Op 1 januari nam Bulgarije de fakkel van Estland over als voorzitter van de Europese Unie. Een nieuw voorzitterschap betekent nieuwe prioriteiten. Bulgarije zet volop in om de westelijke Balkan binnen afzienbare tijd de Europese Unie in te loodsen. Aanhoudende twisten en hervormingsvermoeidheid in de regio doen bij N-VA-Kamerleden Rita Bellens en Peter Luykx echter vragen rijzen over de haalbaarheid en zelfs de wenselijkheid van de Bulgaarse ambities.

Bulgarije voorzitter

Elk voorzittende land kiest naar gewoonte een thema dat het hoog op de Europese agenda wil zetten. Terwijl dit onder Ests voorzitterschap digitalisering was, kiest Bulgarije voluit om de westelijke Balkan (Servië, Montenegro, Albanië, Macedonië, Kosovo en Bosnië en Herzegovina) een tastbaar perspectief op een Europese toekomst te geven. De Bulgaren schuiven een reeks EU-projecten naar voren die de connectiviteit met de regio moeten vergroten, zowel op vlak van transport, communicatie, energie als onderwijs. Niet zonder reden, natuurlijk. Door de geïsoleerde ligging van Bulgarije in het zuidoosten van de EU liggen de Bulgaarse leiders wakker van een instabiele Balkan. Etnische en politieke spanningen in de regio lopen de laatste jaren weer op en buitenlandse spelers als Rusland, Turkije en China liggen op de loer om hun invloed in de regio uit te breiden.

Crisis in de Westelijke Balkan

Toen de Bosnisch-Kroatische generaal Slobodan Praljak voor het oog van de camera zelfmoord pleegde in het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag, zullen weinigen in West-Europa dit ervaren hebben als een groot verlies. Maar in de straten van de Kroatische hoofdstad Zagreb werden rouwbloemen neergelegd. Daar is de herinnering aan de burgeroorlogen van de jaren 1990 immers nog springlevend.

Maar ook elders in de Westelijke Balkan laat de etnische onrust zich voelen. De Bosnische Serviërs dreigen steeds hardnekkiger zich van de rest van Bosnië-Herzegovina af te scheiden, separatistische milities zouden er training krijgen van Rusland. Montenegro ontsnapte in januari vorig jaar aan een couppoging van Servische nationalisten en Russische infiltranten. In Macedonië bestormden aanhangers van de oppositie in april het parlement als reactie tegen Albanese minderheidspartijen in de regering. Deze week nog werd de leider van de Servische Kosovaren in ware maffiastijl neergeschoten.

Moskou wordt vaak met de vinger gewezen voor de opflakkering van de spanningen. Het kersverse NAVO-lidmaatschap van Montenegro maakt Rusland dan ook bijzonder nerveus. Een toetreding van voormalige communistische landen ziet het steevast als een afkalving van zijn invloedssfeer. De Russen proberen deze ontwikkelingen dan ook tegen te gaan met onder meer de levering van militair materiaal aan traditionele partner Servië en steun aan de Servische minderheden in Bosnië, Montenegro en Kosovo. China en Turkije op hun beurt zien de Balkan steeds vaker als een nieuw wingewest voor hun economische expansie, vaak ten koste van de EU.

Stabiliseren is niet noodzakelijk integreren

Zoals Winston Churchill ooit zei: ‘De Balkan produceert meer geschiedenis dan hij kan verwerken.’ Indien de veiligheidsproblemen en het onverwerkte verleden niet opgelost raken, is het gevaar groot dat deze erfenis de EU als instelling verder zal verlammen als ze uitbreidt naar de Westelijke Balkan.

Uitbreiding is geen middel om regionale problemen op te lossen. Integendeel, lidmaatschap moet de bekroning zijn van de weg die een land heeft afgelegd. Deze bekroning kan er maar komen indien de EU een duidelijke visie op de regio ontwikkelt en niet simpelweg de portemonnee opentrekt omwille van de competitie met Rusland en China.

Verdieping in plaats van uitbreiding

In opdracht van het Bulgaarse voorzitterschap werkt de Europese Commissie aan een nieuwe strategiepaper die 2025 als het jaar van de volgende uitbreidingsgolf (Montenegro en Servië) naar voren schuift. De ontsluiting van de westelijke Balkan brengt ongetwijfeld grote sociale en economische voordelen met zich mee. Maar een effectieve uitbreiding zou niet aan de orde mogen zijn voor een Unie die nog steeds in crisis verkeert. De Brexit, de Griekse schuldenberg, de Catalaanse problematiek, de migratiecrisis: de EU moet haar prioriteiten beter stellen. Het lijkt er nu op dat ze haar interne problemen met een nieuw uitbreidingsproject wil maskeren. Volgens ons moeten de EU-lidstaten eerst voor zichzelf duidelijk uitmaken wat hun gezamenlijke toekomst is. Dan pas kan de EU nadenken over eventuele uitbreiding. Een ondoordachte uitbreiding zal het Europese project enkel verzwakken en het maatschappelijk draagvlak verder verkleinen. Daarom is het cruciaal om volop in te zetten op verdieping. We vragen dan ook aan de Europese leiders om ons niet zomaar opnieuw in een Europees uitbreidingsavontuur te storten.

Motenegro

Geen draagvlak voor uitbreidingshonger Bulgarije