‘Ik probeer, ook vanuit mijn eigen politieke ervaring, het beeld bij te sturen dat Eric Zemmour een extreemrechtse moslimhater zou zijn.’ Arts en gewezen MR-senator Alain Destexhe (63) zet sinds enkele maanden mee de schouders onder de verkiezingscampagne van Eric Zemmour. En kijkt vanuit Parijs met almaar grotere ogen naar wat hij omschrijft als het democratische deficit in Franstalig België.

‘De publicatie van dat boekje was eigenlijk het begin van alle ellende voor mij. Tot dan waren de Franstalige media me best goed gezind, maar plots kreeg ik van de ene dag op de andere het etiket ‘extreemrechts’ opgekleefd en werd ik almaar vaker geboycot. Ik heb alles gedaan wat ik kon om de Belgische politiek enigszins te veranderen, maar het is me niet echt gelukt.’

Tegen de conservatieve islam

Destexhe – gewezen secretaris-generaal van Artsen Zonder Grenzen en toen ook al jarenlang senator voor de MR – schreef in 2009 zijn Lettre aux progressistes qui flirtent avec l’islam réactionnaire. Daarin nam hij de in zijn ogen al te softe houding tegenover de conservatieve islam in ons land op de korrel. ‘Op enkele maanden tijd veranderde toen alles,’ blikt hij nu terug. ‘Plots werd ik een soort paria.’ Destexhe bond niet in, maar kreeg het ook binnen de eigen partij almaar lastiger. Begin 2019 kondigde hij zijn vertrek uit de partij aan. In de aanloop naar de parlementsverkiezingen probeerde hij nog even een eigen partij uit de grond te stampen – een soort Franstalige N-VA zonder het communautaire discours – maar dat experiment was maar een kort leven beschoren.

Bij het Campagneteam van Zemmour

Sinds kort woont hij in Parijs – waar hij zijn werk als arts voortzet – en enkele maanden geleden trad hij toe tot het campagneteam van presidentskandidaat en Frans enfant terrible Eric Zemmour. ‘Het moet gezegd: een presidentiële campagne hier in Frankrijk, dat is toch nog iets anders dan de verkiezingen in België. Om je een idee te geven: dagelijks krijgen we hier minstens twintig interviewaanvragen van Franse media binnen. Buitenlandse journalisten klagen soms wel eens dat Zemmour niet beschikbaar is voor interviews, maar nu we in de laatse rechte lijn zitten naar de eerste ronde van de verkiezingen – op 10 april, FMI – ligt de focus echt volledig op de Franse pers.’

Wat doet een gewezen liberale Belgische politicus in het campagneteam van Eric Zemmour?

Alain Destexhe: ‘Ik ken Zemmour al enkele jaren. Ik heb hem enkele keren in Brussel uitgenodigd, onder meer nadat hij in 2014 zijn ophefmakende boek Le Suicide Français had uitgebracht, en we zijn al enkele keren samen een hapje gaan eten. Los daarvan deel ik ook grotendeels zijn politieke ideeën, en ik denk dat de analyse die hij over Frankrijk maakt ook grotendeels opgaat voor ons land en voor heel wat andere West-Europese landen.’

‘Ik kan me, als arts, ook goed vinden in zijn aanpak: hij stelt eerst een diagnose en gaat vervolgens op zoek naar een mogelijke behandeling. Al te veel politici lanceren zomaar wat voorstellen, zonder eerst een juiste diagnose te hebben gesteld. Sinds ik in 2020 besloot om hier als arts bij te springen toen de covid-nood bijzonder hoog was, werk ik op zeer flexibele basis. De tijd die me rest, investeer ik nu al enkele maanden in de campagne.’

Zemmour verwierf faam als journalist en publicist, maar heeft weinig of geen politieke ervaring. Die heeft u wel, zowel op Belgische als op Europees niveau, en die komt nu wellicht ook goed van pas?

‘Je mag niet vergeten dat zijn team echt van nul is moeten starten: een jaar geleden was er letterlijk nog niets. Wat me hier heel sterk opvalt, is het grote aantal jongeren dat meedraait in zijn campagneteam. Toen ik in Wallonië zelf nog in de politiek zat, was het heel lastig om jongeren politiek te mobiliseren, en bovendien waren ze doorgaans ook eerder links georiënteerd. Maar om op uw vraag te antwoorden: Zemmour zelf bemoeit zich amper met de campagne zelf. Hij focust zich op de debatten en op de grote meetings, het is Sarah Knafo (een veel jongere medewerkster die intussen ook een kind van hem verwacht, nvdr) die de echte campagne leidt. Ik stuur inhoudelijk een tweetal teams aan die de honderden brieven en mails die we dagelijks ontvangen moeten beantwoorden. En probeer zo het beeld bij te sturen dat Zemmour een racist of extreemrechtse moslimhater zou zijn.’

