Gedurende de eerste maanden na de Russische invasie lag het dagelijkse leven in Oekraïne compleet lam. Burgers vluchtten naar het uiterste westen van het land of zochten hun heil in het buitenland. Kinderen konden alleen nog sporadisch onderwijs volgen via het internet. Langzamerhand keerden scholen, op plekken verder van het front verwijderd, terug naar fysiek onderwijs.

Charkov ligt aan de grens met Rusland. Dagelijks teisteren de Russen de stad die ze nog niet konden veroveren met raketten en drones. Daarom startte in de zomer van 2023 een uniek project: er werden scholen ingericht in de ondergrondse. Inmiddels worden meer dan 2.000 scholieren onderwezen in vijf metrostations.

/media-credit Valeriy Shepel

Vrijwillige school

Valeriy Shepel is leidinggevend ambtenaar van het departement onderwijs van Charkov. Hij is een van de initiatiefnemers. ‘De kinderen worden vanuit de hele stad gratis vervoerd met bussen, begeleid door een politie-escorte. In de bussen zelf rijdt bewakingspersoneel mee. Dagelijks brengen twintig bussen via twaalf verschillende routes de kinderen naar de metroscholen,’ aldus Shepel.

De leerlingen zijn ondertussen gewend aan de ongewone schoolsituatie. ‘Omdat ze zich ondergronds bevinden, weten ook de allerjongsten dat het daar veilig is. Bovendien is het zo dat het onderwijs in de ondergrondse op vrijwillige basis plaatsvindt. De kinderen worden voorbereid op de speciale omstandigheden door hun ouders. Het is voor allen een welbewuste keuze. Er is medische zorg en opvang. Gratis maaltijden zijn er na elke tweede les.’

Mobiele telefoons zijn op onze scholen uitdrukkelijk toegestaan. Zo kunnen de kinderen in contact blijven met hun ouders.

Naast pedagogisch personeel zijn er in de ondergrondse ook permanent psychologen en medewerkers voor de beveiliging aanwezig. De ambtenaar beaamt dat communicatie van essentieel belang is: ‘Mobiele telefoons zijn op onze scholen uitdrukkelijk toegestaan. Zo kunnen de kinderen in contact blijven met hun ouders. We hebben vanuit de gemeente speciaal gezorgd voor snel en gratis internet.’ Hij vervolgt: ‘Zoals met alles dat nieuw is, waren de leerkrachten aanvankelijk nogal terughoudend voor de metroscholen. Maar godzijdank is het een succes geworden, de aanvankelijke scepsis verdween al snel. De meesten zijn blij dat ze weer aan de slag konden. In de metroscholen zien we elke dag weer hoe belangrijk fysiek onderwijs is.

De lessen op afstand gingen op den duur ten koste van de kwaliteit. De communicatie tussen de leerlingen onderling, maar ook met de onderwijzers kwam almaar meer in het gedrang.’

Internationale hulp

Hoewel de salarissen van leraren en beveiligingspersoneel worden betaald uit het gemeentebudget, was het initiatief niet mogelijk geweest zonder internationale hulp. ‘Vanuit Finland is enorm veel humanitaire hulp geleverd. Van thermosflessen en vuilcontainers tot waterkoelers en brandblusapparaten. Ook kregen we van UNICEF en UNESCO laptops en rugzakjes met schrijfgerei.’

De voorbereidingen voor een normalisering van de schoolsituatie na de oorlog zijn in volle gang. Shepel licht toe: ‘Duitse vrijwilligers werken aan de renovatie van twee lycea in onze stad. Een Finse organisatie is bezig met de wederopbouw van zeven scholen. Vier van die schoolgebouwen worden eind februari al opgeleverd.’

Uiteraard is de metroschool geen permanente oplossing. Net als alle andere inwoners van Charkov verlangt de ambtenaar naar een overwinning van Oekraïne en een terugkeer naar het normale leven. ‘Natuurlijk zou iedereen liever naar een gewoon bovengronds gebouw gaan. Er zijn ook veel zaken die we ondanks de goede organisatie van de metroscholen moeten missen. Het potentieel van de leerkrachten wordt niet ten volle benut. Nieuwe methodes uitproberen is er niet meer bij. Velen missen ook buitenschoolse activiteiten. De Russische agressie zorgt permanent voor verschrikkingen. Het gevaar ligt overal op de loer.’

metroscholen

Metroscholen in Charkov