Niger ontvangt net als dertien andere landen Belgische hulp. Begin juni zouden liefst drie Belgische ministers het Sahel-land bezoeken: Hadja Lahbib (MR), Ludivine Dedonder (PS) en Caroline Gennez (Vooruit). Na enkele kleine pannes kon alleen Gennez als vertegenwoordiger voor Ontwikkelingssamenwerking acte de présence geven in het land met de grootste bevolkingsgroei ter wereld.

Op de eerste dag van haar bezoek sprak Gennez voor radioprogramma De Ochtend over de nieuwe zogenaamde 3D-samenwerkingsstrategie, dat staat voor ‘Developement, Defense and Diplomacy‘. Een aanpak die volgens de minister ‘het op scherp stellen van voorwaarden voor vooruitgang’ inhoudt.

Caroline Gennes legt op 2 juni uit wat precies de missie van België in het Sahelland is: ‘Heel concreet worden er opleidingsprogramma’s voorzien, maar wordt er ook niet-dodelijk militair materiaal geschonken. Het is een constante wisselwerking van expertise en kennis. Ik denk dat het heel belangrijk is de stabiliteit in de grensregio’s met Mali en met Burkina Faso te realiseren. In een stabiele omgeving is het belangrijk dat je de soft power ontwikkelt en dat is waar ontwikkelingssamenwerking op het terrein komt. Dat gaat dan over onderwijs, in het bijzonder ook voor meisjes die zo minder kwetsbaar worden voor geweld op vrouwen.’

Baken van hoop

De presentatrice van Radio 1 vroeg of het wel kies zou zijn om leger en politie van een land te ondersteunen dat volgens ‘Human Rights Watch’ de eigen bevolking onderdrukt. De minister van Ontwikkelingssamenwerking antwoordde zonder schroom: ‘De grootste misdaden tegen de mensheid worden hier begaan door jihadistische groepen als Boko Haram, Isis en Al-Kaida die hier proberen voet aan de grond te krijgen…’

‘Ook de politie en het leger durft hier al eens gewelddadig uit de hoek te komen, maar daarom is het net zo belangrijk dat we hen ondersteunen, dat we de president en de regering die daar komaf willen maken, dat we hen de tools in handen geven met die Sahel-strategie, met die 3D-benadering om naar een reguliere strijdmacht te gaan… In Niger is er de kleine baken van hoop die we willen ondersteunen. 90 procent van de mensen hier leeft in extreme armoede. En de oorzaak daarvan is de klimaatcrisis. We zijn vannacht toegekomen toen was het hier 37 graden. Deze ochtend is het inmiddels 41 graden…’

Biogas

Enabel is het ontwikkelingsagentschap van de Belgische federale regering dat het international ontwikkelingsbeleid uitvoert. Ook hier wordt de nadruk gelegd op de klimaatcrisis als oorzaak voor alle euvel. ‘De klimaatverandering is een van de meest ingrijpende problemen waar de wereld voor staat. De negatieve impact wordt versneld zichtbaar. Bovendien worden de minst ontwikkelde landen het meest getroffen door klimaatverandering. Volgens de opeenvolgende rapporten van de “Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatveranderingen” (IPCC) is in de volgende tien jaar dringend actie nodig om de klimaatopwarming binnen de perken te houden,’ aldus de website.

Een recent door de Belgische overheid in Niger bekostigd project is ‘biogas voor huishoudelijk gebruik’. Volgens Enabel kookt in het Sahelland meer dan 90 procent van de bevolking op hout. ‘Dat is heel slecht voor het milieu. Om dat probleem aan te pakken, experimenteert Enabel met de productie van biogas voor huishoudelijk gebruik bij tien landbouwers-veehoudersgezinnen in de dorpen Nawdéo en Rounto Tanda in de regio Dosso. Naast het positieve effect op het milieu, vergroot het gebruik van biogas aanzienlijk de kansen van kinderen om naar school te gaan. Ze hoeven immers geen hout meer te halen, een tijdrovende taak die gewoonlijk op de schouders van de jongste gezinsleden terechtkomt’, aldus de beschrijving van het programma.

Rijkdommen te over

De Nigerese bodem zit vol natuurlijke rijkdommen, zoals goud, ijzer, steenkool, uranium en aardolie. Toch is het grote merendeel van de bevolking alleen op uiterst primitieve wijze – met uitzondering van de tien gezinnen – werkzaam in landbouw en veeteelt.

In 2021 exporteerde Niger voor 2,7 miljard dollar aan goud, voornamelijk naar de Verenigde Arabische Emiraten. Deze handel is volledig in handen van de overheid waarvan de oudgediende politicus Mohamed Bazoum na een afgeslagen staatsgreep in 2021 aan het hoofd staat. De grootste olievelden, gelegen in het Termitmassief, worden geëxploiteerd door het Chinese staatsbedrijf ‘China National Petroleum Corporation’ en leveren dagelijks 20.000 barrel op. Enkele kleinere maatschappijen exploiteren olievelden aan de grens met Algerije en Libië.

Zonder connecties, geen job

De Duitse journalist Jan-Philipp Scholz schreef in zijn boek Menschenhandel, Migrationsbusiness und moderne Sklavernei over zijn jarenlange ervaring als correspondent in Afrikaanse landen, waaronder Niger. In de woestijnstad Agadez die als voornaamste doorvoerplaats geldt voor illegale migratie naar Libië en verder naar Europa, bezocht de reporter van Deutsche Welle een vluchtelingenkamp.

‘Ook zestig jaar na de onafhankelijkheid van het land is de uraniumhandel in Agadez nog vast in handen van de voormalige koloniale macht Frankrijk. Daarom bestaat de lokale economie eigenlijk alleen nog uit het doorsluizen van migranten.’ Ondanks strenge begeleiding door een plaatselijke politiemedewerker weet Scholz enkele vluchtelingen te strikken voor een gesprek. Drie volgens Scholz hogeropgeleide jongemannen met de namen Courage, Sunday en Samuel omschrijven het ware probleem van de uitzichtloosheid van een leven in Niger en de omringende landen in enkele woorden: ‘Als je bij ons niet de juiste connecties hebt, vind je nooit een goede job, hoe zeer je ook je best doet.’

De Duitse journalist concludeert: ‘Natuurlijk, Courage, Sunday en Samuel zijn op de vlucht voor armoede. Vergelijken met onze levensstandaard zijn de plaatselijke omstandigheden uiterst precair. Maar op deze avond ben ik me er nog bewuster van geworden dan ooit tevoren: Meer dan alles zijn ze op de vlucht voor corruptie, wanbeheer en een systeem waarin beroepsperspectieven niet afhangen van opleiding, maar uitsluitend van familierelaties. Ze zijn op de vlucht voor hun politieke en economische elite.’

Menschenhandel

Belgische minister verbaasd over hitte in Niger