In tijden van beperkte mogelijkheden door de coronapandemie deed De Munt een slimme keuze door Der Schauspieldirector van Wolfgang Amadeus Mozart te programmeren, weliswaar in streaming. Dit is geen opera, maar een ‘komedie met muziek’ zoals de dertigjarige componist het merkwaardige werkstukje in 1786 noemde. Het is een theatraal werk met na de ouverture lange gesproken teksten, die aan farces van Molière doen denken.

Gelukkig zijn er dan ook nog enkele briljante aria’s, die ons aan Mozarts genie herinneren. Niet vergeten dat hij op dat moment ook bezig was aan Le Nozze di Figaro dat in hetzelfde jaar in première zou gaan. Het zegt alles over zijn ongelooflijke veelzijdigheid, dat hij tegelijk een van zijn beste werken en een muzikale ‘spielerei’ kon schrijven.

Salieri

Der Schauspieldirector was een bestelling van de Oostenrijkse Keizer Jozef II, die muzikaal entertainment wou voor zijn tachtig genodigden bij een feestelijke maaltijd in de Orangerie. Aan de andere kant van de zaal werd Primi la Musica e poi le parole van Mozarts rivaal Salieri opgevoerd. Het publiek riep die laatste uit tot winnaar, een interessant weetje voor al wie Salieri als de eeuwige loser tegen de geniale Mozart ziet.

De speciale vorm van deze muzikale farce heeft ertoe geleid dat het werk niet vaak opgevoerd werd; in Brussel zelfs nooit. Het libretto werd ook vaak aangepast; een paar jaar geleden was nog een versie te zien die zich afspeelde tijdens de Belle Epoque in Parijs. De thematiek bleef echter steeds overeind: het is een op het eerste gezicht simpel verhaal over rivaliteiten tussen opera-diva’s die het hebben over de schoonheid van hun kunst, maar er in de eerste plaats op uit zijn om hun concurrenten te overtreffen met steeds hogere noten.

We mogen spelen!

De echte schauspieldirector van de Munt, Peter de Caluwé, zag er een uitgelezen kans in om niet alleen een teken van operaleven te geven, maar vooral om het te hebben over de positie van cultuurhuizen in deze tijden. De openingszin van het werk ‘We mogen spelen!’ leek wel een profetie en vooral een wens om te kunnen ontsnappen aan de verstikkende quarantaine waarin ook de Muntschouwburg is opgesloten.

De Caluwé vroeg aan zijn confraters Michaël de Cock van KVS en Fabrice Murgia van Théatre National om het stuk in scène te zetten en van een aangepast libretto te voorzien.

Volksverheffing of volksvermaak

Wie bereid is om de farce die Der Theaterdirector is ook als dusdanig te bekijken, beleeft veel plezier aan de opvoering. De theaterdirecteurs, die ook zelf opduiken in hun eigen rol, zijn erin geslaagd de geest van Mozart trouw te blijven met een lichtvoetige en bij wijlen zeer grappige opvoering, die echter kritische vragen stelt over de rol van cultuurinstellingen als operahuizen. De gesproken gedeelten zijn puntig geschreven en geacteerd en stellen op een vermakelijke manier vragen over de spanning tussen commercialiteit en artistieke ambities.

Mieke De Groote acteert briljant als theaterdirecteur, die Frans en Nederlands mengt, als symbool van de veeltaligheid van de artistieke wereld. Tegenover haar staat impresario Eiler, vertolkt door Achille Ridolfe, die verbluft met een lange tirade over de onhebbelijkheden van een opera-diva en waar het volgens hem heen moet met de kunst. ‘Ideeën, dat is de dood van het theater’, roept hij uit, terwijl de theaterdirecteur betreurt dat de goede smaak het moet afleggen tegen de ‘bouletten en de choucroute’ . Volksverheffing tegen volksvermaak, kwaliteit tegenover kwantiteit, het zijn uitdagingen van alle tijden waarmee alle theaterdirecteurs te maken hebben.

Vuurgevecht tussen operadiva’s

Muziekdirecteur en dirigent Alain Altinoglu werkt zich met zichtbaar plezier door het korte werk, waarvan de aria’s aangevuld werden met het wondermooie ‘Vorrei Spiegarvi, oh Dio’ en de ouverture van de Le Nozze di Figaro. Het hoogtepunt is ongetwijfeld het vocale vuurgevecht tussen Simona Saturova ( Madame Singeklang) en Lenneke Ruiten (Madame Hertz) , die tegen elkaar op proberen te bewijzen wie de beste is, de droom van elke zangeres een diva te zijn, een ‘Erste Sängerin’.

De Munt bewijst in ieder geval geen gebroken instelling te zijn na maanden gedwongen verbroken contact met een levend publiek. Volgende maand is er al een nieuwe voorstelling in live stream op 11 en 12 maart : The Queen and her Favourite. The King and his Favourite, met hoogtepunten uit Elisabetta Regina d’Inghilterra van Rossini en La Favorita van Donizetti.

Michaël de Cock

Mozarts vermakelijke spielerei