Dmytro Paloika is een Wit-Rus uit Baranovitsji die al vroeg actief was in de oppositiebeweging. Toen in 2014, na de protesten rond de Euromajdan in het zuidelijke buurland de oorlog met de pro-Russische separatisten volgde, vertrok hij naar het oosten van Oekraïne en sloot zich aan bij het vrijwilligerslegioen Donbas.

Dmytro Paloika

Paloika was met zijn eenheid onder andere betrokken bij de strijd om de inmiddels opnieuw onder vuur liggende steden Slavjansk, Lysytsjansk en Popasna. In het stadje Kurachowe, 50 kilometer ten westen van Donetsk, ontmoette hij zijn aanstaande echtgenote, een muzieklerares. De frontvrijwilliger besloot in Oekraïne te blijven, maar wilde nog eenmaal naar het vaderland terugkeren om zijn flat te verkopen. Aangekomen op het station in zijn geboortestad werd hij gearresteerd door medewerkers van de Wit-Russische geheime dienst KGB.

Uiteindelijk kwam hij na tien dagen intensieve verhoren en een verblijf in de isoleercel weer op vrije voeten. Wel werd hem verboden het land te verlaten en spioneerde zijn halfbroer en diens vrouw hem na in opdracht van de KGB. In april 2015 liet de Donbas-vrijwilliger zijn verloofde overkomen en trouwde in het geheim. Hierdoor kon Paloika zich op basis van gezinshereniging bij zijn vrouw in Kurachowe vestigen. Hij ondertekende er een contract met de Oekraïense strijdkrachten dat in 2019 afliep. De grootscheepse aanval door het Russische leger op 24 februari van dit jaar liet de veteraan opnieuw naar de wapens grijpen. Ik sprak met hem over de situatie aan het front, de niet-erkende Volksrepublieken en Aleksandr Loekasjenko.

Bent u weer op dezelfde positie als in 2014?

‘In de Donbas, ja…’

Komt de hulp uit het Westen aan? Ziet u verschillen met 2014?

‘In 2014 was de hulp met bevoorrading, uitrusting en wapens nog vrijwilligerswerk, vooral vanuit het buitenland. Er was toen nog geen wetgeving die officiële aanvoer via Oekraïne mogelijk maakte. Mijn kogelvrije vest had ik toen gekregen van iemand die het persoonlijk droeg, naar Oekraïne was gekomen en het hier aan mij schonk. Nu zijn massale leveringen via officiële transportwegen mogelijk. Die komen heel gelegen, want er zijn veel nieuwe soldaten die voordien niets met het leger te maken hadden. Het verschil met 2014-2015 is dat de aanvallen niet langer lokaal zijn. Het is nu een oorlog op grote schaal.’

Russische media spreken voortdurend over transportwegen en opslagplaatsen die vernield zouden zijn. Merkt u daar iets van?

‘Nee, dat kan ik me niet voorstellen. In de Donbas komen genoeg wapenleveringen uit het buitenland aan en het worden er steeds meer… (Verbinding valt weg) …. Ja, we zitten hier op een plek waar nauwelijks ontvangst is, ik moest speciaal naar een hoger gelegen punt…’

Zijn er voortdurend raketaanvallen?

‘Ze gaan flink tekeer ja, beide kanten storen ons in onze slaap (lacht). Maar wij hebben meer manschappen en kennen de weg hier. Voor hen is het moeilijker.’

Wat is de houding van de plaatselijke bevolking, zijn er veel pro-Russische inwoners?

‘In de Donbas zijn veel inwoners pro-Russisch. Maar dat is meer op het niveau van gesprekken aan de keukentafel. Echte activisten zijn er maar weinig. Het is ook een beetje: zoals de wind waait, staat mijn petje. Hoewel sommigen echt denken dat als het Kremlin de baas wordt, de regio zal opbloeien als nooit tevoren. Dat zijn dan vooral oude mensen. Ik kom uit Wit-Rusland met mijn eigen ideeën en achtergrond.’

‘In mijn optie was het Rode Leger geen haar beter dan de nazi’s. Ze vielen beiden ons land binnen, executeerden vreedzame burgers, van anderen maakten ze dwangarbeiders. Die hele ‘Dag van de Overwinning’ (9 mei, een officiële feestdag ter ere van de overwinning van de Sovjet-Unie op het Duitse Rijk, met militaire parades die vooral in Rusland, Wit-Rusland en de niet-erkende Volksrepublieken uitbundig gevierd wordt, nvda) betekent voor mij niets en roept alleen afkeer op. Op school hebben we het natuurlijk anders geleerd, maar met de tijd is het begrip gekomen. Maar hier in de Donbas heerst een compleet andere mentaliteit. Als ik met die mensen praat, komt er wel eens een dialoog tot stand waar we onze mening kunnen uitwisselen. Ik zie in ieder geval een duidelijke parallel met de huidige situatie: de Russen vallen een ander land binnen, moorden in het wilde weg en sturen de plaatselijke bevolking voorop in de frontlinie.’

