Wat voorafging… Tijdens het presidentschap van Joe Biden kwamen op z’n minst 7.2 miljoen* mensen via de grens met Mexico illegaal het land binnen: 1.5 miljoen in 2021, 2.4 miljoen in 2022, 2.5 miljoen in 2023 en al 800.000 (!) in 2024.

Richten deze migranten allen samen hun eigen deelstaat op, dan zouden ze prompt de achttiende meest bevolkte entiteit van de republiek zijn, bijna tien procent groter dan Wyoming, Vermont, Alaska, North Dakota, South Dakota, Delaware — de thuisstaat van de president — en Rhode Island samen. Samen.

Het constitutioneel systeem van de Verenigde Staten houdt in dat de federale overheid bevoegd is voor het buitenlandbeleid, inclusief defensie, nationaliteit en immigratie. De volksvertegenwoordigers in Washington D.C. bepalen wie onder welke voorwaarden deel kan uitmaken van de Amerikaanse gemeenschap. De president, de chief executive, dient er op zijn beurt voor te zorgen dat deze wetten ook werkelijk ten uitvoer gelegd worden. Dit laatste gebeurt vandaag de dag onvoldoende, eigenlijk niet.

Prikkeldraad

Texas, bestuurd door de Republikeinse gouverneur Greg Abbott, heeft er genoeg van. De Texas National Guard en andere politionele overheden werden ingeschakeld om de grens tussen Mexico en Texas te versterken, in het bijzonder door de installatie van extra prikkeldraad. Op instructie van de president, haalde de federale Border Patrol die weer weg.

Beide partijen troffen elkaar in het Supreme Court, het federaal Hooggerechtshof, waar een nipte meerderheid van de magistraten besloot dat de federale overheid het recht had om de prikkeldraad te verwijderen. Over het recht van Texas om daarna weer een nieuwe barrière te plaatsen, zei het niets. En dus liet Abbott prompt nieuwe prikkeldraad installeren.

Constitutionele crisis

Dit spelletje prikkeldraad-ping-pong gaat gepaard met stevige uitspraken van beide kanten. Biden noch Abbott nemen het woord in de mond, maar wat zich ontvouwt is niets minder dan een constitutionele crisis. Een conflict dat dankzij (niet ondanks) de vaagheid van het Hooggerechtshof vooralsnog niet op de spits wordt gedreven. Maar het kan wel niet onopgelost blijven.

De grondwettelijke vraag die aan de basis ligt van het grensconflict, is deze: kan een deelstaat (in casu Texas) de orders van de federale overheid op eigen initiatief en naar eigen inzicht aan de kant schuiven, als de overheid van die deelstaat ervan overtuigd is dat de federale overheid haar bevoegdheden op een manier uitoefent die niet overeenkomt met de bepalingen van de federale grondwet?’ Een vraag die in de betrekkelijk korte geschiedenis van de republiek niet voor de eerste keer gesteld wordt.

Arizona

Het meest recente voorbeeld dateert van 2010. Dat jaar maakte de overheid van Arizona van illegaal migreren een deelstatelijk misdrijf. Daarnaast konden de deelstatelijke politionele diensten mensen aanhouden die in aanmerking komen voor deportatie. Arizona eigende zich met deze wetgeving bevoegdheden toe die opgedragen en, althans op papier, uitgeoefend (zouden moeten) worden door de overheid in D.C.

Toenmalig president Barack Obama trok naar het Hooggerechtshof en haalde zijn gelijk: de nieuwe migratiewet van Arizona was ongrondwettelijk, want de materie behoorde toe aan de federale overheid. In essentie weerhield Obama de Republikeinse gouverneur ervan om met regionale maatregelen de federale migratiewet uit te voeren; de deelstatelijke regels waren immers een ‘copy-paste’ van het federale wetboek. Arizona legde zich neer bij de rechterlijke beslissing, al is dat geen garantie in de Verenigde Staten.

