De groene transitie naar hernieuwbare energie dreigt Europa volledig afhankelijk te maken van China. Zo bevatten alle grote windmolens magneten met een zeldzaam element, waarvan negentig procent uit China komt. Europa steekt zijn hoofd in de strop waar China elk moment aan kan trekken om de economie te wurgen. Ondertussen kondigde de Belgische minister van energie het toetreden tot een kartel van windmolenlanden aan. Het bleek fake news.

‘België wordt lid van GOWA, OPEC voor offshore windenergie’, tweette Tinne Van der Straeten. Er klopt echter niks van die bewering. De tweets bleken fake news ter zelfpromotie. Het echte nieuws kwam uit geheel andere hoek. De sector van de windmolens en tal van studies wijzen op de geopolitieke gevaren die dreigen voor wie te driest inzet op windmolenparken op zee.

Windmolens

Voor de windmolens die de federale regering zo heftig promoot blijken een aantal grote problemen op te doemen. Dergelijke grote windmolens bevatten extreem sterkte magneten. Die magneten moeten windturbines efficiënter en onderhoudsvriendelijker maken. Het enige probleem is dat ze allemaal uit China komen. Het regeringsbeleid gaat te licht over die afhankelijkheid van China door die hele sector. Daarbij vergeleken was de afhankelijkheid van Russisch gas klein bier. Amper veertig procent van het aardgas was Russisch, zeventig procent van de zeldzame aardmetalen komen uit China.

In Nederland luidde de branchevereniging van de windsector NWEA al de noodklok. Naast duizenden windmolens zijn dergelijke magneten ook noodzakelijk in elektrische auto’s. De vraag zal volgens prognoses blijkbaar verdrievoudigen. Tegen de redactie van het Nederlandse duidingsprogramma Nieuwsuur zei Joris Teer, China-analist bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), dat de groeiende vraag naar kritieke grondstoffen voor de energietransitie onrustwekkend oogt. ‘Er is ook een structurele verslechtering in de relatie met China, zoals we die ook in de relatie met Rusland zagen vanaf 2007’. Het rapport uit oktober van het HCSS kijkt vooral naar de halfgeleiderindustrie.

Een Noord-Brabantse importeur van dergelijke neodymium-magneten (die ook in harde schijven van computers zitten) schat dat in één turbine twaalf ton aan magneten zit. China controleert de ontginning en handel in ‘zeldzame aardmetalen’. Die zeldzaamheid is relatief, maar de milieuvervuilende ontginning stuit op veel weerstand in Europa. Zo bleken afgelopen jaar plannen voor lithiummijnen in Frankrijk en Portugal enorme weerstand van activisten op te roepen.

China levert aardmetalen

China leverde in 2011 liefst 95 procent van de wereldwijde neodymium. Momenteel is dat rond de negentig procent, maar wanneer men alle zeldzame aardmetalen bij elkaar optelt levert China zeventig procent van het totaal volgens de American Chemical Society (ACS). In totaal gaat het over zeventien metalen van de 118 elementen in het periodiek systeem. Neodymium behoort met helium, indium en fosfor zelfs tot de vier bedreigde elementen. Bij de recyclage gaan veel zeldzame aardmetalen verloren, dus uit die hoek valt weinig bevoorrading te verwachten. Ondertussen groeit de vraag en is de winning onderontwikkeld in de Westerse wereld. Dat alles leidt tot geopolitieke risico’s.

De Europese Commissie is zich al langer bewust van de risico’s. Op 14 september 2022 stelde de Europese Commissie de Critical Raw Materials Act voor. ‘Lithium en zeldzame aardmetalen zullen spoedig belangrijker zijn dan olie en gas. Onze vraag naar zeldeame aardmetalen zal vervijfvoudigen tegen 2030’, opende het persbericht. De Europese Unie wil dat strategische belang meenemen in haar beleid. Zo moeten er voorraden komen, moet de leveringsketen gecontroleerd worden en moeten ontginning en raffinage Europees worden. De negen Noordzee-landen streven naar 260 gigawatt wind op zee in 2050. Maar België diende bijvoorbeeld al een klacht in tegen Frankrijk omdat de Fransen een windmolenpark in Duinkerken te dicht bij de Belgische kust plannen.

Klimaattop

Op de klimaattop in Sharm El Sheik kondigde minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) een soort OPEC-kartel voor windmolenlanden aan. De Global Offshore Wind Alliance (GOWA) telt negen nieuwe landen die 380 GW capaciteit beloven tegen 2030. De landen zijn België, Duitsland, Ierland, Nederland, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk aan de Noordzee, aangevuld met Colombia, Japan en de Verenigde Staten.

Dat zogenaamde ‘kartel’ kwam tot stand door het International Renewable Energy Agency (IRENA), de Deense regering en de Global Wind Energy Council (GWEC). De organisatie blijkt echter niet meer dan een pr-vehikel voor verenigingen die windenergie promoten. De fameuze aankondiging van Van der Straeten op 15 november over Belgische toetreding bleek al sinds 8 november op de website te staan van GWEC.

Ook GWEC is een internationaal promotievehikel voor windenergie. Noch GOWA, noch GWEC is een intergouvernementele organisatie. De vergelijking met het kartel van de olieproducerende landen OPEC door Van der Straeten in haar persbericht en tweets vergelijkt appelen met citroenen. GOWA is een lege doos. België gaat dus meebetalen voor de internationale public relations voor windmolenverenigingen op klimaattoppen en andere evenementen.

Capaciteit van windmolens

Voor de gelegenheid beweerde Van der Straeten dat België de capaciteit van de stroomproductie via windmolens verviervoudigt voor 2040. Capaciteit of vermogen, uitgedrukt in GW, is echter geen gegarandeerde productie of energieopbrengst uitgedrukt in GWh. Windenergie heeft een capaciteitsrendement van zowat veertig procent tot maximaal vijftig procent voor offshore (op zee) en amper twintig procent voor onshore (op land). De onlangs gesloten kernreactor Doel 3 produceerde in 2022 tijdens zijn laatste brandstofcyclus aan een beschikbaarheid van 100 procent.

Ondertussen worstelen de Deense fabrikanten van windmolens en het Duitse fabrikant van turbines met magneten Siemens Gamesa met zware financiële problemen. De kosten swingen de pan uit en de vraag stagneert ondanks de vele plannen van overheden langs de Noordzee. Dat de geopolitieke dreiging geen spookverhaal is, leert de recente geschiedenis. China gebruikt de aardmetalen al jaren als geopolitiek wapen. In 2010 onder andere in een conflict met Japan. De plannen van de Europese Commissie om rond 2030 zo’n 20 procent van de zeldzame aardmetalen uit Europa te halen zullen daar bitter weinig aan kunnen veranderen.

magneten

België treedt toe tot promotievehikel van windmolens, terwijl afhankelijkheid van China dreigt