Dus jullie staan vooral tegenover eenheden van de Volksrepublieken Donetsk en Loegansk?

‘Het hangt af van de aanvalsrichting. Mannen die gelegerd zijn bij Marjinka (3 kilometer ten westen van Donetsk, nvda), vertelden me dat daar de strijdkrachten van de Volksrepubliek Donetsk vooraan lopen. Bij Roebizjne (ten noorden van Severodonetsk, nvda) zijn het vooral milities uit de Volksrepubliek Loegansk. Ze worden vooruit gejaagd.’

‘Sinds de algehele mobilisatie in die zogenaamde republieken worden ze ongenadig geronseld en naar de voorste linies gestuurd. Ik hoor ook dat de mannelijke bevolking daar zich probeert te verstoppen, in kelders, in schuurtjes. Ze worden direct van hun werkplek geplukt en het leger ingestuurd. Na een dag of tien krijgt de familie dan een overlijdensbericht. Hun lijken blijven gewoon liggen, ergens in de grijze zone. Zo’n oorlog is het nu.’

Merkt u dat er beweging in het front zit of staat alles stil en kan het nog jaren duren?

‘Laat ik het zo zeggen, qua tactiek doen we het niet slecht. De verdediging is heel interessant bedacht. Je verdedigt en dan voer je ineens een korte, maar hevige tegenaanval uit waarbij je een stukje van de vijandelijke eenheid afbijt. De vijand ziet dat er telkens het gevaar ontstaat van een omsingeling.’

‘Onze commandanten doen dat uitstekend. De vijand wordt murw gemaakt. Daar komt nog bij dat we voortdurend nieuwe wapenleveringen krijgen. Doordat we daarop wachten staan we wat langer op dezelfde plek, maar Oekraïne is bereid, ook in moreel opzicht. We kunnen voor 100% de aanval inzetten. Al onze manschappen beseffen dat.’

In 2014 nam de Oekraïense legerleiding een aantal vreemde besluiten en stond ze zelfs apathisch toe te kijken terwijl de separatisten ondersteund door Russische strijdkrachten steden innamen. Hoe is dat nu?

‘Er is nu geen mogelijkheid meer onderlinge afspraken te maken. De generale staf is compleet vervangen. Er is een nieuwe president. Daarom is nu alles anders. Niemand kan nu nog dingen bekonkelen met die misdadigers.’

‘We waren in 2014 betrokken bij de ontzetting van Mykolajiwka en hoorden dat Girkin (Russisch militair, FSB-officier en ex-opperbevelhebber van de strijdkrachten van de Volksrepubliek Donetsk, nvda) met zijn manschappen zonder problemen werd doorgelaten naar Donetsk. Wij stonden al vlak voor Donetsk en ineens verliet het commando onze posities. Later kwamen ze met het smoesje dat we daar weg moesten om wapens op te halen. We hadden destijds Donetsk nog makkelijk kunnen bevrijden. In straatgevechten waren we ze veruit de baas geweest.’

Hebben jullie nu de opdracht de Volksrepublieken in te nemen?

‘Ik begrijp dat president Zelensky heeft gezegd dat als ze de burgers en gewonde militairen uit de staalfabriek in Marioepol niet laten gaan, we ons aan geen enkele afspraak meer houden. Dat zou betekenen dat we ons complete gebied gaan bevrijden, incluis de zogenaamde Volksrepublieken. Met de toegezegde wapenleveringen gaat dat zeker lukken. Met een pistool kun je weinig beginnen tegen een automatisch geweer. Als je kanonnen en raketsystemen hebt, dan betekent zo’n geweer al niets meer.’

Maar die raketsystemen zijn dus nog niet bij jullie aangekomen?

‘Toch wel, ze worden al gebruikt. Niet zoveel als we zouden willen, maar het begin is er. Het front is nu ook enorm, daarom duurt het even. Maar op zich is al het een en ander in stelling gebracht. Als we dat ding krijgen dat tot 800 kilometer ver reikt, dan gaan ze zeker op de loop.’

Een tijdlang domineerden de Russen het luchtruim. Hoe is het nu?

‘De laatste tijd is het stil geworden qua vliegtuigen. In het begin was het enorm, maar het werd steeds minder. Misschien speelt zich heel hoog in de lucht nog wat af, zo nu en dan horen we iets, maar het lijkt of de Russische luchtmacht erg verzwakt is.’

