde HLN-columniste Nadine Van Der Linden een stukje met de niet mis te verstane titel ‘Een brooddoos met chips? Dat is geen armoede, dat is nonchalance’. Doorheen de ondertussen bekende foto van Lieve Blancquaert, leest Van Der Linden een ander verhaal, namelijk één van luiheid, onachtzaamheid en plichtsverzuim. In plaats van boterhammen uit te delen moet men sommige ouders misschien eens bij de oren trekken en op hun kerntaken wijzen. ‘De levieten lezen’ dus, zo noemt ze het.

Olala, dra was het kot te klein en stond links Vlaanderen op stelten, waarbij BV’s als Ignaas Devisch, Bieke Purnelle, Knack-journalist Jeroen De Preter en politica Hannelore Goeman (Vooruit) zich niet onbetuigd lieten: hoe durfde ze, deze ‘geprivilegieerde trut met een lege hersenpan’, zich een paar elementaire vragen te stellen en de lege brooddoos linken aan ouderlijk verzuim!

Begrijpelijke verontwaardiging vanwege de weldenkendheidsbrigade, die zich euh… niet de kaas van de boterham laat eten, zijnde het in stand houden van de multiculturele knuffeldoctrine. Daarbij past geen responsabilisering. Noteer dat de HLN-columniste dat aspect dan nog zedigheidshalve niet aanraakt.

Pas op, dit gaat niet zomaar over brooddozen: de core business van links staat hier op het spel. Van Der Linden knaagt aan de wortels van de liefdadigheidsindustrie die mensen aan het infuus wil houden en hun afhankelijkheid bestendigen, in plaats van hen op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Dat zal men haar niet licht vergeven. Hopelijk komt haar job bij HLN niet op de helling, want de cancelcultuur ruikt haar kans.

Wordt vervolgd. Af en toe dient zo’n krant toch nog voor iets anders dan om de aardappelen op te schillen.

Lunch

Daar is de lege boterhammendoos weer