Islam eist nadrukkelijk plaats op

Waarom voelt u zich zo betrokken bij deze Franse verkiezingen?

‘Eerst en vooral is mijn ex-vrouw een française en hebben ook mijn beide kinderen de Franse nationaliteit. Daarnaast heb ik echt wel het gevoel dat een eventuele verkiezing van Zemmour tot Frans president in heel Europa voor een schokeffect zou kunnen zorgen. Het zou de eerste keer zijn dat een groot West-Europees land voor een ronduit conservatief leiderschap zou kiezen.’

‘De voorbije jaren zagen we in heel West-Europa een gelijkaardig patroon: de islam rukt almaar verder op en eist een steeds nadrukkelijker plaats op in onze maatschappij. Het enige politieke antwoord daarop waren kleine concessies aan die islam, telkens opnieuw. Stilaan bereiken we nu een punt waarop we niet meer terug kunnen, niet in het minst omdat de demografische evolutie in een aantal grote Europese steden in de kaart speelt van die oprukkende islam. Kijk maar naar Brussel, waar moslims in sommige gemeenten in de meerderheid zijn en waar ruim vijftig procent van de pasgeborenen van buitenlandse afkomst is.’

Net omwille van zijn soms zeer rabiate kritiek op de islam wordt Zemmour in Frankrijk vaak in de extreemrechtse hoek geplaatst. U bent het daar niet mee eens?

‘Ik zou de vraag graag omkeren: waarom is Zemmour dan precies extreemrechts? Mij lijkt die positionering vooral een welbewuste strategie. Als we het over extreemrechts hebben, dan zijn verwijzingen naar de gruwelen van de tweede wereldoorlog en naar het ideeëngoed van Hitler of Mussolini nooit ver weg. Wie sympathie heeft voor Zemmour wordt dus met die gruwel vereenzelvigd, en tegelijk geldt dit ook als een waarschuwing voor potentiële Zemmour-kiezers. En uiteraard wordt niemand graag in die hoek geduwd. Onlangs had ik een interessante discussie met iemand, en in de loop van het gesprek werd steeds duidelijker dat hij het volledig eens was met zowat alles wat Zemmour stelt. Toen ik hem finaal de vraag stelde of hij dan voor Zemmour zou stemmen, antwoordde hij me: ‘Uiteraard niet, hij is extreemrechts.’

Vijfhonderd handtekeningen

Om effectief te kunnen deelnemen aan de verkiezingen moet Zemmour uiterlijk over vijf weken vijfhonderd handtekeningen verzameld hebben van lokale en regionale verkozenen uit heel Frankrijk. Hoeveel heeft hij er al op zak, en zou dit eventeel een probleem kunnen worden?

‘Momenteel staat de teller op zowat 350, we zijn er dus nog niet, dat klopt. Het probleem is dat Frankrijk 40.000 gemeenten telt, waar niet zelden hooguit enkele honderden mensen wonen. Die burgemeesters zijn vaak niet verkozen op basis van hun politieke kleur, maar wel omdat ze goed lagen binnen de lokale gemeenschap. Zij aarzelen vaak om Zemmour openlijk te steunen, bijvoorbeeld uit angst om naast nationale subsidies te grijpen of uit schrik om hun lokale basis voor het hoofd te stoten.’

Alle opiniepeilingen lijken er intussen wel op te wijzen dat president Macron het in de eerste ronde vrij vlot zou halen, waarna hij het in de tweede ronde zou moeten opnemen tegen ofwel de centrumrechtse kandidate Valérie Pecresse ofwel Marine Le Pen van het Rassemblement National. Met andere woorden: Zemmour zou weinig kans maken om de tweede en beslissende ronde te halen?

‘Ik denk dat de opiniepeilingen er, zoals wel vaker, stevig naast zouden kunnen zitten. Enerzijds omdat nogal wat mensen niet publiek durven te bekennen dat ze voor Zemmour willen stemmen. Anderzijds ook omdat we tot nog toe geen enkel groot rechtstreeks debat hebben gehad tussen de verschillende kandidaten. Terwijl Zemmour net in die debatten bijzonder sterk uit de verf komt en hij daarin ook de kans krijgt om aan te tonen in welke mate zijn programma verschilt van dat van de meer traditionele kandidaten.’

U kan toch moeilijk beweren dat Marine Le Pen een traditionele kandidaat is? Heel wat politieke waarnemers gaan er net van uit dat de kandidatuur van Zemmour er enkel zal toe bijdragen dat de stemmen van het zeer conservatieve electoraat nu over twee kandidaten vernipperd zullen raken?