En van de Oekraïense kant?

‘Dat zit wel snor. Maar eigenlijk zijn vliegtuigen vooral voor grootscheepse operaties handig. Onze luchtmacht heeft bijzondere taken die er op het moment in de Donbas niet werkelijk zijn. Met luchtaanvallen kunnen we grote troepenconcentraties uitschakelen en Russische jets liquideren. Maar daar is momenteel geen sprake van. Helikopters kunnen we gewoon vanaf de grond neerhalen.’

Zijn er op dit moment veel buitenlanders in het Oekraïense leger?

‘Sinds 2015 is het buitenlanders officieel toegestaan dienst te nemen in onze strijdkrachten. Toevallig hoorde ik gisteren dat een lijst met namen van ons buitenlandse legioen is uitgelekt en door de Russen online is gezet. Er zijn inderdaad heel wat buitenlanders: Amerikanen, Nederlanders, Tsjechen, Hongaren, Israëlieten.’

Krijgen Russische krijgsgevangenen de mogelijkheid dienst te nemen in het Oekraïense leger of worden ze gevangengezet en later uitgewisseld?

‘Veel Russische soldaten willen zelfs niet uitgewisseld worden, ze blijven in Oekraïne. We bekijken natuurlijk wel waaraan ze zich schuldig hebben gemaakt. Daarna kunnen we al naar gelang voorstellen dat ze zich bij ons aansluiten. Als ze hier willen blijven en de Oekraïense nationaliteit willen verwerven, dan is dat een gelegenheid om te laten zien wat ze waard zijn.’

‘Bij ons wordt echter niemand gedwongen. Er zijn ook genoeg Russische soldaten die zelf tegen Poetin zijn. Ze willen niet in Oekraïne blijven, maar wel tegen het huidige Russische leger vechten. Dat kan wat ons betreft.’

Een probleem dat blijft bestaan na een Oekraïense overwinning is dat Rusland zich zeker wil gaan revancheren, over vijf jaar, over tien jaar.

‘Ons leger is nu al sterker dan het Russische en zal alleen maar aan kracht winnen. Specialisten van de NAVO komen onze soldaten opleiden. We zullen ons land weer opbouwen, onze economie ontwikkelen. We zullen nog betere wapens krijgen. Wellicht kunnen we een partnerschap aangaan met Polen, met het Verenigd Koninkrijk en de Baltische landen. Ik denk dat Rusland stiekem aan revanche zal denken, maar ik denk niet dat ze het dan nog zullen durven.’

Koestert u door de oorlog ook hoop op veranderingen in uw geboorteland Wit-Rusland?

‘De Oekraïense legerleiding en president Zelensky hebben duidelijk gemaakt dat ze onder geen beding militair zullen ingrijpen in andere landen. Dat zou van Oekraïne hoe dan ook een bezettingsmacht maken. Dan zouden vreedzame burgers moeten lijden. Het is een interne Wit-Russische aangelegenheid voor de eigen bevrijding te zorgen.’

Maar Rusland ondersteunt Loekasjenko in ieder geval financieel, dus van die kant wordt zijn machtspositie kunstmatig in stand gehouden.

‘Door al die sancties kan het Kremlin Wit-Rusland niet langer financieel ondersteunen. Ze zullen zelf steun nodig hebben. Loekasjenko begrijpt ook wel dat Rusland niet hem nodig heeft, maar alleen het grondgebied. Ze pakken het af en dan zal hem iets overkomen, een ongeluk, een plotseling overlijden. Hij beseft inmiddels ook dat de meeste Wit-Russische soldaten zich niet in de oorlog met Oekraïne willen mengen. Als hij ze al zou kunnen dwingen, dan zullen alleen de meeste loyale militairen werkelijk gaan vechten, maar zij zijn juist nodig om hem in het eigen land te ondersteunen.’

‘Over Loejasjenko wil ik nog wat toevoegen: een enorme, maar ook zijn enige verdienste is dat hij de onafhankelijkheid van ons land heeft kunnen bewaren. Ondanks de immense druk door Rusland, door Poetin. Ik weet niet of dat onder presidentskandidate in ballingschap Svetlana Tichanovskaja ook gebeurd zou zijn. En hoe in dat geval ons leger zich zou hebben gedragen. Er zijn veel Wit-Russen die willen dat ons land zich aansluit bij de Russische Federatie. Heel veel. Daarom is het in historisch perspectief ook niet duidelijk waar goed en kwaad zich scheiden.’

Lysytsjansk

Frontstrijder Dmytro Paloika: ‘Wij zijn met meer en kennen de weg’