Militair spierballengerol

Conflicten tussen de federale overheid en de deelstaten mondden in het verleden geregeld uit in militair spierballengerol. Het meest bekende voorbeeld is de Amerikaanse Burgeroorlog (1861 – 1865). De meeste deelstaten uit het Zuiden trokken zich terug uit de constitutionele unie en brachten legers op de been. Deze terugtrekking en de daaropvolgende oorlog hadden evenwel weinig te maken met de destijds bestaande toepassing van de grondwet, en veel meer met de vrees dat het grondwettelijk gewaarborgd voortbestaan van de zuidelijke Slavernij ooit geschonden zou worden. De verkiezing van de anti-slavernijkandidaat Abraham Lincoln was de spreekwoordelijke druppel.

De belangrijkste les uit de Burgeroorlog was evenwel niet juridisch, maar politiek: de federale overheid schrok er niet voor terug om de wapens op te nemen tegen de eigen deelstaten. Dat is een les die het Zuiden honderd jaar later, te midden van de Burgerrechtenstrijd, opnieuw zou leren.

De Burgerrechtenwet van 1964 maakte een einde aan de wettigheid van raciale segregatie aan ’s lands universiteiten. De gouverneur en studenten van Mississippi aanvaardden deze verordening niet. Toen James Meredith, een zwarte man, zich als allereerste zwarte student wou inschrijven aan de universiteit van Mississippi (‘Ole Miss’), werden hijzelf en de federale agenten die hem begeleidden aangevallen. Het aantal betogers groeide tot 3.000, en Meredith en zijn U.S. Marshals moesten zich terugtrekken en zich barricaderen in het lyceum, het administratief gebouw van de universiteit.

Invasie

President John F. Kennedy zou 30.000 soldaten mobiliseren, niet enkel om Meredith en zijn Marshalls te redden, maar ook — en misschien wel vooral — om een (nieuw) signaal te sturen naar het Zuiden: de Burgerrechtenwet was een wet, geen richtlijn, en de soevereiniteit van de deelstaten was niet meer dan symbolisch. De klachten van de gouverneur van Mississippi over de bevoegdheidsoverschrijding door de federale overheid werden met pistool en pantser van tafel geveegd.

Kennedy’s daadkrachtig optreden was maar een secundaire reden dat dit zonder bijkomend bloedvergieten lukte. Het Amerikaanse leger werd niet uitgedaagd door een vijandige mogendheid, maar door studenten en andere burgers. De gouverneur van Mississippi, een betrekkelijk kleine, arme staat, deed niets om de Burgerrechtenwet af te dwingen, maar hij deed evenzeer bijzonder weinig om Ole Miss te ‘beschermen’.

Texas is een ander paar mouwen. De gouverneur en zijn National Guard nemen het voortouw in het verzet. Abbott, een ervaren bestuurder en competente communicator, noemt de migratiecrisis aan zijn zuidgrens een ‘invasie’, een invasie die hem onder de federale grondwet bijzondere bevoegdheden geeft. Daarnaast is Texas Mississippi niet. Met een bevolkingsaantal (30 miljoen) en een economie (2.5 biljoen) die bijna tien procent van de nationale populatie en het nationale BBP vertegenwoordigen, staat Texas binnen de Unie bijzonder sterk. In beide ranglijsten staan ze op twee, boven New York en onder Californië.

Voeg aan de sterkte op papier een goede scheut chauvinisme toe — zo noemen heel wat Texanen hun deelstaat nog steeds een soevereine ‘republiek’ — en je hebt een waardige tegenstander. De steunbetuigingen voor de koers van Texas spreken in deze voor zich: 25 deelstaten, inclusief bijna elke deelstaat van het ‘Oude Zuiden’, spraken bij monde van hun gouverneur hun steun uit voor Abbott. Een explosieve situatie, die de komende weken ofwel onschadelijk gemaakt wordt, ofwel in het gezicht van de Unie ontploft.

* De 7.2 miljoen illegale grensovergangen gaan alleen over de gekende grensovergangen. Het aantal overgangen dat niet gedetecteerd werd is, per definitie, ongekend, maar conservatieve schattingen gaan uit van een extra miljoen.

Roan Asselman is de auteur van ‘Amerika Ontrafeld. Over de cultuurstrijd die een natie verscheurt‘ (Doorbraak Uitgeverij).

Mississippi

Texas: migratiecrisis leidt tot constitutionele crisis

Joe Biden verdubbelt voorsprong