‘Ik denk dat de scores van Le Pen, Zemmour en Pecresse – die onder elkaar zullen moeten uitmaken wie het in de tweede ronde tegen Macron mag uitvechten – bijzonder dicht bij elkaar zullen liggen. Los daarvan ben ik het ook absoluut niet eens met het idee dat de programma’s van Zemmour en Le Pen haast identiek zouden zijn. Marine Le Pen is de voorbije jaren geruisloos naar het midden opgeschoven, in een poging zich breed aanvaardbaar te maken binnen de Franse politiek. De focus kwam almaar minder op de islam en op het migratieprobleem te liggen, en haar discours ging steeds vaker over de economie.’

‘Om je één concreet voorbeeld te geven: Marine Le Pen toont zich niet langer voorstander van een hoofddoekenverbod op de openbare weg, en ze pleit al evenmin voor een verbod op de uiterst conservatieve Moslimbroeders. Eric Zemmour neemt hier tweemaal net het tegenovergestelde standpunt in. Le Pen nam ook al tweemaal deel aan de presidentsverkiezingen, en het moet voor iederen intussen duidelijk zijn dat ze nooit president zal worden. Een bepaald gedeelte van de Franse burgerij zal nooit voor haar stemmen, terwijl Zemmour daar wél stemmen kan halen.

Présidentiel

Omgekeerd kan je natuurlijk stellen dat Zemmour door zijn sterke focus op migratie en islam door een bepaald gedeelte van het electoraat nooit als voldoende présidentiel zal worden beschouwd, net omdat hij zich te veel als een één thema-kandidaat profileert?

‘Ik denk dat jullie vanuit België toch een wat verkeerde perceptie hebben, die wellicht ok dapper wordt aangewakkerd door een flink gedeelte van de pers. Zemmour heeft bijvoorbeeld bijzonder uitgesproken ideeën over de reorganisatie en opwaardering van het onderwijs. Hij heeft ook een heel project klaar om Frankrijk deels opnieuw te herindustrialiseren en zo nieuwe jobs te scheppen. En daar wordt in de Franse media gelukkig ook flink wat aandacht aan besteed.’

Net voor de federale verkiezingen ondernam uzelf al een poging om in Wallonië een nieuw conservatief-rechtse partij op de been te brengen. Is uw engagement in Frankrijk een voorsmaakje van een nieuwe Belgisch project?

‘Nee, momenteel koester ik in België geen concrete politieke plannen. Maar goed, zeg nooit nooit, we zullen wel zien wat de toekomst brengt.’

Bouchez

Onder voorzitter Georges-Louis Bouchez lijkt uw oude partij MR stevig naar rechts op te schuiven. Heeft u soms contact met hem?

‘Daar lever ik nu liever geen commentaar op.’

Terwijl een conservatief-rechtse partij zoals de N-VA in Vlaanderen vlotjes 20 tot 25 procent van het electoraat kan bekoren – en het Vlaams belang minstens nog eens zoveel – blijft Wallonië al jarenlang verstoken van een uitgeproken rechtse partij. Hoe komt dat?

‘Wallonië zit al decennialang in een linkse houdgreep – dat is historisch gegroeid – maar hierdoor is stilaan ook het maatschappelijke pluralisme volledig verdwenen. Dit geldt voor de politiek, maar net zo goed voor de media. In Wallonië bestaat er niet zoiets als Doorbraak.be. En de ideeën van een partij zoals het Vlaams Belang worden in Wallonië tot vandaag systematisch doodgezwegen in de media.’

‘Bijzonder exemplarisch op dat vlak was de bijeenkomst die de nieuwe radicaal-rechtse beweging Chez Nous enkele maanden wilde organiseren. Daarop zouden zowel de partijvoorzitter van Vlaams Belang als van het Franse Rassemblement National komen spreken. De socialistische vakbond FGTB en de ‘antifascistische’ beweging – die in mijn ogen de echte fascisten zijn – hebben die bijeenkomst finaal kunnen beletten dankzij massaal protest.’

‘Zo wordt het natuurlijk bijzonder moeilijk om het politieke aanbod te verbreden en uit te breiden. Je kan in Wallonië vandaag echt wel spreken van een democratisch deficit. Vergelijk dit maar even met de situatie Frankrijk, waar zowel Zemmour als Le Pen dagelijks in alle mogelijke media opduiken. Die openheid zie ik Wallonië helemaal niet vandaag.’

Macron

Notre-Dame brûle: Annaud speelt weer met vuur

Ex-MR senator Alain Destexhe: ‘Een eventuele winst van Zemmour kan in heel Europa voor een schokeffect zorgen’