Groeit Slowakije uit tot een tweede Hongarije? Na de verkiezingsoverwinning van de linkse populist Robert Fico groeit de bezorgdheid in EU-kringen, maar enige reserve lijkt nodig. Niet enkel omdat Slowakijke politiek, economisch en strategisch minder zwaar weegt dan Hongarije, maar ook omdat Fico zelf eerst nog een stabiele coalitie op de been moet zien te krijgen.

Een gewezen communist en een pro-Russische populist, jazeker, maar ook een kat met negen levens. Robert Fico (59) leidde eerder al de Slowaakse regering van 2006 tot 2010 en van 2012 tot 2018, maar nadat de onderzoeksjournalist Ján Kuciak en zijn vriendin begin 2018 thuis brutaal werden vermoord leek Fico’s politieke carrière definitief voorbij.

Het onderzoek wees al snel in de richting van een schimmige zakenman met flink wat politieke connecties, maar legde ook de diepgewortelde corruptie bij onder meer de Slowaakse politie en in het gerechtelijke apparaat bloot. De moord leidde tot zware protesten in het kleine land, en eind maart 2018 zag Fico zich gedwongen af te treden als premier. Maar zie, goed vijf jaar later staat hij er opnieuw: Fico kwam afgelopen weekeind met net geen 23 procent van de stemmen als winnaar uit de bus bij de parlementsverkiezingen. Gisteren kreeg hij de opdracht een nieuwe regering te vormen. De links-liberale en pro-westerse Progressieve Slowaakse partij eindigde als tweede met iets minder dan 18 procent. Hlas, een afsplitsing van Fico’s Smer-partij, behaalde 15 procent van de stemmen en werpt zich nu op als kingmaker voor een nieuwe links-populistische coalitie.

Alarmbellen

In Europa gingen zondagavond flink wat alarmbellen af. Nogal wat Europese regeringsluiders zagen de bui immers al hangen: een tweede Victor Orbán kunnen ze missen als kiespijn. Zeker nu de Europese eensgezindheid tegenover de Russische agressie in Oekraïne ook almaar meer door Polen – waar er op 15 oktober overigens ook verkiezingen plaatsvinden – op de proef wordt gesteld.

Niet toevallig was Orbán er als de kippen bij om Fico geluk te wensen met zijn overwinning, net als de Servische president Aleksandar Vučič. Ook die toont zich niet vies van enige toenadering tot Rusland. Michal Šimečka, de leider van de Progressieve Slowaakse partij en op dit moment ook vicevoorzitter van het Europees Parlement, omschreef de overwinning van Fico dan weer als ‘bijzonder slecht nieuws voor Slowakije.’

Insecten eten

De Europese afkeer voor de gewezen communist Fico wortelt deels in de goede banden die Fico al jarenlang onderhoudt met Victor Orbán, zowat de vleesgeworden kwelduivel van het EU-establishment. Daarnaast werd en wordt Fico nog altijd genoemd in allerlei onfrisse corruptiezaken in zijn land, en kantte hij zich het voorbije anderhalf jaar ook meermaals tegen de Europese militaire steun aan Oekraïne. De uittredende Slowaakse regering wierp zich net op als een belangrijke militaire bondgenoot, en stuurde de voorbije maanden al vliegtuigen en wapens richting Kiev.

Fico steunt sterk op de overwegend conservatieve plattelandsbevolking in Slowakije, die hij gewiekst bespeelt met een pragmatische mix van pro-Russische ‘Slavische solidariteit’ en EU-scepsis. Zo haalde hij tijdens een recente verkiezingsmeeting nog het nieuws door de EU voor de voeten te werpen dat ze ernaar streeft ‘alle Europeanen binnenkort enkel nog insecten te doen eten’. Ook het respect voor de rechtstaat lijkt niet altijd zijn voornaamste prioriteit. In die zin zijn de gelijkenissen met Orbán inderdaad niet zo vergezocht.

Nieuwe alliantie

Toch is het maar de vraag of de soep daadwerkelijk zo heet gegeten zal worden. In de eerste plaats is Slowakije een Europese dwerg, met amper vijf miljoen inwoners. Het land heeft een stevige industriële traditie en telt enkele grote autofabrieken, maar hangt economisch ook sterk af van van de EU. Fico zelf verklaarde intussen al dat zijn partij wel degelijk bereid blijft Oekraïne op humanitaire wijze te helpen, maar blijft zich afkerig tonen tegenover militaire steun.

Daarnaast blijft het afwachten of hij er effectief in zal slagen een regering op de been te brengen. Naast de stemmen van Hlas heeft hij daarvoor ook nog de steun van een derde partij nodig. Daarvoor kijkt hij wellicht naar de de nationalistische, pro-Russische Slowaakse Nationale Partij (SNS), die goed vijf procent van der stemmen haalde. Eerder dan Fico zelf lijkt Europa vooral een nieuwe centraal-Europese alliantie binnen de EU te vrezen, waarbij Hongarije, Slowakije en binnenkort wellicht ook Polen op een aantal beleidsdomeinen de krachten zouden kunnen bundelen. Zo’n alliantie is – met het oog op de verdere Europese integratie – wellicht niet wenselijk, maar ze is wel democratisch. En vooral: ze zou perfect illustreren hoe lastig het wordt om de EU op korte termijn verder naar het Oosten toe uit te breiden.

militaire steun

Europa bezorgd na overwinning linkse populist Fico in Slowakije