Vlaams Belang bracht uit dat veroordeelde misdadigers die thuis zitten met een enkelband nooit bestraft worden als ze die doorknippen. Ze moeten niet naar de gevangenis. Ze krijgen gewoon een nieuwe enkelband. De kostprijs van één enkelband is 5.500 euro.

Het systeem van elektronisch toezicht is populair bij justitie. Daar zijn twee redenen voor: de gevangenissen zijn overbevolkt en het kost maar 38 euro per dag. De catering alleen in de gevangenis is duurder per dag. Het systeem staat of valt bij de efficiëntie van die enkelbanden en de opvolging.

In België dragen verdachten of veroordeelden bij elektronisch toezicht een enkelband met gps-technologie. Dankzij een ontvanger thuis kan de overheid nauwkeurig controleren of de drager van de enkelband zich thuis bevindt. Als de drager aan bepaalde activiteiten buitenshuis mag deelnemen (werken bijvoorbeeld) kan deze ook via gps opgespoord of gemonitord worden.

Overbevolking

Volgens Vlaams Belang krijgen criminelen die onder elektronisch toezicht staan en die hun enkelband doorknippen in de praktijk bijna altijd gewoon een nieuwe enkelband. Als reden haalde Vlaams Belang de overbevolking in de gevangenissen aan. Dat bleek uit het antwoord van Vlaams minister van Justitie en Handhaving Zuhal Demir (N-VA) op een vraag van Vlaams Parlementslid Adeline Blancquaert (Vlaams Belang).

‘Hoe laks is het justitiebeleid in dit land wel niet als zelfs het doorknippen van een enkelband onbestraft blijft?’, vroeg Blancquaert zich af. ‘Dat mensen die zich aan hun elektronisch toezicht willen onttrekken niet naar de cel vliegen, werkt de straffeloosheid in de hand. Demir moet op tafel kloppen bij haar federale collega Vincent Van Quickenborne.’

Het antwoord van Demir was technisch en ging volledig over het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET). Er zat zelfs een grafiekje bij. De boodschap was dat er minder ‘seiningen’ zijn. Met andere woorden: er gaan minder alarmen af van enkelbanden die zich te ver van huis bevinden.

Nieuw record

Ondertussen neemt het aantal elektronische enkelbanden toe. In 2020 kregen 4.201 personen een enkelband. In 2021 4.374 en in 2022 zelfs 5.174. 2022 brak het record.

Tegelijkertijd gaat het alarm alsmaar vaker af. In 2020 470 ‘seiningen’, in 2021 om 668 en in 2022 om 707. Zo’n ‘seining’ volgt als het systeem denkt dat de drager de benen neemt of wanneer hij niet bereikbaar is. Andere redenen van ‘seiningen’ zijn bijvoorbeeld bedreigingen van medewerkers van het VCET en knoeien met ‘het toezichtsmateriaal’. Over dit laatste gaat het wanneer de boef de enkelband doorknipt of beschadigt.

Laks beleid

Het choqueerde Vlaams Belang dat Demir het normaal vindt dat criminelen die onder elektronisch toezicht staan en hun enkelband doorknippen, na betrapping vaak eenvoudigweg opnieuw onder elektronisch toezicht worden geplaatst. Ondanks het opzettelijk beschadigen van het toezichtmateriaal en ‘de wil om zich illegaal te onttrekken aan hun straf’. Daaruit besluit Vlaams Belang: ‘Dat veroordeelden die hun elektronisch toezicht niet respecteren niet naar de cel moeten, bewijst hoe laks het justitiebeleid is.’

Toch wierp Vlaams Belang minister Demir een onverwacht bloempje. ‘Uit het antwoord blijkt ook duidelijk dat Demir met deze gang van zaken niet akkoord gaat’, besloot het persbericht. Demir heeft natuurlijk makkelijk praten. Als ze het probleem wijt aan de overbevolking in de gevangenissen dan schuift ze de verantwoordelijkheid af op de federale regering en de diensten onder de federale minister van Justitie. Zo zet ze de eigen diensten uit de wind.

Wanneer Demir betreurt dat haar eigen Vlaamse administratie steeds ‘herkansingen’ uitdeelt, klinkt dat een beetje hypocriet. De opdrachtgevers zitten in haar administratie. Die administratie kent telkens veroordeelden opnieuw een enkelband toe ‘ondanks dat er sprake is geweest van opzettelijk beschadigen van het toezichtmateriaal en dus de wil om zich te onttrekken aan het ET’.

Autonome straf

Wie de rekening betaalt van de enkelbanden is onduidelijk. 5.500 euro per stuk. Met in totaal 707 seiningen in 2022 en al 265 in de eerste maanden van 2023 kan dit kostenplaatje oplopen tot vier miljoen euro.

Bij de introductie van de enkelbanden voor elektronisch toezicht beweerde Justitie: ‘Een dag onder klassiek elektronisch toezicht kost 4 euro, een dag onder elektronisch toezicht met spraakherkenning kost 5,5 euro. Stukken goedkoper dus dan een dag in de gevangenis, wat ongeveer 130 euro kost.’

De officiële uitleg is dat elektronisch toezicht van toepassing is bij misdrijven waar maximaal 1 jaar gevangenisstraf op staat. De rechter bepaalt hoelang het elektronisch toezicht duurt. Het minimum is 1 maand, het maximum 1 jaar. De vraag is dus waarom ‘overbevolking van gevangenissen’ als excuus opgevoerd wordt. De rechter geeft elektronisch toezicht ‘als autonome straf’. Het is dus niet alsof bij overbevolking mensen met enkelband naar huis worden gestuurd.

Geen straf

Dit laatste misverstand ontstond omdat in bepaalde gevallen naast verdachten voor een proces en criminelen veroordeelt tot de enkelband ook een derde groep bestaat. Namelijk criminelen die veroordeeld zijn tot een gevangenisstraf en waarbij de Strafuitvoeringsrechtbank oordeelde dat aan ‘voordelen’ voldaan is om elektronisch toezicht in plaats van gevangenisstraf te krijgen. De periode met enkelbandje telt dan als detentie in de gevangenis. De Strafuitvoeringsrechtbank moet dit verantwoorden. De veroordeelde moet een integratietraject voorleggen.

Vluchtgevaar of recidivegevaar zijn ook criteria. Dat laatste staat wel haaks op het Vlaamse beleid om de enkelbanden gewoon te vervangen bij vluchtpogingen.

Voor Vlaams Belang ‘illustreert de kwestie opnieuw hoe de overbevolking in de gevangenissen de straffeloosheid in de hand werkt’. Adeline Blancquaert zegt: ‘Een enkelband is al geen volwaardig alternatief voor een gevangenisstraf en kan voor mij al zeker geen straf zijn voor mensen die zich reeds probeerden te onttrekken aan het elektronisch toezicht.’

ministerie van Justitie

Justitie: een onhervormbaar monster?

Criminelen kunnen ongestraft enkelband doorknippen