De discussie rond vaccinatiepaspoorten en -certificaten is losgebarsten. De Oostenrijkse regeringsleider Sebastian Kurz pakte uit met een voorstel om zo’n paspoort te koppelen aan internationale reizen. Hoogstwaarschijnlijk om tegemoet te komen aan zwaar onder de reisbeperkingen lijdende Länder zoals Tirol, Kärnten, Salzburg en Vorarlberg. Duits Bondskanselier Angela Merkel beweerde na de EU-top dat er overeenstemming is om tegen de zomer een digitaal paspoort klaar te hebben. Ondertussen voert men bij ons binnen het Comité voor Bio-ethiek eveneens de discussie.

Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen een paspoort dat reizen mogelijk maakt onder bepaalde voorwaarden, en een certificaat dat toegang geeft tot bepaalde rechten en privileges. Er gaan stemmen op om — net zoals in Israël — de beperkingen (deels) op te heffen voor gevaccineerden. Dit laatste werpt toch enkele vragen op.

Onrechtvaardige tweedeling

Zolang er niet genoeg mensen de kans hebben gekregen om zich te laten vaccineren, kan de overheid zich niet permitteren om privileges toe te kennen aan de gevaccineerden. In België hangen we nog steeds maar rond de vijf procent van de bevolking die effectief gevaccineerd is. Jongeren onder de zestien — voor sommige vaccins zelfs onder de achttien — zijn momenteel nog steeds uitgesloten van vaccinatie. Er dreigt dus bij de invoering van een vaccinatiecertificaat met daaraan gekoppelde privileges een tweedeling in de maatschappij. Een tweedeling die misschien wel eens de woede en het protest van de benadeelde groepen zou kunnen opwekken.

Maar het zijn niet enkel de jongeren die uitgesloten zijn van vaccinatie die hier de dupe van worden. Het grootste deel van de bevolking heeft momenteel geen uitzicht op een snelle prik. Daarvoor zijn er doodgewoon niet genoeg vaccins beschikbaar. Hoe kan je bijvoorbeeld in de huidige situatie verkopen dat een oudere cafë-uitbater binnenkort wel mag opendoen, terwijl zijn/haar jongere collega’s de stoelen op tafel moeten laten staan omdat zij nog niet aan de beurt zijn gekomen?

Je krijgt ook de paradoxale situatie dat de kwetsbare groepen die eigenlijk ook maar deels beschermd worden, tot 95%, wel aan risico-activiteiten mogen deelnemen. Dat terwijl de gezonde bevolking, die al bij al een laag risicoprofiel heeft, opgesloten blijft in het door virologen opgelegde sanitaire regime. Krijg dat maar eens uitgelegd.

En heeft u hier al eens bij stilgestaan? Wanneer een vaccinatiepaspoort toegang geeft tot vrij reizen, zullen de Britten, die massaal gevaccineerd zijn, vlotter toegang krijgen tot de landen van de Europese Unie dan de eigen burgers. Of waar een brexit goed voor kan zijn…

Schijnverplichting

Verder speelt er ook de juridische aansprakelijkheid. Het zou best eens kunnen zijn dat indien men zo’n bij wet — of ministerieel besluit — vergunde voordelen verleent, men dit kan interpreteren als een vorm van dwang. Wanneer er dan iets fout zou lopen, kan de overheid geen kant meer uit wat betreft aansprakelijkheid. Zo dapper zijn onze politici niet dat ze die verantwoordelijkheid op zich willen nemen.

Daarnaast heb je ook een Belgisch advies van de privacycommissie. Dat zegt dat de vaccinatiebewijzen onder de wet op de gegevensbescherming vallen. Dat maakt het juridisch onmogelijk om met vaccinatiecertificaten te werken. Wanneer men dit dus wil invoeren zal men eerst sluitende wetgeving moeten opstellen, zodat men de gegevens vermeld op een vaccinatiebewijs voor die doeleinden mag aanwenden. Daarnaast lijkt het plan van Hans Bourlon, uitbater van pretparken, om vaccinatiebewijzen te gebruiken om toegang te gunnen niet onwettig, zolang de gegevens niet worden geregistreerd. Dit alles zorgt in elk geval voor onduidelijkheid. Zolang er geen degelijke wet komt rond deze materie is het geen goed idee om hier mee aan de slag te gaan.

Het is echter belangrijk dat hieromtrent snel knopen worden doorgehakt. De mensen moeten in staat zijn om alle overwegingen in acht te nemen bij de beslissing zich al dan niet te laten vaccineren. Het kan egoïstisch klinken, maar ruimere toegang tot het maatschappelijk leven zou wel eens een belangrijke motivatie kunnen zijn om de prik toch maar te laten zetten. Al is dat een slinkse manier om vaccinatie niet te moeten verplichten. Kwatongen durven zelfs te spreken over chantage.

Quousque tandem?

Punt is dat momenteel deze discussie voorbarig is, omdat er gewoon nog niet genoeg gevaccineerd is. Ondertussen werkt men bij het Comité voor de Bio-ethiek verder. Men wil tegen Pasen klaar zijn met een advies. Wat er ook van zij, gisteren werd op het Overlegcomité besloten om geen versoepelingen door te voeren. De plotse stijging van de ziekenhuisopnames, ook op de intensieve zorgafdelingen, trok een streep door alle grote plannen die verschillende actoren deze week lanceerden. Daarmee lijken de tegenstanders van versoepelingen hun slag te hebben thuisgehaald. Al lijkt het almaar duidelijker dat steeds minder mensen de zero-covidmentaliteit van de puriteinen op prijs weten te stellen.

Of de bevolking nog mee is met het strenge regime, is namelijk zeer de vraag. Na de verklaringen van Jean-Marc Nollet (ECOLO) voelen steeds minder mensen zich geroepen om heiliger te zijn dan de pausen van de Wetstraat. En vaccinatiepaspoorten of -certificaten gaan daar in de nabije toekomst weinig aan veranderen. Daarvoor zal er eerst behoorlijk en liefst snel gevaccineerd moeten worden. Misschien kan de regering — minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) op kop — bij de volgende bestelronde voor het Jansen-vaccin de kans grijpen om de hand te leggen op alle mogelijke vaccins die beschikbaar zijn. We kunnen ons niet meer permitteren om aanbiedingen te laten liggen. Hebben is hebben, krijgen is de kunst.

maatschappelijk leven

Vaccinatiepaspoorten: meer vragen dan antwoorden